Koah Hastalığı Tanımı Ve Sebebleri

Kısaca Koah Tanımı

Koah Nedir

Koah Tedavisi

Koah Belirtileri


KOAH


Tanım :


Kronik bronşit ve amfizeme bağlı olarak gelişen kronik, geri dönüşümsüz ve ilerleyici olan hava akımı kısıtlanması ile karakterize bir hastalıktır Hava akımı kısıtlanması kısmen geri dönüşümlü ve solunum yolları aşırı duyarlılığı ile birlikte olabilir Kronik bronşit ya da amfizemi olan bir hastada KOAH hastalığının geliştiğini söyleyebilmek için kronik hava akımı kısıtlanmasının meydana gelmiş olması gerekmektedir


KOAH, zararlı madde ve gazların uzun süreli solunması sonucu akciğerlerde oluşan anormal yanıtın neden olduğu ilerleyici hava yolu daralmasına bağlı hava akımı kısıtlanması ile karakterize bir hastalıktır


KOAH’ta kronik bronşit ve amfizem genellikle bir aradadır


1 Kronik Bronşit : Artarda en az iki yıl tekrarlayan ve en az üç ay boyunca devam eden, çoğu günler görülen ve diğer solunum ya da kalp hastalıklarına bağlanamayan öksürük ve balgam çıkarma ile karakterize bir hastalıktır Solunum yollarında salgı yapan bezlerin sayı ve hacmindeki artış neticesinde gelişen salgı miktarının fazlalığına bağlı olarak oluşur Salgı yapan bezlerin sayı ve hacmindeki artış solunum yollarının duvar kalınlaşmasındaki önde gelen nedendir ve bu da solunum yollarında tıkanmaya sebep olur


2 Amfizem : Alveol denilen hava keselerinin duvarlarının yıkımı ile meydana gelen bir hastalıktır Duvar yıkımı hava boşluklarının anormal ve kalıcı şekilde genişlemesine ve akciğer esnekliğinin kaybolmasına yol açar Sonuç olarak küçük hava yollarında tıkanmalar meydana gelir




Sıklık :


KOAH daha ziyade ileri yaş hastalığıdır Yaş ilerledikçe KOAH’a bağlı ölüm sıklığı artmaktadır Erkeklerde daha sık olarak gözlenmektedir KOAH’ın dünyada görülme sıklığı tüm yaş grupları için erkeklerde % 0,9 ve kadınlarda % 0,7 olarak bildirilmektedir Türkiye’de yapılan bir çalışmada 40 yaş üzeri insanlarda KOAH’ın görülme sıklığının % 13,6 olduğu, erkeklerde bu oranın % 20,1 ve kadınlarda % 8,2 olduğu bildirilmiştir




Etkenler :


1 Tütün : KOAH gelişiminde en önemli risk faktörü sigara içimidir Gelişmiş ülkelerde KOAH gelişiminden %80-90 oranında sigara kullanımının sorumlu olduğu bildirilmektedir Sigara içenlerde içmeyenlere oranla KOAH gelişiminde belirgin artış olmaktadır (sigara kullananlarda 9-30 kat daha sık KOAH gelişmektedir)




Kronik bronşitin şiddeti ve ölüme sebebiyet vermesi ile sigara kullanımı arasında bir paralelizm mevcuttur Sigara içenlerde içmeyenlere oranla 6 kat daha fazla kronik bronşite bağlı ölüm görülmektedir


Sigara tiryakiliği amfizemin oluşmasında da başta gelen nedenlerden biridir Sigara içenlerde amfizemin şiddeti ve ölüme sebebiyet vermesi sigara kullanmayanlara göre belirgin bir şekilde yüksektir


2 Hava kirliliği : Kronik bronşit ve amfizem hava kirliliği olan ve endüstri bölgelerinde yaşayan insanlarda daha sık olarak görülmektedir Bu da hava kirliliğinin KOAH gelişiminde önemli bir faktör olduğunu göstermektedir


3 Mesleksel faktörler : İşyerinde endüstriyel gazlar, dumanlar ve tozlarla temas içinde olan kişilerde KOAH gelişimi daha sık görülmektedir Madenlerde, ağaç sanayiinde, metal işlerinde, ulaşım sektöründe, inşaat ve boya iş gruplarında, yem sanayiinde ve tarımla uğraşanlarda KOAH gelişme riski yüksektir


Sigara kullanımı ile çevresel ve mesleki faktörler bir arada olduğunda karşılıklı olarak birbirlerinin zararlı etkilerini artırmakta ve KOAH gelişime ihtimalini artırmaktadır


4 Sosyoekonomik şartlar : Hijyenik şartların iyi olmadığı evlerde ve bölgelerde yaşayan insanlarda KOAH gelişme oranı artmaktadır Kişilerin eğitim düzeyleri de KOAH gelişiminde önem taşımaktadır


5 Solunum yolu enfeksiyonları : Çocukluk çağında geçirilen solunum yolu enfeksiyonlarının ileride gelişecek KOAH için uygun zemin hazırladığını, buna diğer faktörlerin de ilave olması ile KOAH gelişme sıklığının arttığını gösteren çalışmalar mevcuttur


6 Genetik faktörler : Doğumsal alfa-1 antitripsin eksikliği genetik bir hastalıktır ve bu kişilerde serum alfa-1 antitripsin düzeylerinde belirgin azalma ile birlikte buna bağlı olarak 30-40 yaşlarında amfizem gelişmi ile karakterizedir Bu hastalarda çevresel faktörler olmasa bile genç yaşlarda amfizem gelişir


7 Diğer faktörler : Akciğerde yaygın harabiyete ve sekel oluşumuna neden olan hastalıklar (pnömokonyozlar, sarkoidozis, yaygın tüberküloz vs) amfizem nedeni olabilirler Uzun yıllar devam eden astım bronşiale de sonunda amfizeme neden olabilir


Çocukluk çağında anne-babanın sigara kullanımına bağlı olarak pasif sigara içimi neticesi ileri yaşlarda KOAH gelişme riski artmaktadır


Alkol kullanımı ile KOAH gelişimi arasında da ilişki tespit edilmiştir


Ailesinde KOAH’lı hasta bulunanlarda, düşük doğum ağırlığı ile dünyaya gelen bebeklerde, allerjik bünyeli çocuklarda, solunum yollarının dış etkenlere karşı aşırı duyarlılığı bulunanlarda geç dönemlerde KOAH gelişme riskleri yüksektir


Adenovirus enfeksiyonu geçirenlerde, vitamin C yönünden zayıf gıdalarla beslenenlerde, A kan grubunda olanlarda KOAH gelişme ihtimali olabileceği öne sürülmektedir




Şikayetler :


KOAH’ın en belirgin semptomları olan öksürük ve balgam hastalığın başlangıcından itibaren vardır Daha sonra şiddeti artan bu şikayetlere nefes darlığı ve hışıltılı solunum da ilave olur


Öksürük başlangıçta hafiftir, genellikle sabahları şiddetlenir ve balgam atılması ile hasta kısmen rahatlar İlerleyen yıllarda hastalığın ilerlemesiyle ya da ataklar sırasında şiddetlenir


Balgam ataklar dışında az miktardadır ve nispeten kolay atılır Hastalığın kronikleşmesiyle günlük miktarı ve koyuluğu artar Hastaların bir kısmı bol balgam çıkarmaktan yakınırken bir kısmı da balgam çıkaramamaktan yakınır


Öksürük nöbetleri esnasında solunum yollarındaki kılcal damarlarda yırtılmalar olabilir ve balgam üzerinde çizgi şeklinde kan görülebilir


KOAH’ın başlangıcında egzersizle gelen nefes darlığı vardır, hastalık ilerledikçe istirahatte de nefes darlığı görülmeye başlar KOAH’lı hastalarda görülen nefes darlığından solunum yollarındaki daralma, aşırı havalanma nedeniyle solunum pompasının etkinliğini kaybetmesi, akciğerde damarsal yatağın azalması ve psikolojik faktörler sorumludur


KOAH’ta bazen ataklar sırasında hışıltılı solunum sesleri duyulabilir Hastalık ilerleyip oksijen azlığı da geliştiğinde eller, ayaklar ve yüzde morarmalar da görülebilmektedir


Kronik oksijen eksikliği ve tekrarlayan ataklar kalp yetersizliği gelişimine neden olur




Fizik Bulgular :


Birinci saniyede dışarı verilen hava miktarı (FEV1) beklenen değerin % 50’sinden fazla olan KOAH’lı hastalarda hiçbir anormal bulguya rastlanamayabilir Yerleşmiş KOAH’ı olan hastalarda ise hastalığın derecesine göre fizik muayene bulguları saptanabilir


Hastalar genellikle geniş, fıçı göğüse sahiptir, göğüs ön-arka çapı artmıştır Boyunda yardımcı solunum kaslarının belirgin hale gelmiş olması ve nefes alırken bu kasların solunuma katılmaları izlenebilir


KOAH’lı hastalarda dinleme bulguları değişkendir Genellikle solunum sesleri azalmış olarak duyulur ve kalp sesleri derinden ve hafif şekilde duyulabilir Hastalarda solunumun nefes verme safhası uzamıştır


Genellikle ataklar sırasında, nefes verme döneminde daha belirgin olan, ancak solunumun hem nefes alma hem de nefes verme dönemlerinde işitilebilen, ronküs denilen anormal sesler duyulabilir Hafif vakalarda sadece yalnız derin soluk verme esnasında işitilirler


Hastalarda el, ayak ve yüzde morarmalar görülebilir Bu hastalığın şiddetli olduğunu gösterebilir Ayrıca uzun süreli olgularda parmak uçlarında çomaklaşmalar izlenebilir




Tanı :


Hafif KOAH’ta akciğer grafisi genellikle normaldir Hastalık ilerledikçe akciğer hacminde artış, havalanma artışı ve kalp gölgesinde incelme izlenir Amfizemin ön planda olduğu durumlarda akciğer çevre alandaki damar görünümlerinde belirgin azalma gözlenir Kalp yetmezliği geliştiğinde merkezi bölgede damarsal yapılar belirginleşir ve kalp büyüyebilir




Solunum fonksiyon testleri hastalığın tanısında, şiddetinin belirlenmesinde ve seyrinin izlenmesinde kullanılır KOAH’ın kesin bulgusu, büyük oranda geri dönüşümsüz olan hava akımı azalması solunum yolları daralmasına ait bulgulardır




Hastalarda FEV1’de daima azalma mevcuttur, hastalık ilerledikçe FEV1’deki bu azalma giderek artar KOAH’ın şiddetini ve seyrini göstermedeki en yararlı test FEV1 ölçümüdür


Solunum ile alınan Salbutamol veya Terbutalin’in solunum fonksiyon testi üzerine etkisi genellikle en az düzeydedir Bu ilaçların verilmesinden sonra oluşan FEV1’deki artış %15’in altındadır ya da 200 ml’nin altındadır




Tedavi :


KOAH’ta tedavinin amacı, hastada şikayetlerinde rahatlama sağlamak ve yaşam kalitesini yükseltmek, solunum sıkıntısı ataklarını engellemek, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak, olası komplikasyonları önlemek ve tedavi etmek olmalıdır


KOAH tedavisinin birinci kuralı sigara kullanımının kesin olarak bırakılmasıdır Ayrıca solunum yollarını açıcı ilaçlar ile tedavi devam ettirilir, gerektiğinde oksijen verilmelidir, kalp yetersizliği gelişmiş olan hastalarda buna yönelik tedavi de verilmelidir


KOAH tedavisinde solunum ile alınan ilaçlar ilk etapta tercih edilmeli, bunları kullanamayan hastalarda diğer ilaç formları (tablet, flakon vs) verilmelidir


KOAH’ın ilaç tedavisinde birinci derecede verilmesi gereken ilaçların başında antikolinerjik ilaçlar gelmektedir Hastalığın şiddetine göre, uzun etkili beta-2 agonist ilaçlar, teofilin türevleri ve steroidlerden bir veya birkaçı tedaviye eklenebilir Kısa etkili beta-2 agonist ilaçlar solunum sıkıntısı atakları sırasında verilebilir


İleri derecede hastalığı bulunanlar ve ataklar sırasında uygulanan tedaviye rağmen rahatlamayan hastalar hastaneye yatırılarak hastane koşullarında tedavilerine devam edilmelidir


Hastalığın tedavisi mutlaka yapılan tetkikler neticesinde hastalığın derecesine göre planlanmalı ve verilecek ilaçlar düzenli kontroller yapılarak hekim tarafından ayarlanmalıdır

GÖĞÜS HASTALIKLARI UZMANI PROF DR AHMET RASİM KÜÇÜKUSTA ANLATTI:
KOAH’ın belirtileri nelerdir?
Prof Dr, Ahmet Rasim Küçükusta: KOAH’ın en önemli belirtileri öksürük, balgam çıkarma ve nefes darlığıdır

KÖAH’ta öksürüğün sebebi nedir?
Prof Dr Ahmet Rasim Küçükusta: Havayollarının (bronşlarm) daralması ve buralarda salgılar birikmesidir Aslmda öksürüğün olması önemli Çünkü bu sayede hava yollarında biriken salgılar dışarı atılır Hasta özellikle enfeksiyon dönemlerinde bu salgıları dışarı atmazsa nefes darlığı daha çok artar Atılamayan salgılar solunum yetersizliğine bile yol açabilir Bu nedenle KOAHlı hastalara öksürük kesici ilaç verilmesi son derecede sakıncalı Ama koyu ve yapışkan balgamın daha rahat çıkmasını sağlamak için balgamı sulandıran ve atılmasını kolaylaştıran bazı flaçlar verilebilir En etkili balgam sulandırıcı ilaç sudur KOAH’lı hastaların günde 2-3 litre su içmeleri gerekir, ama bu asla soğuk su olmamalı
İlaçlar öksürüğe sebep olabilir mi?
Prof Dr Ahmet Rasim Kuçükusta: ACE inhibitörü adıyla bilinen ve kalp böbrek hastalıkları ve hipertansiyon tedavisinde yaygın olarak kullanan ilaçlar bazı hastalarda özellikle de hanımlarda gıcık tarzında bir öksürük oluşturabilir Bu öksürüğün KOAH ile hiçbir ilgisi yoktur Öksürük, bazen tedavinin hemen ilk günlerinde, bazen haftalar sonra ortaya çıkabilir Hacın kesilmesiyle birkaç gün içinde geçer

Öksürüğün ne gibi zararları var?
Prof Dr Ahmet Rasim Kttçttkusta: Öksürük çok şiddetli olduğu zaman birtakım sorunlara yol açabilir Bazı hastalarda öksürük sırasında senkop (şuur kaybı) ortaya çıkabilir Senkop, öksürük nöbetinin başlamasından birkaç saniye sonra gelişir ve öksürük bitince de sonlanır Hasta kafasını bir yere çarpmamışsa şuur tam olarak yerine gelir Bu durum genellikle erkeklerde görülür Şiddetli öksürük kalpte ritim bozuklukları, baş ağrısı, öğürtü ve kusma, yemek borusu yırtılması, karın duvarında fıtık, kaburga kırıkları, boyun fıtığı, yırtılması, idrar kaçırma, ciltte kanamalar gibi pek çok soruna da sebep olabilir
Sigara öksürüğü nedir?
Prof Dr Ahmet Rasim Küçükusta: Sigara tiryakileri genellikle öksürdüklerinin ya farkında değillerdir ya da bunu hiç şikâyetten saymazlar Oysa sigara içenlerdeki öksürük bronş tahrişinin bir belirtisidir Bu hastalar için iyi ihtimal yeni başlayan bir kronik bronşit, kötü ihtimal ise bronş kanseridir Hele her zamanki öksürüğün karakterindeki bir değişme kanserin ilk belirtisi bile olabilir
KOAH öksürüğü nasıl ayırt edilir
Prof Dr Ahmet Rasim Küçükusta :KOAH öksürüğü daha çok hasta sabah kalktıktan sonra daha fazladır ve genellikle balgam çıkarmayla ve bazen de nefes darlıkla birliktedir