Fransız İhtilali (1789 - 1804) / Fransız İhtilali (1789 - 1804) Hakkında

Fransız İhtilali (1789 -1804)




Fransa Tarihi

Fransa tarihi Roma İmparatorluğu'nun bir parçası olan Galya ile başlar Roma İmparatorluğu'nun yıkılmasından sonra Germen bir ırk olan Franklar'ın egemenliği altında devam eder Fransa Şarlman İmparatorluğu'nun bir parçası olmuştur

Fransız kimliği Orta Çağ'da ortaya çıkmıştır Fransız kralı I François'nın krallığı döneminde Fransa Kutsal Germen İmparatoru V Karl'a karşı Kanuni Sultan Süleyman'la işbirliğine girdi 1789 yılındaki Fransız Devrimi bütün dünyada yankılar uyandıran bir dönüm noktası oldu Devrimden sonra Napolyon Bonapart Fransa'da büyük bir imparatorluk kurdu 19 yüzyılda Fransa diğer Avrupa ülkeleri gibi kolonileşme yoluna girdi Amerika Ortadoğu Uzak doğu ve Afrika'da bir çok koloniler kurdu I Dünya Savaşı'nda ve II Dünya Savaşı'nda Fransa galip gelen tarafta yer aldı Savaşlardan sonra Fransa NATO ve Avrupa Birliği'nin kurucu üyeleri arasındaydı

Fransız Devrimi veya Fransız İhtilali (1789-1799) Fransa'daki mutlak monarşinin devrilip yerine cumhuriyetin kurulması ve Roma Katolik Kilisesi'nin ciddi reformlara gitmeye zorlanmasıdır Avrupa ve Batı dünyası tarihinde bir dönüm noktasıdır


Mari Antuanet


Josephe Jeanne Marie Antoinette von Habsburg-Lorraine (Jozef Jan Mari Antuanet von Habsburg Loren) (d 2 Kasım 1755 – ö 16 Ekim 1793) Kısaca Marie Antoinette veya Maria Antonia olarak bilinir Fransa Kraliçesi ve Avusturya arşidüşesi Kutsal Roma İmparatoru I Franz ve eşi Avusturya İmparatoriçesi Maria Theresa'nın kızlarıdır Henüz 14 yaşındayken XVI Louis ile evlendi "Kayıp Döfen" XVII Louis'nin annesidir Fransız Devrimi esnasında "Vatan Hainliği" suçlamasıyla giyotine mahkûm edildi ve 1793'te idam edildi[1]



Louis_xvi




XVI Louis Fransa Kralı Marie Antoinette'nin kocası 21 Ocak 1793'te Fransız İhtilali esnasında "Vatan Hainliği" suçlaması ile giyotinle idam edilmiştir



Prise_de_la_Bastille Bastille Hapishanesi'ne hücum 14 Temmuz 1789



Devrim Öncesi

Fransa Kuzey Amerika’daki tüm kolonilerini 1763 tarihinde Yedi Yıl Savaşları sonunda imzalanan Paris Antlaşması ile İngiltere’ye kaptırmıştı İngiltere Yedi Yıl Savaşları’nın mali yükünü yeni vergilerle kolonilerden çıkartmaya kalkışınca; bu durum Kuzey Amerika kolonilerinde huzursuzluk yaratmıştı 1774 yılında OnüçKoloni'nin başlattığı Amerikan Bağımsızlık Savaşı 1776 yılında bağımsızlık ilanıyla sürmüştü Fransa ise bu çatışmalara büyük boyutlarda mali destek vererek dolaylı olarak katılmıştı

Bu savaş harcamaları ve giderek artan saray masrafları dolayısıyla Fransız monarşisi de mali yönden tükenmişti 1789 yılında 16 Louis soyluları toplayıp toprak mülkiyeti üzerinden vergi alınmasını istediğinde; soylular parlamentonun toplanmasını istediler 1614 yılından beri toplanmamış olan parlamento soylular din adamları ve halktan seçilen üç kamaradan oluşuyordu

Parlamentonun toplanması toplumsal yapıdaki çelişkilerin de ortaya çıkmasına neden oldu Bir yanda soyluların ve din adamlarının ayrıcalıklı durumu diğer yanda da burjuvazi ve halktan temsilcilerin arasında parlamentoda ciddi sorunlar ortaya çıktı

18 yüzyılın başlarından beri Fransa dış ticaretinin kat kat artması varlıklı bir burjuvazi oluşturmuştu Bu sınıflar artık sahip oldukları ekonomik güce karşılık gelecek bir politik güç istiyorlardı Feodal yapının ve monarşinin kaçınılmaz sonucu olan sosyoekonomik sınırlamaların kaldırılmasından yanaydılar

Parlamentonun toplanmasıyla orta sınıftan halk özellikle varlıklı sınıflar monarşiye karşı savaş açtılar Bir anayasayla monarşinin yetkilerinin sınırlandırılmasını iç gümrük duvarlarının kaldırılarak iç ticaretin serbestleştirilmesi vergilerin yeniden düzenlenmesi ve yönetimde daha fazla hak elde etme talebinde bulundular

Kuşkusuz bu talepleri 16 Louis kabul etmedi Orta sınıf peşine diğer halktan unsurları da katarak 14 Temmuz 1789 günü Bastille hapishanesine saldırdı Hapishane ele geçirilip mahkûmlar salıverildi

Fransız Devrimi 1789-1815 yılları arasında beş farklı dönem yaşayarak devam etti


Meşrutiyet Devri (1789-1792)

Bu genel ayaklanmanın ardından 1791 yılında bir kurucu meclis toplandı ve bir İnsan ve Yurtdaş Hakları Bildirisi yayınladı Ardından da ulusal egemenliğe dayanan bir anayasa hazırlayarak monarşinin yetkilerini sınırlandırdı Bu anayasa halk tarafından seçilecek bir parlamentonun yasama ve yürütme yetkilerini kralla paylaşmasını öngörmekteydi

Kanunları hazırlamak bütçeyi tasdik etmek ve hükümetin icraatını kontrol etmek görevleri meclise verildi Ayrıca "İnsan Hukuku Beyannamesinin esasları uygulamaya konuldu

“İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi”nin uygulamaya konulması ve bir halk meclisinin yürütme erkini ele alması Fransa’da feodal kurumları yıktı Zaten halk yığınlarındaki soylulara karşı gelişen öfke pek çok soylunun topraklarını bırakarak diğer Avrupa ülkelerine kaçmalarına yol açtı

Fransa’daki tüm bu gelişmeler tüm Avrupa açısından çok önemli sonuçlar doğuracak sadece gelecek yılların değil yüzyılların da içsel dinamiklerini kökten değiştirecekti

Avrupa’da herkes feodal sınırlamalardan kurtulan bir Fransa ekonomisinin büyük bir gelişme göstereceğini bunu ise Fransa’yı uluslararası ticaret alanında rekabet edilmesi çok zor bir güç haline getireceğini öngörebiliyordu Üstelik böylesi bir ekonomik büyümenin eskisinden çok daha güçlü bir Fransız askeri gücünü besleyebilecek durumda olması kuvvetle muhtemeldi

Öte yandan Fransa’da ortaya çıkan insan haklarından eşitlikten ve özgürlükten yana bu düşünce hareketinin tüm Avrupa’ya yayılması mevcut monarşilerin geleceğini tehdit etmesi de kaçınılmazdı

Başlarda burjuvazi kralı ve liberal görüşlü soyluları safına çekerek Fransa’nın toplumsal ve ekonomik yapısında her üç tarafın da çıkarlarına olan düzenlemeleri yapmak hesabındaydı Ama böylesi müttefikler bulamadı karşısında 16 Louis yetkilerinin sınırlanmasına razı olmamakta direndi Ayrıca o tarihlerde Fransa’da liberal aristokratlar yoktu hepsi tutucuydu ve eski düzenin geri gelmesini istiyorlardı

Bu durumda hem kral hem de soylular Habsburg hanedanından imparator II Leopold’e güveniyorlardı II Leopold 1791 yılında diğer Avrupa devletlerince de desteklenecek olursa Fransa Devrimine karşı askeri güç kullanılabileceğini duyurdu II Leopold aynı zamanda Fransa kraliçesi Mari Antoniette’nin kardeşiydi

Kralın mutlakıyet idaresini yeniden kurmak için içerde isyan çıkartması dışarıda ise Fransa'nın düşmanlarıyla işbirliğine gitmesi sonucu 1792'de cumhuriyet ilan edildi


Cumhuriyet Devri (1792-1795)

Cumhuriyet yönetimi milli birliği sağladı ve dış tehdidi etkisiz hale getirdi 1793'te dış güçlerle ittifak yaptığı için kral idam edildi

1793-1794 yılları arasında kalan bu döneme Terör Devri (Reign of Terrör) de denmektedir

Cumhuriyet esaslarına göre yeni bir anayasa hazırlandı Fakat yasanın gerekleri yeterince ve ağırlaşan şartlar sebebiyle tatbik edilemedi Zamanla ekonomik durumları normale dönen ve mali açıdan güçlenen halk temsilcileri parlamentoda çoğunluk sağladılar ve ağır tedbirlerin kaldırılmasını istediler Böylece 1795'te muhafazakâr "Direktuvar" idaresi kuruldu








Direktuvar İdaresi Devri (1795-1799)

Bu dönemde icra kuvveti Beşyüzler ve İhtiyarlar Meclisi tarafından seçilecek beş direktuvara bırakıldı Yasama yetkisi Beşyüzler Meclisi'ne verildi Milli hâkimiyet esaslarının kullanılması cumhuriyet dönemine göre daha azaltıldı Millet Meclisi seçimlerine katılmak zengin olmayı gerektirdi Sonuçta: Devlet yönetimi güçleşti; meclisler arasındaki düşmanlık duyguları arttı; ordu meclis kavgalarına ve siyasete girdi Neticede konsüllük idaresine geçilmesine karar verildi


Konsüllük Devri (1799-1804)

1799'da konsüllük idaresi kuruldu Bu idarede beş direktuvarın yetkileri üç konsüle devredildi ve tüm yetkiler birinci konsülde toplandı Birinci konsül de General Napolyon Bonapart oldu Bu idare 1804 yılına kadar devam etti Bundan sonra imparatorluk idaresi başladı


İmparatorluk İdaresi (1804-1815)

Konsüllük döneminde büyük zaferler kazanılmış ziraat ticaret ve sanayi gelişmiş fakat buna karşılık millet meclisi etkinliğini kaybederek devrim hedefinden uzaklaşmıştı Ülke tekrar ferdi otorite ile yönetilmeye başlanmıştı Bu durum ve General Bonapart'ın İmparatorluk idaresi 1815 yılına kadar devam etti

Fransız devriminden sonraki gelişmelerle birlikte ortaya çıkan ulus-devlet anlayışına paralel olarak doğan ulusçuluk modern karaktere sahiptir ve bu şekliyle Batı'ya ait bir gelişmedir


Fransız Devriminin Etkileri ve Sonuçları

Fransız Devrimi ulusal bilinçlenmenin ve yönetim karşıtı tepkilerin nasıl ortaya konabileceğinin en başarılı ve kanlı örneklerinden biridir Bu yönüyle kendinden sonraki devrimlere de esin kaynağı olmuştur ve hâlâ olmaktadır
Fransız Devrimi Yeni Çağı bitiren Yakın Çağı başlatan olay olarak kabul edilir Çünkü bu devrim sonucunda tüm dünyada milliyetçilik kavramı önem kazanmaya başladı Ezilen halklar haklarını aramayı öğrendiler Halklar yönetimden korkmamaları gerektiğini yönetimlerin güçlerini halklarından aldığını fark ettiler

Fransa'da monarşik rejimin yıkılıp yerine cumhuriyetin kurulmasına neden oldu Halk yönetim üzerindeki gücünü fark etti Roma Katolik Kilisesini de ciddi reformlar yapmak zorunda bıraktı Milliyetçik akımının yayılması gücünü emperyalist rejimden alan imparatorlukların aleyhine oldu; imparatorluk çatısı altındaki farklı milletlere mensup halklar ayaklanmaya başladılar Bu durum imparatorlukları bölmeye çalışan kesimlerin de işine geldi isyan eden halkları provoke ettiler Bunun sonucunda da imparatorluklar zayıflamaya ve parçalanmaya başladılar

Fransız devrimi sonuçları ve ideolojisiyle Yakın Çağ dünya savaşlarına -I DünyaSavaşı ve II Dünya Savaşı- yön verdi ve bugünün dünyasının oluşmasında da son derece etkili oldu


Fransa İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi

28 Ağustos 1789'da Fransız Devriminden sonra Fransız Ulusal Meclisi tarafından Fransa İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi kabul ve beyan olundu

Bildirge; insanların eşit doğduğunu ve eşit yaşamaları gerektiğini insanların zulme karşı direnme hakkı olduğunu her türlü egemenliğin esasının millete dayalı olduğunu ve mutlak egemenliğin bir kişi ya da grubun elinde bulunamayacağını devleti idare edenlerin esas olarak millete karşı sorumlu olduğunu hiç kimsenin dini ve sosyal inançları yüzünden kınanamayacağını ortaya koyuyordu



Fransız İhtilali (1789-1804)

Nedenleri:

a) Krallık Rejiminin İstibdadı: Fransa XVI yüzyıldan beri koyu bir mutlakıyetle yönetilmekte idi Krallar memleketin sahibi ve efendisi sayılırdı Kralın Tanrı'dan başka kimseye hesap vermeyeceği kabul olunurdu Kral ve çevresinin zengin ve gösterişli yaşamına karşılık halkın sıkıntılı yaşamı Kral'a tepki duyulmasına yol açmıştır

b) Sosyal Durum ( Halkın çeşitli Sosyal Sınıflara Ayrılması ) : Fransız milleti eşitsizlik üzerine kurulmuş sosyal bir yapıya sahipti Halk birbirlerine eşit olmayan ve başka hak ve imtiyazlara sahip bulunan; Soylular - Rahipler - Burjuvalar- Köylüler olarak dört ayrı sınıfa bölünmüştü

Soylular : Büyük toprak ve Malikane sahibi idiler Devlet memurluğu ve askerlikle uğraşırlar devlete vergi vermezlerdi Topraklarında köylüleri çalıştırırlardı

Rahipler : Arazi ve mal sahibi idiler Din bakımından Papa'ya bağlıydılar Devlet ve Halk üzerinde dinsel otoriteye sahiptiler Devlete vergi vermezlerdi

Burjuvalar : Şehir ve kasabalarda oturan iş ve ticaret'le uğraşan kesimdi Aydınlar bu sınıf içinde idi ( Doktor Mühendis Avukat Tüccar Sanatçı ) Siyasal hakları yoktu Devlete vergi verirlerdi


Köylüler :
Halkın çoğunluğunu oluşturmakta idiler Vergi verirler askerlik yaparlar soylu kişilerin ve rahiplerin tarlalarında çalışırlar gerektiğinde onların angaryalarını görürlerdi Hiçbir siyasal hakları yoktu Okuma - Yazma bilmezlerdiEkonominin bütün yükü vergileri bu sınıf karşılıyordu


c) Fransız Aydınlarının Etkisi : XVIIIyyda Fransa'da yetişen filozoflar düşünceleri ve eserleriyle Fransız halkını etkilemişlerdir Bu aydınlar içinde en etkili olanları Monteskiyö Volter Didero ve Jan Jak Ruso' dur

Monteskiyö "İran Mektupları " adlı eserinde bir İranlının ağzından Fransa' daki devlet rejimini memleket yönetimini sosyal durumu eleştirerek hükümetin uygulamalarını ve soyluların yaşayışlarını halka göstermeye çalışmıştır
" Kanunların Ruhu Üzerine " adlı eserinde devlet rejimlerini inceleyerek en iyi devlet rejiminin kanunları yapan kuvvetle yürütme kuvvetlerinin birbirlerinden ayrıldıkları rejimler olduğu fikrine ulaşmıştır

Volter : Felsefe Tarih Edebiyat Sosyoloji Din alanlarında eserler yazmış eserlerinde özgürlük ve vicdan özgürlüğü üzerinde durarak genellikle Kilise ve Papazları eleştirmiştir

Didero : Fransa'nın en büyük Ansiklopedist lerindendir Fransızları kültür yoluyla yükseltmeye çalışmış devlet yönetimini eleştirerek rejimin değişmesi gerektiğini söylemiştir

Jan Jak Ruso : Düşünceleriyle Fransız halkını en çok etkileyen düşünürdür " Sosyal Mukavele " ( Contrat Social ) adlı eserinde; " İnsanın hür olarak doğduğunu fakat her yerde zincire vurulmuş bulunduğunu hakları çiğnenen insanların bu haklarını geri almaları için ihtilalin meşru bir araç olduğunu hükmetme hakkının yalnız millette bulunması gerektiğini söylemiştir

ç) İngiltere ve Amerika'nın Yönetimlerinin Etkileri : İngiltere' de 1688' den itibaren görülen " Meşruti Krallık " yönetimi ve Fransızların destekledikleri Amerika'nın yönetim anlayışları (Özgürlük) Fransızları etkilemiştir


d) Mali Zorluklar Vergilerin Ağırlığı : Fransız ihtilalinin en temel nedenidir Sarayın israfları Fransa'nın XVIIIyyboyunca girdiği savaşlar devletin ekonomik durumunun daha da bozulmasına yol açmış halktan alınan vergilerin artırılmasına yol açmıştır



[/CENTER]

XVI Lui ' nin halktan yeni bir vergi almak için "Etajenero" yu toplamasıyla başlayan İhtilal 5 dönemden geçmiştir


Dönemleri :

1 Etajenero Milli Meclis ve Kurucu Meclis Devri (1789 - 1791) : Etajenero' nun 5 Mayıs 1789 ' da toplanmasıyla başlayan bu dönemde köylü ve Burjuvaların milletvekilleriyle soylu ve rahiplerin milletvekilleri arasında toplanma konusunda anlaşmazlık baş göstermiştir Toplantıların ayrı ayrı salonlarda değil aynı salonda yapılmasını isteyen köylü milletvekillerinin isteği soylu ve rahip milletvekilleri tarafından reddedilmiş bunun üzerine bir araya gelen köylü ve burjuva milletvekilleri halkın % 96 ' sını temsil ettiklerini ileri sürerek Etajenero' ya "Milli Meclis" adını vermişlerdir

Kral' ın soylu ve rahip milletvekillerinin etkisinde kalarak meclise karşı zor kullanmak istemesi ve maliye bakanı Neker' i görevinden atması üzerine halk ayaklanarak siyasal hükümlülerin hapsedildikleri " Bastil Hapishanesi" ni basmıştır Hükümlüleri kurtardıktan sonra hapishaneyi yakmış yıkmıştır ( 14 Temmuz 1789 ) Bu olaydan sonra Fransız halkı silahlanmış ve İhtilale katılmıştır

Milli Meclis;*Soyluların ve Rahiplerin derebeylik döneminden kalma bütün haklarına ve ayrıcalıklarına son vererek eşitliği kabul etti Yeni bir Anayasa yaparak İnsan ve Vatandaş Hakları bildirisini ( 17 madde ) anayasa'nın başlangıcına koydu Yaptığı yeni Anayasa nedeni ile Milli Meclise Kurucu Meclis ( Assamblée Constituant) adı verildi

Kurucu Meclis : Çalışmaları ;Fransa Meşruti bir krallık olmuştur

Kanunları yapma yetkisi meclise yürütme görevi kralın seçeceği Bakanlar Kurulu'na bırakılmıştır
Kral' a kanunları veto hakkı tanınmıştır

Kralın kaçma girişimi üzerine Cumhuriyet'in ilan edilmesini isteyenlere katılmamış Kral'a Anayasa'ya sadık kalacağına dair yemin ettirmiştir

Üyelerinin hiçbirisinin yeniden seçilmemesi koşuluyla kendini dağıtmıştır ( 30 Eylül 1791 )

2 Meşruti Krallık Meclisi Devri ( 1791-1792 ) : Bu dönemde yeni anayasadan memnun olmayan halk ve Cumhuriyetçiler Paris'te büyük bir gösteri yapmışlar kraldan yana olan Paris Belediye Meclisini dağıtarak " Komün" denilen Belediye Meclisini kurmuşlardır Kralın oturduğu "Tüilöri Sarayı" na yürümüşler sonuçta Kral tahttan indirilerek ailesiyle birlikte hapsedilmiştir Meşruti Krallık Meclisi' nin dağılması üzerine Ülke yönetimi " Komün " ün eline geçti 1791 Anayasa'sı yürürlüğünü kaybetti


3 Milli Konvensiyon Meclisi Devri ( 1792-1795) : Cumhuriyet ilan edilmiş ancak Cumhurbaşkanı seçilememiştir

Mecliste; Jirondenler (İllerden seçilmiş milletvekilleri) Montanyarlar (Paris Milletvekilleri) Mutediller (Meclisin ortasında oturanlar-Kararsızlar) olmak üzere üç parti oluşmuştur

Jirondenler ; İhtilalle kazanılan hakların kan dökülmeden yürütülmesini ve uygulanmasını Montanyarlar ; Cumhuriyetin ve kazanılan hakların kan dökülerek ve şiddetle korunmasını istemişlerdir

Jirondenlerin yönetimi ele geçirme çabası sonuç vermeyince Montanyarlar'la arası açılmıştır Kral ve Kraliçe yargılanarak idama mahkum edilmişlerdir

" Devrim evlatlarını yer " kuralının işlediği dönemdir İhtilalin etkili isimlerinden Danton ve Robespiyer idama mahkum edilmişlerdir "Genel Kurtuluş Komitesi " ve " İhtilal Mahkemeleri " kurularak haklı-haksız binlerce kişi öldürülmüştür
Meclis tarafından Komite ve İhtilal Mahkemeleri ne son verilmiş Konvensiyon meclisi yeni bir Anayasa yaparak kendini dağıtmıştır

4 Direktuvar Devri ( 1795-1799 ) : Devletin rejimi Cumhuriyettir
" Beşyüzler Meclisi " ve " İhtiyarlar Meclisi " olarak iki meclis oluşmuştur

Kanunları yapmak Beşyüzler meclisinin onaylamak İhtiyarlar Meclisinin görevidir Yönetimi iki meclisin belirleyeceği 5 kişiden oluşan Beş Direktör yapacaktı

İçte kralcılar ve rahiplerle dışta Avusturya-Prusya-Hollanda ile yapılan savaşlarla uğraşılmıştır

Napolyon Mısır başarısızlığı üzerine Fransa'ya geri dönmüş bu yönetime karşı olanlarla birleşmiş Beşyüzler Meclisi toplantı sırasında iken meclisi askeri kuvvetlerle basarak üyelerin hepsini tutuklatmıştır Bu gelişmeler üzerine İhtiyarlar Meclisi kendini dağıtmış böylece Direktuvar devri sona ermiştir



5 Konsüllük Devri (1799-1804) :


Anayasa'nın yeniden yapılması için iki komisyon kurulmuş yürütme ve yönetme işlerine bakmak için de üç kişiden oluşan Konsül seçilmiştir Konsülün birinci kişisi Napolyon Bonapart' tı

Napolyon ' un yazdığı Anayasa'ya göre üç konsül ülkeyi on yıl yönetecekler kanunları Senato ve Tribuna adlarıyla anılan meclisler yapacaktı

Meclis üyelerinden birisinin Napolyon'un İmparator olmasını önermesi üzerine halkoyuna gidilmiş Napolyon İmparator seçilmiştir Böylece Konsüllük devri sona ererek Iİmparatorluk dönemi başlamıştır


General Napolyon Bonaparte

eşitlik özgürlük adalet kardeşlik gibi kavramlar dünyaya yayılmaya başladı Milliyetçilik akımı dünyada etkili olmuş çok uluslu yapıdaki imparatorlukların parçalanmasına yol açmıştır İnsan hakları kavramını geliştirmiştir

Getirdiği ve dünyayı etkilediği evrensel düşüncelerden dolayı yakınçağın başlangıcı kabul edilmiştir



Osmanlı Devletine Etkileri :

Osmanlı Ülkesindeki Azınlıklar arasında özellikle Milliyetçilik akımı çok etkili olmuş ve İmparatorluğun parçalanmasına ve sonuçta yıkılmasına yol açmıştır

İhtilal sonrası dünyaya yayılan yeni düşünceler Osmanlı aydınları arasında da etkili olmuştur Tanzimat'ın ilanında yeni Osmanlıların ortaya çıkmasında Kanun-i Esasi' nin hazırlanmasında bu etkiler görülür


Insan ve Yurtdas Haklari Bildirisi

(Déclaration des Droits de l'Homme et du Citoyen)



égalité fraternité

(ÖzgürlükEşitlik Kardeşlik ya da ölüm)


anlamına gelen Fransız İhtilalinin simgelerinden olan sözler






* * * * * * * * * * * * * * *