İffetli İnsanların Huyları

İffetli insanların huyları
İffetli insanların huyları



İffetli olan insandan on iki iyi huy meydana gelir;


1 - Hayâdır

Hayâ, kötü iş yapınca utanmaktır



2 - Rıfktır

Rıfk, islâmiyete uymaktır Kelimenin mânası, acımak,

iyilik etmek demektir



3 - Hidâyettir

İyi huylu olmaya çalışmaktır



4 - Müsâlemettir

Fikirler ayrıldığı, sözler çoğaldığı zaman, münâkaşa etmemek,

sertliği, bölücülüğü, ayırıcılığı istemeyip, uyuşmak, barışmak istemektir



5 - Nefse hâkim olmaktır

Şehvet zamanında nefse uymamak, irâdesine hâkim olmaktır



6 - Sabırdır

Kişi haramdan sakınıp, nefsin kötü arzularını yapmamaktır

Böylece, sonu pişmanlık olan lezzetlerden yüz çevirir


Sabr ikiye ayrılır: Biri, günah işlememek için sabr etmektir

Şeytan ve insanın kendi nefsi ve kötü arkadaşlar, insana günah

işletmek isterler Bunları dinlemeyip sabr etmek çok sevaptır

Burada bildirilen sabr, işte bu sabrdır


İkincisi, derdlerin, belâların acılarına sabr edip, bağırıp çağırmamaktır Çok kimse, sabr deyince, yalnız bu sabrı anlar

Bu sabr da sevaptır Yâni sabrın ikisi de farzdır



7 - Kanaattir

Nafakada, yâni yime, içme, giyinme ve barınacak yerde

zarûret miktârına râzı olup, daha çok aramamaktır

Yoksa, verileni almamak demek değildir Bu huya takdîr derler ki,

kötü huydur Aklın da, islâmiyetin de beğenmediği birşeydir

Kanaat ise, iyi ahlâktır [Ölmemek, bir uzvu telef olmamak için

lâzım olan şeye (Zarûret) denir Nafaka için ve bedeni sıkıntıdan

korumak için, lâzım olan şeye (İhtiyâç) denir


İhtiyâcdan fazla olup, hoşa giden, tatlı olan ve insanın kıymetini,

şerefini korumaya yarayan şeylere (Zînet eşyası) denir


Zînet eşyasını, övünmek, başkalarına gösteriş, üstünlük sağlamak için kullanmaya (Tefâhur) denir Zarûret ve nafaka eşyasını te’mîn etmek farzdır Nafakadan fazla olan ihtiyaç eşyasını, meselâ ilâc ve tabîb ücretini te’mîn etmek sünnettir


Zînet câizdir Tefâhur haramdır



8 - Vekârdır

İhtiyâcları ve kıymetli şeyleri elde ederken sür’at ve acele etmeyip,

yavaş hareket etmektir Vekâr, ağır başlı olmaktır Yoksa, fırsatı kaçıracak, menfaatini kaptıracak şekilde uyuşuk olmak değildir



9 - Verâdır İslâmiyetin haram ettiği ve haram şüphesi

olan şeylerden sakınmak ve emrettiği şeyleri, herkese yarar

işleri yapmaktır Kusurlu ve gevşek olmaktan sakınmaktır



10 - İntizâmdır

İşleri bir sıraya, düzene koyarak yapmaktır



11 - Hürriyettir

Mâlı, parayı helâldan kazanmak ve iyi yerlere vermek,

herkesin hakkını gözetmektir Hürriyet, başı boş olup,

her istediğini yapmak demek değildir



12 - Sehâvettir

Parayı, mâlı, hayrlı, iyi yerlere dağıtmaktan lezzet almaktır

İslâmiyetin emrettiği yerlere seve seve vermektir

Sehâvet, cömerd olmak demektir İyi huyların en yükseklerindendir

Âyet-i kerimelerle ve hadis-i şeriflerle medh olunmuştur


Sehâdan birçok iyi huylar doğar Bunlardan sekizi meşhûrdur:


1 - Keremdir Herkese faydalı işleri, para yardımı yapmasını sevmektir


2 - Îsârdır Kendi muhtaç olduğu mâlı, muhtaç olan başkasına verip, yokluğuna kendisi sabr etmektir İyi huyların çok kıymetlisidir Âyet-i kerimeler ile medh olunmuştur


3 - Aftır Düşmandan veya suçludan intikam almaya, karşılığını yapmaya gücü yeter iken, yapmamaktır Kötülüğe iyilikle karşılık etmek, aftan daha iyi olur Beyt:


Kötülüklere karşı, kolay olur kötülük,

Kötülük yapanlara, iyilik yapmak merdlik!


4 - Mürüvvettir Muhtaç olanlara, lâzım olan şeyleri vermektir Başkalarına iyilik etmesini sevmektir


5 - Vefâ’dır Tanıdıklara, arkadaşlara geçim işlerinde yardımcı olmaktır


6 - Müvâsâttır Tanıdıkları, arkadaşları nîmetlerine ortak kılmak, iyi geçinmektir


7 - Semahattır Vermesi lâzım ve vâcib olmıyan şeyleri, seve seve vermektir


8 - Müsâmeha etmektir Terk etmesi lâzım olmıyan şeyleri, başkasına faydalı olmak için terk etmektir Başkasının kabahatini görmemezlik demektir