Valilerin Seçilmesi Ve Hesaba Çekilmesi

VALİLERİN SEÇİLMESİ VE HESABA ÇEKİLMESİ




Bey'atın kurulmasıyla halife, daha önce açıkladığımız görevleri, ümmete karşı yerine getirmekle sorumludur Halife zevklerine ve hattâ ibadete zamanını ayırmak suretiyle bu görevini ihmal edemez [133]


Çünkü halife şahsi sıfatlarından dolayı seçilmiştir ve Müslümanların haklarını korumak için Allah'a ve ümmete karşı sorumludur Çağdaş idare sistemleri arasında devlet başkanı olarak halifenin pozisyonunu bu durum açık bir şekilde ifade eder İslam devletinin başkanı yürütme organının merkezi olup icraat işini yürütür Büyük idareciler ancak ondan yetki almak suretiyle icraatta bulunabilirler Görüldüğü gibi, ihtisaslarının işleyişi bakımından ümmete karşı sorumludur Bu ölçülerden dolayı hilafet, günümüzde devlet başkanlığı sistemi olarak bilinen sistemden başka bir şey değildir


Halifenin ihtisaslarını bizzat yerine getirmekle zorunlu olması otoriteye tek başına sahip olması anlamına gelmez Çünkü böyle bir sonuca varmak imkan dahilinde değildir İşte bu sebeple halife, ilk başta ihtisaslarının bazı yönlerini ifa edebilmek için muhtelif bazı yardımcılardan destek almak suretiyle gerçekleştirebilir İslam devletindeki yürütme organı bu yardımcılardan teşekkül eder İdare koordinasyon Resulullah'ın ve birinci halifenin devirlerinde açık bir şekilde tecelli etmediyse de, İslam devletinin topraklarının genişlemesi sebebiyle bu belirtiler ikinci halife Ömer b Hattab döneminde açık bir şekilde kendini gösterdi


Daha önce de gördüğümüz gibi, Ömer (ra)'in bu sahadaki doktrini, birden fazla yerde gerek halifeliği üstlendikten sonra gerekse hilafet dönemi esnasındaki kendisi tarafından verilen nutuklarında bizzat sınırlanmıştır Bunlardan bazıları aşağıdadır:


a) Halifelik konusunda birinin benden daha fazla güçlü olduğu bilseydim, bu görevi üstlenmektense başınım vurulması daha sevindirici olurdu


b) Allah, sizleri benimle, beni de Ebu Bekir'den sonra sizlerle denedi Herhangi bîr işinizin çözülmesinde ben hazır olmadığım zaman bu işi çözüme bağlaması için başka birine havale edin Ancak onun doğru ve güvenilir kişi olması gerektiğini aklınızdan çıkarmayın İyilikle hareket ederlerse ben de onlara iyilikle yaklaşır, kötülük ederlerse başkalarına ibret olacak şekilde onları cezalandırırım


Başka bir rivayet de şöyledir: Hazır olduğumuz zaman (sonuçlanması gereken işleri) kendimiz salisen yerine getirir, hazır olmadığımız zaman ise bunun için güç ve güven ehlini tayin ederiz Kim iyilik ederse biz ona daha fazla iyilik ederiz Kim de kötülük ederse onu cezalandırırız


c) Birinin başka birine zulmetmesine veya tecavüzde bulunmasına izin vermem Zulmeden kimsenin yanağını yere kor, hakka boyun eğinceye kadar diğer yanağına ayağımı basarım Bütün bu şiddetimden sonra faziletli ve dürüst halk için yanağımı ben yere koyarım


d) Bir defasında da şöyle diyordu: En iyi bildiğim kişiyi sizin için görevlendirip adaletle hükmetmesini emretmekle üzerime düşen görevi yaptığımı ve yerine getirdiğimi görebiliyor musunuz? Cevap verdiler:


“Evet” Ömer dedi ki:


“Hayır Emrettiğim şekilde iş yapıp yapmadığını görmedikçe görevimi yerine getimiş olamam”


Bu normların anlamı çok açık olup çağdaş idarenin en modern metodlarıyla uyum sağlamaktadır


Mü'minlerin emirine düşen görev, gücünün yettiği kadar kamu işlerini bizzat kendisinin yönetmesi, kendisine olan güveni ne derecede bulunursa bulunsun, başkasına vekaleten bu İşi teiikelmemesidir Daha önce de belirttiğimiz gibi, bütün kuvvetlerin ayrılması ve ihtisas normu sınırları dahilinde gerçekleşmesi gerekir


Ve mü'minlerin emirine düşen, kamunun işlerini üstlenecek kişileri, Müslümanların arasından bu görevi en iyi şekilde yerine getirebileceklerden seçmek, yaptıkları işleri dürüstlükle ve iyi bir şekilde yerine getiriyorlarsa iyilikle, kötülük yapıyıyorlarsa kötülükle cezalandırmak hesaba çekmek ve kontrol etmektir


Ömer (ra) hayatı boyunca ne söylemişse hepsini uygulamıştır Onun söyledikleri dünyanın birçok medeni ülkesinde günümüzde müşahede ettiğimiz, insanları razı etmek için sadece seçim vaadlerinden ibaret değildi





[133] Bu anlamı doğrulayan bazı rivayetler edebi eserlerde varid olmuştur Halife Me'mun'un şairlerinden biri kendisini şu beyitle medhederken o aşırı bir şekilde kızmış ve hiddetlenmişti:


“Hidayet emiri Me'mun dinle meşgulken


Halk ise dünya ile meşgul olmaktadır”


Çünkü sürekli din ile meşgul olan halife halkın işine zaman ayıramaz Ancak burada söz konusu olan ibadet farz değil, nafile ibadetlerdir Malum olduğu gibi halifenin Allah'a karşı olan sorumluluğu bütün sorumluluklardan üstündür Halife de her Müslüman gibi üzerine farz kılınan ibadeti yerine getirecektir Aksi takdirde herhangi bir Müslüman gibi cezalandırılır