Uzun Hayal Kurmanın Sebepleri Ve Tedavi Yolları

UZUN HAYAL KURMANIN SEBEPLERİ

VE

TEDAVİ YOLLARI

Bil ki, uzun emel kurmanın (uzun hayaller peşinde olmanın) iki temel sebebi vardır:
· Dünya Sevgisi
· Cahillik

Dünya Sevgisi
Dünya sevgisine bağlanıp uzun hayaller peşinde olmak şöyle olur:
Kul dünyaya muhabbet gösterip onun şehvetlerine, lezzetlerine ve onunla alâkalı şeylere bağlandığı zaman ondan ayrılmak kendisine zor gelir Muhabbetle bağlandığı şeylerden kendisini ayıracak olan ölümü anmayı istemez Hoşlanmadığı tüm şeylerden kendini uzak tutar İnsanın kalbi birçok kuruntular ile doludur Nefsi dâima muradına uygun düşler peşindedir Bütün arzusu dilediği kadar dünyada kalabilmektir, bunun için hep dünyayı düşünür ve içinde hep dünya için bir şeyler ölçüp biçmeye başlar
Dünyada devamlı kalabilmek arzusuna bağlı olarak; mal, evlât, ev, dost, binecek ve diğer ihtiyaçları üzerinde plânlar kurup hazırlıklar yapar Kalbi bu düşüncelerin üzerinde durur, hep bunları düşünür Ölümü anmaktan gafil kalır Onun yakın olduğunu düşünmez
Kimi zaman ölüm aklına gelse, onun için hazırlık yapma gereğini fark etse de kendi kendine, “Daha gençsin, önünde çok uzun zaman var, vakti geldiğinde tövbe edersin” der Yaşı biraz ilerlediğinde de, “İhtiyarlayınca tövbe edersin” der İhtiyarlık gelip çatınca ise, “Bu evin inşaatını bitir, şu araziyi bakımlı hâle getir, bu yolculuktan dön öyle, şu çocuğunu büyüt, evlendir, ev-bark sahibi yap, şu beni kahreden düşmanımın başına bir musibetin geldiğini göreyim öyle tövbe edeyim” diye hep erteler
Bir meşgalenin içine dalınca o bitmeden onun gibi on tanesiyle karşılaşır Böylece ha bugün ha yarın diyerek bir meşgaleyi bitirip diğerine, onu bitirip öbürüne koşar durur Öyle ki hiç ummadığı bir anda ölüm gelip onun yakasına yapışır İşte o vakit geçmiş günlere olan hasreti çoğalır, ne var ki iş işten geçmiştir
Cehennem ehlinin ekserisinin feryadı bugünün işini yarına bırakmaktandır Onlar orada, “Yapmamız gerekenleri ertelediğimiz için eyvahlar olsun bize!” diyeceklerdir
İbadet ve itaatlerini dâima erteleyen zavallı kimse, bugün için ertelemek istediği şeyin, yarın tekrar kendisiyle beraber olacağını bilmez ki! Ancak o, bu süreyi uzatarak düşüncelerinin daha da kuvvetlenmesini ve derinleşmesini sağlamış olur Dünyaya dalanın, onun bekçiliğini yapanın boş vakti olacağını sanır Eyvah ki eyvah! Dünyanın meşgalelerinden ancak onu atanlar kurtulabilir Şairin de dediği gibi:

Bitirememiştir hiç kimse dünyadan muradını,
Bir haceti tükenirken diğeri alır yerini

Bütün bu temennilerin ve boş hayallerin temelinde dünya sevgisi, onun şehvetlerine bağlılık ve Resûlullah (sav) Efendimiz’in şu hadisinin mânasından gaflet vardır:
“Sevdiğini dilediğin kadar sev; hiç şüphesiz ondan ayrılacaksın”[b]

Cahillik:
İnsan bazen gençliğine güvenerek ölümün yakınlığını uzak görür O zavallı, şayet beldesindeki ihtiyarlar sayılsa sayılarının gençlerin onda biri kadar bile olmadığını hiç düşünmez! Bunun sebebi, ölümün gençlerde yaşlılara oranla daha çok olmasındandır Öyle ki, bir ihtiyar ölene değin bin çocuk ve genç ölmektedir
Bazen de kişi sıhhatine güvenerek ölümü ve onun ansızın çıkıp gelivermesini uzak bir ihtimal olarak görür O gafil insan ölümün kendisine uzak olmadığını bilmez! Şayet ölümün onun yakasına yapışması uzak bir ihtimal olsa bile ansızın hastalanması pek yakındır Zira tüm hastalıklar hiç beklenmedik bir anda belirir Kişi hastalandığında da ölüm ona uzak olmuş olmaz
Eğer bu gafil insan biraz düşünse, ölümün belli bir vaktinin olmadığını; genç, olgun, ihtiyar, yaz, kış, sonbahar, ilkbahar, gece, gündüz ayrımı yapmadığını bilir ve ona hazırlık yapmakla meşgul olurdu Fakat bu gibi şeylerden cahil olması, dünyaya olan sevgisi onu uzun hayaller kurmaya çağırması ve yakın olan ölümü hatırlamaktan gafil kalması nedeniyle o kimse devamlı ölümün kendisinden çok ötede olduğunu zanneder Bir gün ölümün başına gelip kendisini pençesine alacağını düşünmez
O hep başkasının cenazesini kefenleyeceğini zanneder; kendisinin kefenleneceğini düşünmez! Bunun nedeni ölümü ve kefenlenmeyi dâima başkalarının üzerinde görmesindendir
Kendisinin ölümüne gelince; ondan hoşlanmaz; onu düşünmez bile! Çünkü o kendisi için hiç olmamıştır Oldu mu da başka bir defa daha gerçekleşmez Bu ilk ve sondur Bunun için onun takip edeceği yol, kendisini dâima başkaları ile kıyaslaması, hiç şüphesiz kendisinin de cenazesinin omuzlar üzerinde taşınıp kabre bırakılacağını bilmesidir
Belki de, şu an kişinin kabri boşaltılmış, lahdinin üzerine konulacak tuğlalar hazırlanmıştır, onun ise hiçbir şeyden haberi yoktur Gerçekten bugünün işini yarına ertelemek koyu bir cehalettir
Uzun hayaller peşinde olmanın sebeplerinin cehalet ve dünya sevgisi olduğunu bildiğin zaman onun tedavisinin bu sebepleri ortadan kaldırmak olduğunu anlarsın
Cehaleti ortadan kaldırmanın yolu, huzurlu bir kalp ve safi bir düşünceyle tefekküre dalmak, kalpleri tertemiz olan insanların hikmetli sözlerine kulak vermektir
Dünya sevgisini kalpten çıkarıp atmaya gelince; bunu gönülden çıkarmak gerçekten zor bir iştir Bu öyle müzmin bir hastalıktır ki onun tedavisinde evvelkiler ve sonrakiler aciz kalmışlardır Onun tek bir ilâcı vardır o da; âhiret gününe iman etmek; oradaki azabın büyüklüğüne ve sevabın çokluğuna inanmaktır Kişi ne zaman bunlara yakînî bir iman ile inanırsa dünya sevgisi ondan çekip gider Çünkü değeri büyük olan şeyleri istemek, kıymetsiz olan şeyleri kalpten silmek demektir
Kul dünyanın basitliğini gördüğü, âhiretin de ihtişamının farkına vardığı zaman artık dünyaya tenezzül etmez Doğudan batıya, dünyanın bütün nimetleri kendisine verilse dahi o, dönüp bakmaz! Dünyadaki nasibinin azıcık bir şey olduğunu, bunun da insanı kederlendiren, midesini bulandıran şeyler olduğunu bildikten sonra nasıl ona iltifat etsin ki? İnsan böyle bir dünya ile nasıl sevinebilir? âhirete iman eden birinin kalbinde dünya sevgisi yerleşebilir mi?
Allah Teâlâ’dan salih kullarının dünyayı gördükleri gibi bize de göstermesini dileriz
Ölümü hatırlayabilmek için, emsal ve akranlarının ölümlerini düşünmekten, onların cenazelerine ibretle bakmaktan daha tesirli bir tedavi yolu yoktur Bak, ölüm nasıl hiç ummadıkları bir anda onları yakalayıverdi?
Ölüme ve ölümden sonraki hayata hazırlanan gerçekten büyük bir kurtuluşa ermiştir Uzun hedefler peşinde koşan ise gerçekten büyük bir hüsran ve zarar içerisindedir
İşte bunun için insan her an, her saat, etrafına ve azalarına ibret nazarı ile bakmalı, kabirde kurtların kendisini nasıl kemireceklerini, kemiklerinin nasıl ufalanıp dağılacağını, haşere ve böceklerin hangi göz bebeğinden yemeye başlayacaklarını, vücudunda ne varsa hepsinin o böceklere yem olacağını düşünüp orada Allah (cc) rızası için öğrenilen ilimden ve yapılan amelden başkasının fayda vermeyeceğini tefekkür etmesi gerekir
Yine aynı şekilde karşılaşacağı kabir azabını, Münker ve Nekir’in sorgulamalarını, tekrardan dirilmeyi ve hesap için toplanmayı, kıyametin korkutucu hallerini, o büyük arz günündeki hesaba gelin çağrısını düşünüp hayalinde canlandırmalıdır
İşte bu ve benzeri düşünceler ölümü anmayı kalbe sevimli hâle getirir ve insanı ona hazırlık yapmaya sevk eder


[b] Taberânî, el-Mu’cemu’s-Sağîr, nr 705; Hâkim, el-Müstedrek, 4/324; Hatîb, Târîhu Bağdat, 4/10; Aclûnî, Keşfü’l-Hafâ, nr 1729, 1732