Sakarya Savaşı Ve Sonuçları / Sakarya Savaşı Ve Sonuçları Hakkında

Sakarya Muharebesi(23 Ağustos-13 Eylül 1921)

Eskişehir-Kütahya Muharebelerinde beklenenden daha hızlı bir şekilde ilerleyen Yunan ordusu lojistik sıkıntılar başladığı için Sakarya ırmağının batısında geçici olarak durmuş ve bir süre beklemeye başlamıştırBu bekleyiş sırasında Yunan ordusunun amacı son saldırıyı yapmak için İzmir limanından gelen lojistik yardımı almak ve Türk ordusunu ağır bir yenilgiye uğratarak Ankara’yı ele geçirmektirbu sırada Türk ordusunun toparlanma ihtimalini de göze alan yunan ordusu yaklaşık 100 Km’lik geniş bir alana yayılarak Türk ordusunun gücünü bölmeyi amaçlamıştır
14 Ağustosta yeniden ilerlemeye başlayan Yunan birlikleri Sakarya ırmağının doğusuna geçince Türk ordusuyla karşılaşmışlardır
Sakarya savaşı bir ölüm kalım savaşı olarak nitelendirilebilirÇünkü bu savaş kaybedilecek olursa Ankara işgal edilecek TBMM çok zor bir duruma düşecektirBu nedenle ordu komutanları Türk askerlerini yüreklendirmeye çalışmışlardırTürk ordusu ile Yunan ordusu arasındaki güç dengesi Yunan ordusu lehine idiBu fark ancak Türk askerinin yiğitlik ve kahramanlığı ile kapatılabilirdiMustafa Kemal Paşa durumun önemini komutanlara çektiği telgraflarla anlatılmıştırBu muharebelerde Mustafa Kemal Paşanın uyguladığı harp taktiği çok dikkat çekicidirBu taktik Yunan generalleri tarafından çözülememiş ve Yunan ordusunun mağlup edilmesinde etkili olmuşturMustafa Kemal Paşanın komutanlara çektiği telgraftaki:”hattı müdafaa yokturSathı müdafaa vardırO satıh bütün vatandır” şeklindeki emri bu taktiği özetler niteliktedir
Sakarya Muharebesi 22 gün 22 gece sürmüştürDüşman saldırısını durdurmayı başaran Türk ordusu 11 Eylülde büyük bir karşı saldırı başlatarak 13 Eylülde yunan cephesinin bozularak dağılmasını sağlamıştırBöylece Türk ordusu tam bir zafer kazanmıştırBu zafer TBMM’nin hem iç politikada hem de dış politikada otoritesini artırmıştır
Sakarya meydan Muharebesinin sonuçları:
• Avrupalı devletler karşısında 1683’teki IIViyana kuşatmasından beri süregelen geri çekilme Sakarya zaferi ile sona ermiştir
• Sakarya savaşı Türk ordusu adına Kurtuluş savaşındaki son savunma savaşı olmuşturTürk ordusu bu savaştan sonra taarruza geçmiştir
• Azerbaycan Gürcistan ve Ermenistan devletleriyle 13 Ekim 1921’de Kars antlaşması imzalanmış böylece Kafkas sınırımız kesinlik kazanmıştır
• İtilaf devletleri arasındaki görüş ayrılıkları artmıştırBunun sonucu olarak Fransa ile 20 ekim 1921’de Ankara antlaşması imzalanmıştır
• 22 Ekim 1921’de İngiltere ile “esir değişimi antlaşması” imzalanmıştıruluslar arası eşitlik ilkesine uygun bir şekilde imzalanan bu antlaşmayla daha önce Malta’ya sürgün edilmiş olan Türk esirleri Anavatan’a dönmeleri sağlanmıştır2 Ocak 1922’de Ukrayna ile “Dostluk” antlaşması imzalanmıştır
• IIİnönü savaşı sonrasında başlayan İtalyan ordusunun Anadolu’dan çekilmesi Sakarya Muharebesinden sonra tamamlanmıştır
• Mustafa kemal Paşaya TBMM tarafından Gazilik unvanı ile “mareşallik” rütbesi verilmiştir
• Yunan ordusu itilaf devletlerinden aldığı desteği kaybetmiştir
• İtilaf devletleri TBMM’ye barış yapma teklifinde bulunmuşlar fakat TBMM misak-ı milliye uymayan bu teklifi imzalamayı kabul etmemiştir
• Sakarya savaşından sonra yaklaşık bir yıl boyunca yunan ordusuyla büyük bir savaş yapılmamıştırTürk ordusu bu zaman dilimini çok iyi değerlendirerek tekalif-i Milliye emirlerini bütün yurt çapında uygulayarak ordunun taarruz gücüne kavuşmasını sağlamıştır
• Yunan ordusu Sakarya savaşından sonra yeni bir saldırı yapmaktan vazgeçmiştirEle geçirmiş olduğu yerleri kaybetmemek amacıyla savunma önlemleri almaya başlamıştır
Ankara antlaşması(20 Ekim 1921)
Güneydoğu Anadolu’da Kuvay-ı Milliye güçlerine karşı üstünlük sağlayamayan Fransa Sakarya savaşının Türk ordusu tarafından kazanılması üzerime TBMM ile Ankara antlaşmasını imzalamıştır
Ankara antlaşmasını bazı maddeleri şunlardır:
• Bu antlaşma ile iki taraf arasındaki silahlı çatışmalar sona erecektir
• İki tarafta karşılıklı olarak ellerindeki esirleri serbest bırakacaktır
• Hatay(Antakya) ve İskenderun özerklik verilmesi koşuluyla Fransa yönetimindeki Suriye’ye bırakılacaktır
Antlaşmanın Önemi:
• Güney cephesi kapanmıştırBuradaki birlikler batı cephesine aktarılmıştır
• Fransa TBMM’yi ve Misak-ı Milliyi tanıyan ilk itilaf devleti olmuştur
• İtilaf devletleri arasındaki fikir ayrılıkları daha da artmıştırBu durum Anadolu’daki direniş gücünü artırmıştır
• Hatay’ın Fransa yönetimindeki Suriye’ye bırakılmasıyla Misak-ı Milli’den ikinci taviz verilmiştir
İtilaf Devletlerinin Barış Teklifleri
Türk ordusunun Sakarya Muharebesinde başarılı olması Yunanistan dışındaki diğer İtilaf devletlerini de tedirgin etmiştirTürk ordusunun daha da üstün duruma geçmesi İtilaf devletlerinin yapmayı düşündüğü barış antlaşmasını tehlikeye düşürecektiBu nedenle İtilaf devletleri Türk ve Yunan Hükümetlerine ateşkes yapmaları teklifinde bulunmuşturBu teklif zaten zor durumda olan Yunan hükümeti tarafından hemen kabul edildiTürk hükümeti ise tam bağımsızlığı sağlamak istediğini belirterek teklifi reddetmiştir
TBMM’ye sunulan ateşkes önerisinde şu temel esaslar yer almıştı:
• Türk ve Yunan orduları arasındaki silahlı çatışmalar sona erecek ve iki taraf arasında tarafsız bir bölge oluşturulacak
• Türk ve Yunan birlikleri İtilaf devletlerinin kontrolüne verilecek
• Bu tarihten itibaren her iki ordu da asker ve silah alımını durduracak
Bu maddeler TBMM’nin bağımsızlık düşüncesine aykırı olması ve asıl olarak TBMM’yi engellemesi nedeniyle kabul edilmemiştir
Buna rağmen İtilaf devletleri 26 Mart 1922’de Paris’te yapılan bir toplantı sonunda TBMM’ye barış teklifi olarak bir metin sunmuşlardırFakat Sevr antlaşmasının hafifletilmiş şeklinden başka bir şey olmadığı görüldüğü için bu teklifler de reddedilmiştir
Yapılan bütün görüşmeler İtilaf devletlerinin TBMM’nin daha da güçlenerek Misak-ı Milli sınırlarına ulaşmasını engellemeyi istediğini açıkça göstermiştirBu nedenle görüşmelere son verilerek Yunan ordusuna karşı yapılacak taarruz için hazırlıklara başlanmıştır
Sebepleri: Yunanlıların Türk ordusunu yok edip Ankara’yı ele geçirmek istemeleri
Sonuçları
 Türk ordularının 1683 yılındaki II Viyana yenilgisinden beri süregelen geri çekilişi sona erdi
 Türk ordusunun son savunma savaşı oldu
 Türk orduları saldırı gücüne ulaştı
 Yunan ordularının saldırı gücü kırıldı, savunma yapmak zorunda bırakıldı
 İtilaf Devletleri TBMM’ye ateşkes ve yeni barış önerileri sundu
 Fransa ve İtalya işgal bölgelerinden çekildi
 M Kemal’e “mareşallik” rütbesi ve “gazilik” unvanı verildi
 Kafkas Cumhuriyetleri ile Kars Antlaşması, Fransa ile Ankara Antlaşması yapıldı
Sakarya Meydan Savaşı’nı Takip Eden Siyasi Olaylar
Kars Antlaşması (13 Ekim 1921):
TBMM Hükümeti ile Sovyet Rusya’ya bağlı Kafkas Cumhuriyetleri (Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan) arasında imzalandı Antlaşmaya göre;
o Doğu sınırımız kesin olarak çizildi
o Moskova Antlaşması Kafkas Cumhuriyetleri tarafından da benimsendi
o Ardahan Türkiye’ye bırakıldı
o Batum’un Gürcistan’da kalması kesinleşti (Misak-ı Milli’den ilk taviz)
NOT: 13 Ekim 1921’de Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan ile, 2 Ocak 1922’de Ukrayna ile dostluk antlaşmaları imzalandı
Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921)
TBMM Hükümeti ile Fransa arasında imzalandı (Fransa, Güneydoğu Anadolu’da Türk direnişiyle karşılaşmış, insan ve prestij kaybına uğramış, daha fazla zarar görmeden Anadolu’dan çekilmek istemiş, I ve II İnönü Savaşları’ndan sonra Türk Hükümeti’nin başarılı olacağını biliyordu, Sakarya Savaşı’yla bu görüşleri pekişmiş, Ankara ile ilk anlaşan olup bazı avantajlar elde etmek istemiş)
Bu antlaşma ile;
o Türk-Fransız savaşı hukuki olarak sona erdirilmiş
o Fransa işgal ettiği topraklardan İskenderun ve Antakya (Hatay) hariç çekilecek
o Türkiye-Suriye sınırı Hatay dışında bugünkü durumunu almıştır
o İskenderun ve Antakya’da özel bir yönetim kurulacak Bölgede yaşayan Türklere geniş haklar verilecek Hatay’da Türkçe resmi dil olarak kalacak, Türk parası geçerli olacak
o Fransa Suriye’den çekilirse Hatay halkının kendi geleceğini kendisinin belirlemesi için halk oylamasına gidilmesine karar verildi
o Caber Kalesi Türk bayrağı altında Türkiye’nin mülkü sayılacak
NOT: Günümüzde Suriye sınırları içindeki Caber Kalesi, Türk sınırları dışında Türk bayrağının dalgalandığı, Türk toprağı sayılan tek topraktır
Önemi:
o Hatay dışında Suriye sınırı çizildi
o İtilaf cephesi parçalandı, İngiltere yalnız kaldı
o Fransa TBMM Hükümetini ve Misak-ı Milli’yi tanıdı
o Güney cephesindeki birlikler Batı’ya kaydırıldı
o Hatay ve İskenderun özel bir statüye sahip olsa da (şimdilik kaydıyla) Misak-ı Milli’nin dışında kaldı
NOT: Misak-ı Milli’yi ve yeni Türk devletini tanıyan ilk İtilaf Devleti Fransa’dır