Pelvik Enfeksiyonlar Pid Pelvik İnflamatuar Hastalığı

Pelvik enfeksiyonlar PID Pelvik inflamatuar hastalığı

Kadın yaşantısı içinde en az dikkat çeken ama belki de kadının beden ve ruh sağlığına en fazla zarar verme olasılığı olan hastalık grubu pelvik enfeksiyonlardır Hem enfeksiyon anında yarattığı şikayetler hem de sekelleri nedeni ile kadınları zor durumda bırakabilir Çok ileri vakalarda hayatı tehdit edebilecek tablolar yaratabilir Sadece ABD’de her yıl 1 milyon kadının PID geçirdiği, ve 100000 den fazla kadının bu nedenle infertilite problemi yaşadığı thmin edilmektedir Ayrıca binlerce dış gebelik vakası da bu nedenle ortaya çıkmaktadır

Pelvik iltihabi hastalık ya da pelvik enfeksiyon dendiğinde overler, tüpler, uterus ve bunların etrafındaki yumuşak dokulardan kaynaklanan enfeksiyonlar anlaşılır Eskiden PID’nin sadece cinsel yolla bulaşan hastalıkların özellikle de gonorenin neden olduğu enfeksiyonlar olduğu düşünülürken günümüzde polimikrobik yani birden fazla patojen etkenin birarada hareket etmesi ile ortaya çıktığı bilinmektedir Alt üreme sisteminde (vajina, serviks vb) normalde bulunan ancak hastalık yaratmayan bakterilerin herhangi bir şekilde yukarılara doğru ilerlemesi ile hastalık ortaya çıkarsa buna assendan enfeksiyon ya da aşağıdan çıkan enfeksiyon denir

Mikroorganizmaların pelvik organlara kan yolu ile, lenf sistemi ile ya da komşu organlardan geçerek ulaşmalarına ve enfeksiyon yaratmalarına ise dessendan enfeksiyon ya da yukarıdan inen enfeksiyon denir Pelvik enfeksiyonların tamamına yakını assendan enfeksiyonlardır Dessandan enfeksiyon olarak ülkemizde en sık görülen hastalık pelvik tüberkülozdur

PID en çok cinsel yönden aktif genç kadınları etkiler En sık tutulan organ tüpler olduğu için hastalığa akut salpenjit (salpingitis) adı da verilir ABD Hastalık Kontrol dairesinin tahminlerine göre 1970′li yıllarda üreme çağına girmiş olan her 2 kadından birisi 2000 yılına kadar farkında olmadan ya da olarak en az 1 defa akut salpenjit atağı geçirmiş olacaktır

PID ciddi yan etki potansiyeli taşıyan bir hastalıktır Tek bir kez PID geçiren kadınlarda infertilite %12 civarında olurken, 3 PID atağı geçirenlerde bu oran %65′e kadar yükselebilmektedir

Yine dış gebelik riski de bu kadınlarda 6-10 kat artmaktadır Tek bir kez akut salpenjit geçiren ve bu nedenle tedavi edilen hastaların %20’sinde kronik pelvik ağrı ortaya çıkmaktadır Ayrıca daha önce PID geçirenlerde yeniden PID geçirme olasılığı hiç geçirmeyenlere göre oldukça yükselmektedir

Pelvik enfeksiyonlar genelde mikst enfeksiyonlardır Yani aynı anda birden fazla mikroorganizma hastalığa neden olmaktadır En sık üretilen etken gonore ve klamidyadır Bunlar dışında A grubu streptokoklar, anaerob bakteriler, nadiren bazı mantar türleri ve tüberküloz da pelvik iltihabi hastalık etkeni olabilir

Risk Faktörleri

PID en çok sosyoekonomik düzeyi düşük, birden fazla :-):-):-):-)üel partneri olan, genel sağlık durumu bozuk, partneri birden fazla partner ile birlikte olan, genç kadınlarda görülür Ancak cinsel açıdan aktif olan her kadın PID için adaydır Bir başka risk faktörü de spiral (RİA) kullanımıdır Vajinadaki mikroorganizmalar spiralin ipi sayesinde yukarılara tırmanabilirler Bu nedenle PID’den korunma açısından kullanılan spiralin türü de önemli rol oynar Ucuz ancak uygun olmayan ip bulunduran spiraller tercih edilmemelidir Ayrıca spiral takılırken vajinadaki mikroorganizmalar yukarılara taşınabilir Bu nedenle aktif vajinal ya da servikal enfeksiyon varlığında spiral takılmamalıdır

Belirtiler ve Tanı

PID belirti vermeden sessizce de seyredebilir Belirtiler olacaksa genelde adet kanamasından hemen sonra başlar PID dışında pekçok hastalık da benzer şikayetler yaratacağından ayırıcı tanı çok önemlidir Hatalı şekilde PID tanısı konmuş bir apandisit vakası hayati tehlikeler doğurabilir

Tanıda ananmnez, muayene ve labovatuar bulguları birarada değerlendirilmelidir PID tanısı için aşağıdaki 5 yakınma ve bulgunun hepsinin olması gerekir

Karın ve/veya kasık ağrısı

Karında hassasiyet

Jinekolojik muayene esnasında serviks hareketlerinde hassasiyet

Jinekolojik muayene esnasında rahimde hassasiyet

Jinekolojik muayene esnasında adneksiyel alanda hassasiyet

Bu bulgulara ek olarak aşağıdaki bulgulardan en az birinin de olması gerekir

38 derece ya da daha fazla ateş

Serviks kültüründe gram negatif diplokok bakteriler

Kan sayımında lökosit sayısının 10000 ya da üstünde olması

Periton sıvısında lökosit

İltihabi pelvik kitle

Ağrı ve hassasiyet hastalarda en sık görülen yakınmadır Genelde her iki kasıkta ya da yaygın olarak kasıkta bulunur Adet sancısını taklit eder şekilden apandisiti taklit edecek kadar şiddetliye kadar uzanan bir genişlikte görülebilir Kramp tarzında gelip geçici değil genelde süreklidir

Tanı için şart olmamakla beraber hastaların %40′ında 38 derece yada daha yüksek ateş görülür

Vajinal akıntı, rahim iltihabı ya da PID’ye ek olarak vajinit varsa görülür PID tanısı için gerekli değildir

İlerlemiş vakalarda karın zarlarının iritasyonu sonucu bulantı ve kusmalar olabilir Abse ortaya çıkarsa muayenede ele gelen pelvik kitle olabilir Bazen Tubalar ve overleri içine alan büyük yapışıklıklar jinekolojik muayenede kitle olarak algılanabilir

Pelvik enfeksiyondan şüphelenilen hastadan detaylı bir anamnez alınmalıdır Burada hastanın son adet tarihi, adet düzeni, kullandığı doğum kontrol yöntemi, cinsel yaşam öyküsü değerlendirilir Daha önce benzer bir enfeksiyon geçirip geçirmediği sorgulanır Anamnezden sonra genel bir sistemik muayene yapılmalıdır Burada hastanın nabzı ve tansiyonu önemlidir Ateş ölçümü mutlaka yapılmalıdır Daha sonra hastanın karın muayenesi yapılır Burada elde edilecek bulgular hastalığın yayılım derecesi ve şiddeti hakkında değerli bilgiler verir Muayene dikkatli bir jinekolojik inceleme ile sona erer

Laboratuvar olarak hastadan kan sayımı istenir Burada kandaki beyaz küre sayısı (lökosit) önemlidir Ayrıca sedimentasyon ve C-reaktif protein gibi enfeksiyon belirteçlerinin varlığı aranır

Vajinal akıntı olması halinde vajina kültürü alınır Akıntı yok ise ve PID düşünülüyor ise rahim ağzından kültür alınması faydalı olabilir ancak şart değildir Muayenede ele gelen kitle var ise ultrasonografi yapılabilir ancak PID tanısında ultrasonografinin yeri yoktur

Zaman zaman hastalardan anamnez alırken “daha önce utrasona girdim yumurtalıklarımda iltihap olduğu söylendi” şeklinde ifadeler duymaktayız Bunun gerçekle ilgisi yoktur Ultrason ile over ya da tuba iltihabı tanısı konamaz ! Ancak tubalarda abse ya da kitle oluşumu varsa bu saptanabilir

Olası bir dış gebeliği ekarte etmek için mutlaka gebelik testi yapılmalıdır

Komplikasyonlar

Pelvik enfeksiyonların en önemli komplikasyonu ileride çocuk sahibi olmada güçlük ya da başka bir deyişle kısırlıktır Her geçirilen enfeksiyon üreme organlarında hasara ve yapışıklığa neden olabilir Bu yapışıklıklar tüplerde tıkanıklığa ve tüplerin hareketinde azalmaya neden olarak bu etkiyi yaratır Aynı nedenlerden dolayı pelvik enfeksiyon geçirenlerde ektopik gebelik riski de 6-10 kat artar

Tuboovarian abse ya da pelvik kitle meydana gelirse, enfeksiyon kana ve vücuda yayılabilir ve hayatı tehdit eden boyutlara ulaşabilir Birkez PID geçirenlerde hastalığın tekrar etme olasılığıda normale göre çok yükselir

Tedavi

Pelvik enfeksiyonlarda tedavi hastanın durumuna ve hastalığın şiddetine göre planlanır Hafif olgularda ayaktan tedavi verilebilir Bu amaçla ağızdan alınan ya da enjeksiyon şeklinde verilen antibiyotikler kullanılırAyaktan tedavi genelde ateşi fazla yüksek olmayan, karın muayenesinde ciddi karin zarı iltihabı bulguları bulunmayan vakalarda uygulanırHastaya antibiyotiklere ilave olarak ağrı kesici ilaçlar da verilebilir Bu hastalarda yatak istirahati iyileşmeyi hızlandırır Tedavi süresince cinsel ilişki yasaklanırTedavi en az 7-10 gün sürmelidir

Şiddetli vakalarda ise hastaneye yatarak tedavi ya da bazı durumlarda ameliyat gerekebilir:

Teşhisin kesin olmadığı

İltihabi kitle saptanan

Ayaktan tedavinin yetersiz kaldığı (tedavi başlangıcından sonra 48-72 saat içinde bulguların gerilemdiği vakalar) vakalarda hastaneye yatırmak gerekir

Çok nadir olmasına rağmen hastanedeki tedaviye de cevap vermeyen vakalarda, veya kitle saptanıp da tedaviyle kitlenin küçülmediği hallerde cerrahi tedavi düşünülebilir Özellikle abse varlığında antibiyotik ile akut dönem bastırıldıktan sonra cerrahi olarak absenin boşaltılması düşünülebilir

Spiral bulunan hastalarda bu çıkarılmalıdır Bazı yazarlar hemen enfeksiyon saptanır saptanmaz çıkarılmasını önerirken bazı yazarlar ise antibiyotik tedavisine başladıktan 48 saat sonra çıkartılmasını önermektedirler

Tüm tedavi yöntemlerini takiben 1 hafta sonra hastanın kontrole çağırılarak yeniden değerlendirilmesi gereklidir

Pelvik enfeksiyonların türleri

Pelvik enfeksiyonlar tutulan organa göre isimlendirilir

Endometrit : Endometriumun enfeksiyonudurDüşük, doğum ya da küretaj sonrası ortaya çıkabilir Cinsel yolla bulaşan hastalıklarda PID yaparken önce hafif ve geçici bir endometrite neden olabilirler

Parametrit : Uterusu yerinde tutan destek bağların enfeksiyonudur Doğum sonrası enfeksiyonları takiben ortaya çıkar Şiddetli disparonia (cinsel ilişki esnasında ağrı) görülür Muayenede parametriumda kısalma, kalınlaşma ve hassasiyet saptanır

Piyometrit : Rahim içinde iltihabi sıvı birikmesidir

Salpenjit : Tubaların iltihabıdır Akut veya kronik olabilir Yeterli tedaviye rağmen 6 hafta içinde durum yinelenirse tekrarlayan salpenjit adı verilir Kronik salpenjit ise aktif olarak sürekli devam eden hastalığı tanımlar Karın içerisinde yaygın yapışıklıklar ve sürekli ağrı bulunur

“Bu yazı Dr Alper Mumcu