Uyku Apne Sendromu Nedir?

Uyku apne sendromu hastalığının ne olduğu ve hakkındaki tüm önemli bilgileri bu yazımızdan okuyabilir, detaylı bilgileri öğrenebilirsiniz



Uyku sağlıklı fonksiyon için yaşamsal önem taşıyan karmaşık bir davranıştır Uyku, organizmanın çevreyle iletişiminin, çeşitli uyaranlarla geri döndürülebilir biçimde, geçici, kısmi ve periyodik olarak kesilmesidir Uyku sırasında yaşamsal enerji depolanır, büyük miktarda büyüme hormonu salgılanır Dokular onarılır, yaşlanma gecikir


Obstrüktif uyku apne sendromu (OSAS) uykuda gelişen, tekrarlayıcı hava yolu daralması nedeniyle soluk almada kesilmeler ve bu durumun neden olduğu sorunlar ile karakterize bir sendromdur OSAS uyku sırasında oluşan tekrarlayan solunum durması, kanda oksijen azalması ve gündüz artmış uyku hali ile şekillenen bir tablodur


1 Uykuda üst solunum yolunun tekrarlayıcı daralma ve tıkanmaları
1 Bunlara bağlı uykunun bölünmesi
2 Uyku kalite bozukluğu
3 Gündüz uykululuk eğilimi
2 Bu sırada oluşan oksijen satürasyon düşmesi
1 Kardiyo vasküler (Kalp damar) sorunlar


Apne solunum durması demektir ve bu hastalık kısaca, uykuda solunum durması hastalığı olarak ifade edilebilir Obstrütif uyku apne sendromu (OSAS) orta yaşlı erkeklerin %2-4'si ve kadınların %1-2'sinde görülen yaygın bir sendromdurObstrüktif uyku apne sendromu görülme sıklığı ortalama % 1-5 arasındadır


Apne burun ve ağızdan hava yollarına doğru hava akımının 10 sn veya daha uzun süre kesilmesi şeklinde tarif edilmektedir


Hipopneise 10 saniye ve daha uzun süre hava akımının %50 azalması ve beraberinde kanın oksijenlenmesinin (oksijen satürasyonunun) %3 azalmasıdır Apne-Hipopne indeksi (AHİ)Uykuda görülen apne ve hipopne sayıları toplamının saat olarak uyku süresine bölünmesi ile elde edilen değerdir Bu indeksin 5'ten büyük olması uyku-apne sendromunu gösterse de, klinik olarak önemli olan değer 15 ve üzeridir


Obstrüktif Uyku Apne Sendromu uyku boyunca üst solunum yolunun tekrarlayıcı tıkanmaları ile karakterizedir Buna genellikle kan oksijen düzeyindeki düşmeler eşlik eder Diğer bir ifade ile hava yolu çeşitli seviyelerde tıkanır Tıkayan faktörler üst solunum yolunu çevreleyen dokulardaki şişkinlikler, büyük bademcikler, büyük dil ve uykuda gevşeyen üst solunum yolu kaslarıdır Diğer bir tıkanma noktası burun olabilir Burun kemiği eğriliği ya da burun etlerinde büyüme (konka hipertrofisi) tıkanmaya yol açabilir Çenenin küçük olması ve üst solunum yolunun yapısı da tıkanma yapabilir Ayrıca tıkanma olmaksızın solunum tembelliğine bağlı merkezi apne de vardır


Risk Faktörleri


1 Obezite
2 Erkek cinsiyet
3 Yaş
4 Boyun çevresi (Kısa ve kalın boyun)
5 Irk
6 Sigara, alkol, sedatif kullanımı
7 Genetik faktörler
8 Eşlik eden hastalıklar


Uyku-apne sendromu için en güçlü risk faktörleri obezite ve erkek cinsiyettir En yüksek görülme sıklığı erkeklerde ve 40-65 yaş grubundadır Erkeklerde kadınlara göre iki kat sık görülür Bunun nedeni yağ dokusu dağılımı, üst hava yolu anatomisi ve kas fonksiyonu, seks hormonlarının etkisidir Obezite vücut yağlarının aşırı artışı olarak tanımlanmaktadır Özellikle erkek tipi obezite; boyun çevresi yağ birikimi ile üst solunum yolu açıklığını ve göbek çevresinde yağ birikimi ile de solunum şeklini etkileyerek uyku apne sendromu riskini arttırmaktadır Uyku-apne sendromu hastalarının çoğu obez, kısa ve kalın boyunludur Ancak obez olmak kesin koşul değildir, hastaların %40'ı normal kiloda ya da zayıf kişilerdir Son yıllarda yapılan çalışmalar boyun çevresinin erkeklerde 43 cm, kadınlarda 38 cm'nin üzerinde olmasının uyku-apne sendromu riskini artırdığını göstermiştir


Ailede uyku apnesi olması, riski 2-4 kat arttırır Bunun nedeninin, benzer anatomik özellikler olduğu düşünülmekte, ayrıca genetik geçişin varlığından söz edilmektedir Bazı ırklarda uyku apne sendromu daha sıktır Bunlar Afrikalı Amerikalılar, Meksikalı Amerikalılar, Pasifik Adalarda yaşayanlar ve Doğu Asyalılardır Sigara içimi de uyku apne sendromu için risk kabul edilir


Belirtiler


Ana bulgular


1 Horlama
2 Tanıklı apne,
3 Gündüz uyku hali
Kalp ve Solunumla ilgili bulgular


1 Uykudan boğularak uyanma
2 Göğüs ağrısı
3 Gece kalp ritm bozuklukları


Sinir Sistemi bulguları


1 Sabah baş ağrısı
2 Bellek sorunları
3 Yetersiz ve bölünmüş uyku
4 Karakter ve kişilik değişiklikleri
5 Çevreye uyum güçlüğü
6 Depresyon, ankisiyete
7 Çocuklarda hiperaktivite ve antisosyal davranışlar, okulda başarısızlık


Diğer bulgular


1 Ağız kuruluğu
2 Gece terleme
3 Gece öksürükleri
4 Gece sık idrara kalkma
5 Cinsel istek azalması, performans düşüklüğü
6 İşitme kaybı
7 Gastroözofageal reflü


Horlama: Horlaması olan kişilerin %35'de apne, apne saptanan olguların ise %75'de horlama bulunduğu bildirilmiştir Ülkemizde horlama oranı %10-20, uyku apne sendromu ise %09-%18 olarak tahmin edilmektedir Uyku apne sendromlu hastalarda haftada en az beş gece veya daha fazla horlama söz konusudur ve sık apneler nedeniyle de düzensiz horlama görülür


Tanıklı apne: Uyku-apne sendromlu hastalar uyku sırasında oluşan apnelerin farkında olmadıklarından bunlara tanık olarak hekime başvurmasını sağlayan genellikle eşleri veya yakınlarıdır Apne süreleri 10-60 sn arasında olup, nadiren 2 dakikaya kadar uzayabilir Bu tabloyu şiddetli horlama ile birlikte derin ve gürültülü bir nefes alma takip eder


Gündüz aşırı uyku hali:Uykuda sık tekrarlayan apneler nedeniyle bu hastalar ertesi gün aşırı uyku ihtiyacı hissederler Gündüz uykululuğu ile uyku-apne sendromunun ağırlığı arasında paralel bir ilişki vardır Gecedeki apne sayısı arttıkça gündüz uykululuğu ve bilişsel süreçlerdeki bozukluk düzeyi de artmaktadır Hafif derecede gündüz uykululuğunda, az dikkat gerektiren televizyon seyretmek, yolculuk yapmak sırasında uyuklama görülürken; orta derece gündüz uykululuğunda dikkat gerektiren aktiviteler sırasında da uyuklama ortaya çıkmakta ve hastanın günlük yaşamında sorunlara yol açmaktadır Ağır derecede gündüz uykululuğunda ise araç kullanmak gibi aşırı dikkat gerektiren durumlarda da uyuklamalar olmakta ve hastaların gündelik yaşamları ciddi şekilde etkilenmektedir Şahıs araba sürerken, konuşurken veya çalışırken uyuyabilir Dolayısıyla trafik kazaları ve iş hayatı ile ilgili sorunlar çıkabilir


Gece kalp ritm bozuklukları: Uyku apne sendromlu hastaların %50'sinde mevcuttur Apne sırasında önce kalp atım hızında yavaşlama (30-50/dk) sonra hızlanma (90-120/dk) görülmesi sıktır


Tipik olmayan göğüs ağrıları, genellikle artmış solunum çabasına bağlı olarak göğüs kafesinin zorlu hareketi nedeniyle oluşur Uykuda boğulma hissi ile uyanma ve nefes darlığı, uyku-apne sendromlu hastaların %18-30'da görülür


Majör Bulgular
Kardiyopulmoner Bulgular


Horlama
Uykuda boğulma hissi


Tanıklı apne
Atipik göğüs ağrısı


Gündüz aşırı uyku hali
Kalp ritm bozuklukları


Nöropsikiyatrik Semptomlar
Diğer Semptomlar


Uyanınca baş ağrısı
Ağız kuruluğu


Yetersiz ve bölünmüş uyku
Gece terlemesi


Uykusuzluk
Geceleri öksürük


Karar verme yeteneğinde azalma
Gece sık idrara kalkma


Bellek zayıflaması
Libido azalması, empotans


Kişilik değişiklikleri
İşitme kaybı


Çevreye uyum güçlüğü
Gastro-ösefageal reflü


Depresyon, anksiyete, psikoz


Çocuklarda dikkat eksikliği, hiperaktivite, ders başarısızlığı


OSAS' la ilişkili hastalıklar


OSAS'la ilişkili hastalıklara ait bulgular fizik muayene ile saptanabilir


1Üst solunum yolu patolojileri: Büyük bademcikler, geniz eti büyümesi, burun kemiğinde eğrilik, alerjik rinit, nasal polip, yapısal olarak büyük dil, küçük ve geride çene yapısı, gırtlak hastalıkları
2 Akciğer hastalıkları:KOAH ve astım gibi tıkayıcı akciğer hastalıkları ve akciğerlerde esneme kaybı ile giden akciğer hastalıkları
3 Endokrin hastalıklar iabet, hipotiroidi, akromegali, obezite
4 Kardiovasküler hastalıklar:Hipertansiyon, kalp yetmezliği, kalp ritm bozuklukları
5 GİS hastalıkları:Gastroözefageal reflü
6 Kollajen doku hastalıkları:Sistemik Lupus Eritematozis, Romatoid Artrit
7 Nörolojik hastalıklar:Primer kas hastalıkları, omurga hastalıkları, Myastenia Gravis
8 Psikiyatrik hastalıklar epresyon, psikoz, anksiyete
9 Anestezi:Solunum cihazına bağlamada güçlük (entübasyon güçlüğü), sedasyona duyarlılık, uyanma sırasında tanıklı apne


Tanı


A Aşağıdakilerden en az birinin varlığı:


· Uyanıkken istem dışı uykuya dalmalar, gündüz uyku hali, dinlendirmeyen uyku, yorgunluk veya uykusuzluk yakınmaları
· Soluk tutma veya boğulma hissi ile uyanma
· Uyku sırasında gürültülü horlama, soluk kesilmeleri veya her ikisinin hasta yakını tarafından izlenmesi


B Polisomnografik kayıtta (Uyku testinde) aşağıdakilerin gösterilmesi:


· Yüzeysel uyku süresi artıp, derin uyku süresi azalmıştır
· Sık tekrarlayan apne, hipopne vardır
· Sık tekrarlayan oksijen desaturasyonu (kanın oksijenlenmesinin azalması dönemleri)
· AHİ< 5 NORMAL
· AHİ 5 ? 15 HAFİF
· AHİ 16 ? 30 ORTA
· AHİ > 30 AĞIR


Hasta ortaya çıkabilecek herhangi bir uyku apne şikayetinden dolayı doktora başvurduğunda bu hastalığa ilişkin diğer semptomlarda akla getirilmelidir Ayrıntılı muayeneden sonra gerekli incelemeler yapılmalıdır


Polisomnografi


Uyku sırasında, nörolojik, kalp ve solunum ile diğer fizyolojik ve fiziksel parametrelerin belli bir periyod, genellikle gece boyunca, eş zamanlı ve devamlı olarak kaydedilmesi şeklinde tanımlanabilir Uyku apnesi tanısı koymada en güvenilir tanı yöntemidir Polisomnografik çalışmada uyku evrelemesi yapılır; solunum eforu, soluk akımı, oksijen satürasyonu, bedenin durumu ve elektrokardiyografi (kalp grafisi) ve soluk sesi kayıt edilir Periyodik bacak hareketlerinin tanısı için alt bacak ön yüzüne EMG ya da bacak hareketi alıcısı takılır


Tedavi


AHI >15 ise tedavi gerekir
1Özgün Tedavi
2Pozisyon tedavisi
3Cerrahi
4 Ağız içi aygıt
5Pozitif hava yolu basıncı titrasyon


1 CPAP
2 APAP
3 BIPAP
4 BIPAP ST
5 BIPAP CS/SV


Genel Tedbirler


Uyku apneli insanlar genelde kilolu hastalardır Obezite en önemli risk faktörlerinden biridir Hastalar mutlaka kilo vermeye yönlendirilmelidir Sırt üstü değil yan yatış tercih edilmelidir Sırt üstü pozisyonunda dil arkaya kayarak hava akımının daha da daralmasına neden olur Bu nedenle pek çok hastanın apneleri sırt üstü pozisyonunda artar Baş gövdeye göre daha yukarıda olacak şekilde yatmalı, ancak boynu katlayan yüksek yastıklardan kaçınmalıdır Hastalığı artıran faktörlerden sakınılmalıdır; bu faktörlerin başında alkol ve sakinleştirici ilaçlar gelir Alkolün apnelerin sayı ve süresini artırdığı, kanın oksijen oranında düşmeyi derinleştirdiği bilinmektedir


İlaçlar


Uyku apneli hastalar için ilaçlar genellikle yararsızdır Burun tıkanıklığını düzeltecek ilaçlar horlamayı azaltabilir Burun genişleticiler, örneğin; elastik bantlar, burun açıklığını sağlayıp horlamayı azaltabilirler Ancak uyku apne sendromu tedavisi için yeterli değildir


CPAP(Continuous Positive Airway Pressure-Sürekli Pozitif Havayolu Basıncı)


CPAP yüksek devirli bir jeneratör içerir ve sıkıştırılmış haldeki oda havasını pompalayarak ayarlanabilir basınçta hava akımı oluşturulur


Bu cihazla pozitif hava basıncını burun maskesi yardımıyla vererek gece boyunca soluk yolunun açık kalması sağlanır Uykuda solunum normale döner ve horlama durur, kandaki oksijen seviyesi normale döner, kalp hastalıkları ve yüksek kan basıncı riski azalır


BPAP BPAP (Bilevel Positive Airway Pressure)(Bifazik pozitif hava yolu basıncı) Tedavisi


BPAP (iki seviyeli pozitif havayolu basıncı) obstrüktif uyku apne sendromu (OSAS) nedeniyle, CPAP (sürekli pozitif havayolu basıncı) uygulanan ve tedaviye uyum gösteremeyen hastalarda, hasta ventilatör uyumunu arttırmak amacıyla üretilmiştir BPAP cihazları ile nefes verirken (ekspirasyonda) nefes alırkene (inspirasyona) göre daha düşük basınç uygulanmaktadır Bunun nedeni uyku sırasında hava yolu direncinin ve hava yolunun kapanmaya eğiliminin inspirasyonda ekspirasyona göre daha fazla olmasıdır


Ağız içi aygıtlar


Ağız içine yerleştirilerek üst solunum yolu çapını arttırma amacı ile üretilmiştir
CPAP tedavisine alternatif olabileceği düşünülen ağız içi araçlar, uyku sırasında ağız içine yerleştirilerek, üst solunum yolu yapılarının pozisyonunu değiştirerek hava yolunu genişletmek, kas fonksiyonları üzerine etki ederek hava yolu direncini düşürmek ve üst solunum yolunun kapanmasını olmasını önlemek amacıyla kullanılırlar Alt çeneyi öne ilerleten araçlar ve dili önde tutan araçlar olmak üzere iki çeşidi vardır


Cerrahi


Uyku sırasında solunum bozukluğuna yol açan bazı fiziksel problemler cerrahi ile düzeltilebilir Bu problemler; bademcikler ya da geniz eti (daha çok çocuklarda), nazal polipler, eğri burun (septum deviasyonu), bozuk çene yapısı ya da yumuşak damak sorunları olabilir


Tedavisiz Uyku-Apne Sendromu Sonuçları


· Kardiyovasküler -Hipertansiyon
· Serebrovasküler- İnme
· Pulmoner (Solunum sistemi ile ilgili)
· Psikiyatrik
· Endokrin (Hormon sistemi ile ilgili)
· Hematolojik( Kanla ilgili)
· Nefrolojik (Üriner sistem)
· Sosyoekonomik
· Ani ölüm


Önlemler


1 Kazalardan korunma
2 Zayıflama
3 Alkol, sigara ve uyku ilaçlarını kesme
4 Eşlik eden hastalıkların tedavisi
1 Kalp damar hastalıkları
2 Üst solunum yolu
3 Alt Solunum yolu
4 Hipotiroidi, akromegali