Cumhurbaşkanı Seçilme Şartları Nelerdir?

Cumhurbaşkanı olabilmek için ne gibi şartların olması gerektiğini bilenler cevapyabilir mi?

1- Türk vatandaşı olmak

2- 40 yaşını doldurmuş olmak

3- Yüksek öğrenim şartı:
1924 Teşkilât-ı Esasiye Kanunu böyle bir öğrenim şartı aramıyordu Bu şart ilk kez 1961 Anayasası tarafından konuldu

YÜKSEKOKUL ŞARTI CELAL BAYAR YÜZÜNDEN KONULDU
Bu şartın konulmasındaki asıl neden, 1950-60 döneminde Cumhurbaşkanlığı yapan ve yüksek öğrenim görmemiş olan Celal Bayar’a duyulan tepkidir Temsilciler Meclisi görüşmelerinde, yüksek öğretim şartının konulması yolunda önergeyi veren Ahmet Karamüftüoğlu, “Devletin reisi nasıl olur da tahsilsiz olabilir? Bunun acısını az mı çektik? Türk devletini temsil edecek adamda tahsil ve kültür seviyesinin aranması en masum ve haklı bir tekliftir” diyerek önergesini savunmuştu

4- Milletvekili olmak veya milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olmak:
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyesi olmayan ama milletvekili seçilme yeterliliğine sahip birinin Cumhurbaşkanlığına aday gösterilebilmesi, “Meclis üye tamsayısının en az beşte birinin yazılı önerisiyle mümkündür”

ADAY OLMAK SEÇİME KATILABİLMEK İÇİN YETERLİ Mİ?
Cumhurbaşkanlığına aday olduğunu açıklayan gazeteci Metin Uca’nın Anayasa’daki şart gereği Meclis üye tamsayısının en az beşte birinin yazılı önerisiyle mümkün Uca yaptığı açıklamada bunu ifade ederek, 110 milletvekili konusunda umutlu olduğunu söyledi Uca, ‘Meclis’te liberal milletvekillerinden olumlu tepkiler aldığını’ dile getirerek, “110 milletvekili konusunda umutluyum İktidar partisi dahil, görüştüğüm kişiler var” demişti

5- Daha önce cumhurbaşkanlığı yapmamış olmak:
Anayasanın 101 maddesine göre, “bir kimse, iki defa Cumhurbaşkanı seçilemez” Türk siyasetinde Cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde kimin cumuhurbaşkanı olacağı konusunda sorun yaşandığında, bu kuralın değiştirilmesi gündeme geliyor Ancak bu girişimler şimdiye kadar başarısızlıkla sonuçlandı

DEMİREL İÇİN 5+5 FORMÜLÜ DENENDİSon olarak Süleyman Demirel’in cumhurbaşkanlığının sonuna gelindiğinde Başbakan Ecevit, Demirel’in görev süresinin ‘istikrar’ için bir dönem daha uzatılması gerektiğini söyleyerek, anayasada ‘iki kelimelik’ değişiklik yapılmasının yeterli olacağını savunmuştu DYP lideri Çiller; Ecevit, Bahçeli, Yılmaz ve Kutan’la görüşerek beşer yıllığına aynı kişinin iki kez cumhurbaşkanı seçilebilmesine olanak tanıyan bir öneri götürmüştü Ancak 5+5 formülü yaşama geçirilemedi 5 Nisan 2000’de yapılan tarihi oturumda Demirel’in kaderini belirleyen 101 maddde reddedildi

Tesadüfen sitenizde dolaşırken bu yazıyı buldum bende de kısa bir makale var onu sizlerle paylaşmak istiyorum


I Cumhurbaşkanının Seçimi

Bu başlık altında Cumhurbaşkanı seçilme şartlarını ve seçim usûlünü göreceğiz


A Cumhurbaşkanı Seçilme Yeterliliği

Cumhurbaşkanı seçilme yeterliliği Anayasamızın 101?inci maddesinde düzenlenmiştir 101?inci maddeye göre,


?Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisince kırk yaşını doldurmuş ve yükseköğrenim yapmış kendi üyeleri veya bu niteliklere ve milletvekili seçilme yeterliğine sahip Türk vatandaşları arasından seçilir?


Buna göre, Cumhurbaşkanı seçilme yeterliliğinin şartları şunlardır:


1 Türk Vatandaşlığı

Cumhurbaşkanı olmak için gereken bir şart Türk vatandaşlığına sahip olmaktır Milletvekili seçilme yeterliliğine ilişkin olarak vatandaşlık şartı hakkında yaptığımız açıklamalar burada da tekrarlanabilir Çifte vatandaşlık, kanımızca Cumhurbaşkanı seçilmeye engel değildir Keza, kanımızca, vatandaşlığın sonradan kaybı da Cumhurbaşkanı sıfatının düşmesi sonucunu doğurmaz Bu konudaki tartışmalar için yukarıda milletvekili seçilme yeterliliğine ilişkin yaptığımız tartışmalara bakılabilir[1]


2 Kırk Yaşını Doldurmuş Olmak

Bu Cumhurbaşkanının ?olgunluğunu? sağlamaya yönelik bir şarttır[2] Anayasa kırk yaşını ?doldurmuş? olmayı aradığına göre, bu yaşa girmek yetmez, bu yaşı bitirip 41 yaşından gün almış olmak gerekir




3 Yüksek Öğrenim Şartı

Anayasamıza göre Cumhurbaşkanı seçilebilmek için ?yükseköğrenim yapmış? olmak gerekir Buna göre, ilkokul, ortaokul ve lise mezunları Cumhurbaşkanı olamazlar Acaba iki yıllık meslek yüksek okulu mezunları, yahut bir dört yıllık bir fakültenin ilk iki yılını tamamlayıp ön lisans diploması alıp ayrılanlar ?yükseköğrenim yapmış? olarak kabul edilip Cumhurbaşkanı adayı olabilirler mi? Kanımızca, ?yüksek öğrenim?den ne anlaşılacağını 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununa göre belirlemek gerekir Yükseköğretim Kanunu, yüksek öğretimi ön lisans, lisans, yüksek lisans ve doktora aşamalarına ayırarak düzenlemiştir Buna göre, iki yıllık bir programı bitirip ön lisans diploması alanları da yüksek öğrenim yapmış olarak kabul etmek gerekir Anayasa sadece yüksek öğrenimden bahsetmekte, lisans öğreniminden bahsetmemektedir Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı harp okulları, akademileri, emniyet teşkilâtına bağlı polis akademisi mezunlarını da ?yüksek öğrenim yapmış? kişi olarak kabul etmek gerekir Çünkü bu kurumlar da Anayasanın 132?nci maddesine göre, bir ?yükseköğretim kurumu?dur


1924 Teşkilât-ı Esasiye Kanunu böyle bir öğrenim şartı aramıyordu Bu şart ilk defa 1961 Anayasası tarafından konulmuştur Bu şartın konulmasındaki asıl neden, 1950-60 döneminde Cumhurbaşkanlığı yapan ve yüksek öğrenim görmemiş olan Celal Bayar?a duyulan tepkidir[3] Gerçekten de, Temsilciler Meclisi görüşmelerinde, yüksek öğretim şartının konulması yolunda önergeyi veren Ahmet Karamüftüoğlu,


?devletin reisi nasıl olur da tahsilsiz olabilir? Bunun acısını az mı çektik?[4] Türk devletini temsil edecek adamda tahsil ve kültür seviyesinin aranması en masum ve haklı bir tekliftir?[5]


diyerek önergesini savunmuştur


Kanımızca, Cumhurbaşkanı seçilme yeterliliği için böyle bir öğrenim şartının aranması makul bir şart olarak kabul edilemez Bu şart, seçilme hakkının demokrasiyle bağdaşmaz aşırı bir sınırlandırılması niteliğindedir İlkokul, ortaokul ve lise mezunlarının Cumhurbaşkanlığı görevini yapamayacakları, üniversite mezunlarının bu görevi daha iyi yapabilecekleri iddiası, ispatı mümkün bir iddia değildir Bilindiği gibi, ülkemizde, Başbakanın ve bakanların üniversite mezunu olması şart değildir Ülkeyi yönetme yeteneği ile öğrenim arasında bir ilgi gerçekten varsa, bu öğrenim şartını, sadece Cumhurbaşkanı için değil, başbakan, bakanlar ve milletvekilleri için de aramak gerekir Keza, eğer öğrenim ile devlet yöneticiliği arasında doğru bir orantı varsa, Cumhurbaşkanı ve başbakan, bakan adaylarından lisans diploması değil, yüksek lisans ve doktora diploması da istenmelidir


Her halükârda bu düşünceler anti-demokratik düşüncelerden esinlenmektedir Günümüzde Türkiye?de üniversite mezunlarının sayısı yinede nispeten artmıştır Ancak 1960?lı yıllarda ülkemizde nüfusun çok az bir kısmının üniversite mezunu olduğu göz önünde bulundurulursa, bu şartın ne kadar sakıncalı olduğu ortaya çıkar


4 Milletvekili Olmak veya Milletvekili Seçilme Yeterliliğine Sahip Olmak


Anayasamızın 101?inci maddesine göre, Cumhurbaşkanı seçilebilmek için milletvekili veya milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olmak gerekir[6] Genellikle bir yasama döneminde kimin milletvekili olduğu tartışmasız olarak bellidir Bu nedenle bunun üzerinde durmaya gerek yoktur Milletvekili seçilme yeterliliğinin şartlarını ise yukarıda milletvekillerini incelediğimiz bölümde gördük Bu nedenle burada aynı şartları bir kez daha tekrarlamıyoruz[7] Türkiye Büyük Millet Meclisi üyesi olmayan ama milletvekili seçilme yeterliliğine sahip birinin Cumhurbaşkanlığına aday gösterilebilmesi ?Meclis üye tamsayısının en az beşte birinin yazılı önerisiyle mümkündür? (m101/2)


5 Daha Önce Cumhurbaşkanlığı Yapmamış Olmak

Anayasanın 101?inci maddesinin son fıkrasına göre, ?bir kimse, iki defa Cumhurbaşkanı seçilemez?[8] Bundan şu sonuç çıkmaktadır ki, bir defa Cumhurbaşkanı olan bir kimse, bir daha Cumhurbaşkanı seçilme yeterliliğini kaybetmektedir Bu mutlak bir yasaktır Araya zaman girse de Cumhurbaşkanı tekrar Cumhurbaşkanı olarak seçilemez Diğer bir ifadeyle burada ?arka arkaya iki defa seçilme yasağı? yok, iki kere seçilme yasağı vardır