İslamiyet'ten Önce Orta Asya'da Kurulan Türk Devletleri Hakkında...

İslamiyet'ten Önce Orta Asya'da Kurulan Türk Devletleri



Türkler'in İlk Ana Yurdu

Türkler'in ilk ana yurdu Orat Asya'da; Batı'da Hazar Denizi'nden Doğu'da Kingan Dağları'na, Kuzey'de Altay Dağları'ndan Güney'de Hindukuş ve Karanlık Dağları'na kadar uzanan bölgedir

Bu bölge, coğrafi yapısı ve iklim şartlarının da elverişli olması nedeniyle Türkler tarafından Ana Yurt olarak tercih edilmiştir

Göçebe kültürünün sonucunda şu durum ortaya çıkmıştır

Merkezi yapı güçlenememiş,

Teşkilatçı özellik gelişememiş,

Mimari ve şehircilik ortaya çıkmamış,

Ekonomi, hayvancılığa dayalı kalmış,Kaynakwh webhatticom:

Askeri yapıysa gelişmiştir





Türkler'in Orta Asya'dan Göç Etmenlerinin Nedenleri :

Topraklarının tarıma elverişsiz olması,

Hayvanlar için otlakların yetersiz olması,

İklim koşullarının değişmesi nedeniyle kuraklık ve şiddetli kış yaşanması,

Türk boyları ve yabancı kavimlerle yapılan mücadelelerdir





Asya Hun (Büyük Hun) Devleti

Merkez Ötügen olmak üzere Orhun ve Selenga nehirleri çevresinde kuruldu

Tarihte bilinen ilk Türk devletidir Devletin kurucusu ve ilk hükümdarı Teoman'dır

Çinlilere karşı seferler yaptılar, Çinliler de bu seferleri durdurmak için Çin Seddi'ni yapmak zorunda kalmışlardırKaynakwh webhatticom:

Teoman'ın oğlu Han döneminde; diğer Türk devletlerine de örnek olacak "onluk sistem"e dayalı ilk düzenli Türk ordusu kuruldu

Asya Hun Devleti'nin Yıkılışı

Mete Han'ın ölümünden sonra oğulları ülkeyi iyi yönetemediler

Çin entrikaları ve bu devletle yapılan savaşlar ülkeyi zayıflattı

İpek Yolu'nun Çin kontolüne geçmesi nedeniyle Hun ekonomisi bozuldu

Artan Çin baskısı nedeniyle ülke iyice zayıflayarak Doğu ve Batı olarak ikiye ayrıldı





Kavimler Göçü :

Çin baskısından kaçan Kuzey Hunları, MS 375'de Batı'ya göç etmeye başladılar Hun göçleri sonunda Karadeniz'in Kuzeyi'ndeki Germen kavimleri Batı'ya göç etti Doğu Germen kavimlerinin göçü sonucunda , Roma İmaparatorluğu, MS 395 tarihinde, Doğu ve Batı olmak üzere ikiye ayrıldı

UYARI : Avrupa'ya ve Anadolu'ya ilk Türk akını bu dönemde düzenlenmiştir Bu akınlar Anadolu'ya yerleşme ve yurt edinme amacı taşımamaktadır





Avrupa Hun Devleti

MS 400'lerde başkent Etzelburg olmak üzere Avrupa Hun Devleti kuruldu Bu sırada Hun hükümdarı Balamir'di

Avrupa Hunları'nın en ünlü hükümdarı Attila'dır

Attila, 447 yılında büyük bir ordu ile Doğu Roma (Bizans) üzerine yürüdü ve onları vergiye bağladı

451 yılında Batı Roma İmparatorluğu üzerine ve 452 yılında da İtalya üzerien iki büyük sefer yaptı





Göktürk Devleti

552'de Avarlar'a karşı isyan ederek, Bumin Kağan önderliğinde Ötügen merkez olmak üzere kuruldu

Tarihte Türk ismini devlet isimlerinde kullanan ilk topluluktur

Bumin Kağan'ın yerine geçen Mukan Kağan zamanında devlet en parlak dönemini yaşadı

İstemi Yabgu döneminde Bizans ile Sasani Devleti'ne karşı büyük mücadeleler yapıldı

Göktürk Devleti, Çin entrikaları sonucu, 582 yılında Doğu ve Batı Göktürkler olarak ikiye ayrıldı

UYARI : Bu dönemde İpek Yolu, Göktürk, Sasani ve Bizans Devletleri'ni karşı karşıya getirmiştir İlk Türk-Bizans ittifakı Sasaniler'e karşı bu dönemde olmuştur (571) Hedef doğu-batı ticaretini ele geçirmektir





II Göktürk (Kutluk) Devleti

682 yılında Kutluk Kağan önderliğinde kuruldu

Ünlü hükümdarları Bilge Kağan döneminde, vezirleri Kültigin ve Tonyukuk ile birlikte, en parlak dönemlerini yaşadılar

Bilge Kağan'ın ölümünden sonra zayıflayarak Basmil, Karluk ve Uygurlar'ın isyanı sonucu yıkıldılar

UYARI : Türk tarihinin ve Türk edebiyatının ilk yazılı kaynağı olarak kabul edilen Orhun yazıtları bu dönemde yazılmıştır Bu yazıtlarda Göktürk Tarihi ve Türk Uygarlığı hakkında önemli bilgiler verilmektedir





Uygur Devleti

Yerleşik yaşamı benimseyen ilk Türk topluluğudur

Budizm ve Maniheizm'i benimsediler

Çin'den sonra matbaayı geliştirerek ikinci kez kullanılan ve hareketli harfleri icat ettiler

840 yılında Kırgız Türkleri tarafından yıkıldılar

UYARI : Budizm ve Maniheizm Uygurların hem mimari alanında hem de savaşçı özelliklerini kaybetmelerinde etkili olmuştur

Kırgızlar, Uygurları yıkarak Türk yurdunun Moğollar'ın eline geçmesine neden olmuşlardır Bu yüzden Türk tarihinde olumsuz anılmışlardır





Avarlar

En ünlü hükümdarları Bayan Kağan döneminde Doğu Roam İmparatorluğu üzerien bir çok sefer yaptılar

Sasanilerle birleşerek ilk defa İstanbul'u kuşattılar fakat ele geçiremediler

Hristiyanlığı kabul eden Türk topluluklarındandırlar

istanbul'u ikinci defa kuşattılar fakat bundaki başarısızlıkları zayıflamalarına sebep oldu ve 805 yılında Franklar'ın saldırısı sonucunda yıkıldılar

UYARI : İslamiyet'i kabul eden boylar bugünkü Kazan Türklerinin temelini oluşturur





Bulgarlar

Orta Asya'dan ve Oğuzlar'dan koparak Batı'ya göç eden kabilelerin birleşmesiyle oluştular

Bir kısım Bulgar Türkleri Volga Nehri çevresine gelerek İdil (Volga) Bulgar Devleti'ni kurdular Bu devlet 1236 yılında Altın Ordu Devleti tarafından yıkıldı

Türk boylarına gelen diğer Bulgar Türkleri burada Tuna Bulgar Devleti'ni kurdular Tuna Bulgarları zamanla Slavlaşarak ve IX yüzyılda da Hristiyanlığı kabul ederek tarih sahnesinden silindiler





Hazarlar

Hazar Türkleri tarafından Karadeniz'in kuzeyi ile Kafkaysa arasında kuruldu

Hz Ömer ve Hz Osman zamanında İslam ordusu ile mücadele ettiler

Hazar Türkleri, Museviliği kabul eden ilk Türk topluluğu olduklarından İslamiyet'in Avrupa'da yayılmamasında etkili oldular

UYARI : Museviliği daha çok merkez yönetiminde bulunanlar kabul etmişlerdir Halk arasında ise daha çok Hristiyanlık, Müslümanlık ve Şamanizm görülür





Macarlar

Macar boyları Peçenek baskısı sonunda bugünkü Macaristan'a yerleştiler

Avrupa'nın batısına ve güneyine akınlar yaptılar

995 yılında Germen Kralı'nın karşı akını sonucunda büyük yenilgi aldılar

Bu tarihten itibaren yavaş yavaş Hristiyanlaşarak kültürel özelliklerini kaybettiler

UYARI : Macarlar, Hristiyanlığın Katolik mezhebini benimseyen tek Türk boyudur Dinlerindeki değişim devlet yapılarına yansımış, boylar birliğine dayalı siyasi yapıdan, krallık sistemine dayalı bir yapıya geçmişlerdir

macarlar aynı zamanda, Germenlerin Balkanlara inmesi ve Balkanlardaki Slavlarla kuzeydeki Slavların birleşmesini engellemişlerdir





Peçenekler

Göktürk ve Uygur hakimiyetinde yaşadıktan sonra, X yüzyılda Batı'ya göç ettiler Macar ve Rus tarihinde etkili oldular

XI yüzyılda Hristiyanlığı kabul ettiler

Malazgirt Savaşı'nda Oğuzlarla birlikte Bizans ordusuda yer aldılar

1091 'de Kıpçaklarla yaptıkları bir savaşta yenildiler ve giderek dağıldılar

UYARI: Peçenekler, Bizans ordusunda ücretli asker olarak görev almıştır Bizans, Peçenekler'in bazılarını da Anadolu'ya yerleştirmiştir





Kıpçaklar (Kumanlar)

Kıpçaklar, XI yüzyılın başlarında Moğollar'ın baskısıyla Orta Asya'dan göç ederek Doğu Avrupa'ya geldiler

Ruslarla büyük mücadeleler sonucunda Ruslar'ın Karadeniz'e inmelerini engellediler

Zamanla ortadan kalktılar

UYARI : Kıpçakların Seyhun Irmağı boylarında Oğuzlarla yaptıkları savaşlar, Dede Korkut Hikayeleri'ne konu olmuştur





Oğuzlar

Oğuzlar başta Selçuklu ve Osmanlı olmak üzere daha bir çok Türk devletinin kurucuları olarak bilinirler

Göktürk Devleti yıkıldıktan sonra Uygurların hakimiyeti altına girdiler

Uygurların yıkılmasından sonra başkent Yenikent olmak üzere devlet kurdular

Malazgirt Savaşı'nda, Bizans ordusunda yer aldılar

UYARI : Oğuzların tarihte büyük devletlerin kuruluşunda etkili olmaları Türk toplulukları içinde en önemli boy kabul edilmelerine neden olmuştur Türk toplulukları içinde İslamiyet'i kabul eden Oğuzlara "Türkmen" denilmiştir

Uzların bir kısmı Hristiyanlığı kabul ederek Hristiyanlaşmışlar, Kafkasya'nın güneyine inen diğer bir kısmı ise İslamiyet'i kabul ederek Müslümanlaşmışlardır





Türgeş Devleti

I ve II Göktürk Devletleri hakimiyetinde yaşadıktan sonra VII yüzyılda Balasagun merkez olmak üzere devletlerini kurdular

Sulu Kağan önderliğinde Emevilerle uzun yıllar mücadele ettiler

Yerleşik yaşamı benimsediler ve tarihte parayı kullanan ilk Türk topluluğu oldular

766 yılında Karluklar tarafından hakimiyetlerine son verildi

UYARI: İslamiyet'in Orta Asya'da yayılmasını bir süre engellemişler böylece Orta Asya Türkleri'nin Araplaşmasını önlemişlerdir





Karluklar

VI yüzyılda Doğu Göktürk Devleti'ne bağlı olarak, Altay Dağları'nın batısında Kara İrtiş Nehri boylarında yaşadılar

Talas Savaşı'nde Müslümanlar'ın tarafını tutarak Orat Asya'nın Çinlileşmemesinde önemli rol oynadılar

Talas Savaşı'ndan sonra İslamiyet'i kabul ederek Müslüman olan ilk Türk boylarından biri oldular





Sabirler

Ural Dağları'nın Güneyineve Kuzey Kafkasya'ya yerleştiler

VI yüzyıldan itibaren Doğu Avrupa'ya kadar inerek bu bölgedeki Bizans ve Sasani Devleti ile mücadele ettiler

557 yılında Avarlarla yaptıkları savaşta yenilip, bu tarihten itibaren gittikçe zayıflayarak tarih sahnesinden silindiler

Sibirya bölgesi, Sibirlerin bu bölgede yaşamalarından dolayı bu adı almıştır