Yunus Emrenin Sanata Bakış Açısı

Yunus Emrenin Sanatı,

Yunus Emrenin Sanatçı Kişiliği,



Yunus Emre, çeşitli görüşlerini, eserlerinde ortaya koymuştur Bilim, bilgi, gerçek, Allah, ölüm, aşk gibi konularda ki düşüncelerini bir potada eritmiştir Ermişler aşamasına ulaşmak ve olgun insan olmak için çalışmış, sonunda da en yüksek manevi makama ulaşmıştır


Yunus’a göre bilim bir amaç değil, araçtır Çünkü bilimi kendilerine amaç edinenler, kendilerini dünyanın merkezi sanırlar ve bu bilgileriyle üstünlük taslarlar Oysa Yunus’a göre, mutlak varlıktan başka varlık yoktur ve bütün var olanlar Allah’ın (Mutlak Varlığın) çeşitli görüntülerinden başka bir şey değildir Kendisine tanıdığı varlık ise sadece bir kurgudur Gerçek varlığa ulaşma, bu kurgudan kurtulmadır, varlıkta yok olmadır


Yunus’un öğütlediği töre, mistik ve gerçek hayatın zorunlu kıldığı çile ve aşktır İnsan, ateş, hava, su ve toprak olmak üzere dört öğeden oluşur Bu dört öğe, can ile birleşerek birlik ve yücelik kaynağı olur


Yunus, körü körüne kaderci anlayışa karşı çıkar Onda yaşamın coşkusu ve sevinci görülür Ona göre insan, sürekli bir değişim içindedir ve buna yeniden doğma denilmektedir Ölmek de bir bakıma yeniden doğmaktır Ölmek ve böylece sonsuzda yaşamak “mukadder” olduğuna göre, yaşadığı sürece faydalı işler yapmak; eserler bırakmak gerekir Ömür, yeryüzünde yaşamak, bu amacın gerçekleştirilmesi için bir araçtır


Yunus Emre, milletimizin değerlerini, görüşlerini yansıtan büyük bir sanatçıdır O’nun deyişlerinde, geçmişteki kültürümüzün izleri görülür Bunun yanında, biçim, dil, söyleyiş ve ölçü bakımından da milli sanatçımızdır Mısralarında yalınlık, arılık, açıklık ve içtenlik vardır Hiç bir yapmacık öğe bulunmaz O’nun şiirlerinde İçini bütünüyle bize açar, anlaşılmaz birçok felsefe kavramını, çok açık ve yalın bir dille, anlatıverir


Yunus’ta halk zevkine yakınlık ve derin bir lirizm görülür Bu nedenle, halkın içinde yüzyıllar boyunca yaşaya gelmiştir Bir bakıma, tekke şiirinin, dinsel kökenli şiirin de kurucusu sayılabilir Şiirlerine koyduğu büyük öz nedeniyle, bütün tarikatlarca benimsenmiş, insanlığı saran duygu ve düşünceleriyle, her anlayıştaki insanın en yakın dostu, duygu arkadaşı olmuştur Tarikatlarla ilgisi olmayanlar da, Yunus’u bu özünden, içeriğinden dolayı sevmişlerdir


Yunus’un şiirleri incelendiğinde, mesajın, duru bir Türkçe olduğu görülür Ama bazı şiirlerinde İran, Hint ve Yunan mitolojilerinden gelen terimler, din yoluyla giren bir çok yabancı kelimelere de rastlanır Bu da, Yunus’un yüksek kültür ve bilgi birikiminin bir göstergesidir Yabancı kelimelerle, ya da bazı terimlerle süslenen söyleyişlerinde de doğaldır ve halka yakındır Yabancı dil öğelerini, yerli yerinde kullanmış olduğundan, yadırganmamıştır


Söyleyiş bakımından, halkın diline çok yakındır Halk deyimlerinden yararlanırken; halkın benzetmelerini kullanırken, hiç bir yadırgama görülmez şiirlerinde


Yunus genellikle hece ölçüsünü kullanmıştır Zaman zaman da Aruz ölçüsünü kullandığı görülür Abdulbaki Gülpınarlı, O’nun şiirlerinin 66 tanesinin Aruzla yazılmış olduğunu belirtmektedir

Şiirlerinde kafiyeye fazla önem vermemiştir Sözgelişi, “baldan”, “sözden”, “dilden” sözcüklerini kafiye olarak kullanırken, O’nun için “den” veya “dan” ekleri ve onun sağladığı ses armonisi, Yunus için yeterlidir Bu nedenle kafiye anlayışı, özgür bir temele dayanmaktadır


Şiirlerinde biçim bakımından ya dörtlüklerden oluşan, ya da mesnevi düzenine uyan bir biçim görülür Dörtlüklerden oluşan şiirleri daha çok koşma türündedir


Acep şu yerde var m’ola şöyle garip bencileyin

Bağrı başlı, gözü yaşlı şöyle garip bencileyin


Yunus Emre sözün gücünü, kudretini çok iyi kavramıştır İyilik ve kötülüğün sözden geldiğini, ifadesini doğru bulmayan sözün, nelere yol açabileceğini görmüştür O’na göre söz, insanları dost da düşman da eden bir araçtır İnsanları kırmamak için, iyi ve tatlı sözler söylenmesinden yanadır


Mevlana gibi Yunus da insana önem verir Din, tarikat, görünüşte farklı olan yollardır Hepsinin amacı iyi insan olmak ve insanlık hedefine ulaşmaktır Yunus aslında, her insanın bir hedefi olduğu inancındadır Doğduğunda da bazı yüce değerler taşır insan… yaşamı boyunca toplum onu baskı altında tutar ve kendi istediği yöne götürür Bu baskıdan kurtulup özgür olmak, ancak “tarikat” ile olur


Yunus bilgilidir, usta bir sanatçıdır Sözün değerini bilir, şiirin nasıl söyleneceğini nağme gibi işler Bir derviş olarak, insanlık anlayışının en yüce noktasına erişmiştir Bununla birlikte, dünyadan kopmaz Dünya, güzellikleri, dağları ve ovaları, bitki ve hayvanlarıyla O’nu hep çekmiştir Yunus’un şiir ve ilahilerini içine alan iki eser, bizlere ulaşabilmiştir Bunlar Yunus Divanı ve Risalet-ün Nushiyye adlı eserlerdir


Yunus bütün şiirlerini “meleklerde bilmez ola” dediği, insan üstü, şairler üstü bir perdeden söylemiştir, deha perdesinden seslenmiştir Her şeyi ancak Yunus’un söyleyebileceği kudretle söylemiştir Onun için ister Tarikattan, Şeritten veya Hakikatten dem vursun; ister Allah’ı, doğayı, güzelliği veya insanlığı anlatsın; O, şiirlerin hepsinde Yunus’tur Türk sofilerinden hiç kimse, O’nun söyleyiş makamına çıkamamıştır