Kırıklarda İlk Yardım Nasıl Yapılır?

Sık görülen ve tehlikeli olan sakatlanmalardan birisi olan kırıkların ne gibi belirtileri olduğunu bölge bölge bu yazımızdan okuyabilir, kırıklar hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz

Düşmeler ve kırılmaları tanımak için temel bilgiler
Düşmelere bağlı yaralanmalar yumuşak doku ezilmeleri sıyrıklar bağ kopmaları adale yırtıkları kırıklar ve baş - boyun yaralanmaları gibi çeşitli yaralanma türlerini karşımıza getirir


Düşmeyi hazırlayan bir çok koşu saymak mümkündür:
- Önlemsiz dayanmış bir merdiven
- Kötü aydınlatılmış kat merdivenleri
- Yükseğe çıkmak için konmuş masa ve sandalyeler
- Islak veya kaygan yüzey
- Kıvrık halı kenarı yerde duran ağır bir cisim
- Alçak korkuluklu balkon
- Ani denge kayıpları
Düşme sonucu deri üstünde veya altında bir takım sorunlar oluşabilir


Deri üstünde düşme sonucu oluşan sorunlar:


Abrazyon - sıyrık
Sert cisim veya pütürlü yüzeylerin derinin üst kısımlarını sıyırması abrazyon olarak tanımlanır Sıyrıklar tek başına olabileceği gibi yüzeydeki bir sıyrık altta bir hematomu bu da daha alttaki bir bağ veya adale yırtığını hatta kırığı işaret edebilir Bu bakımdan abrazyonların önemsenmesi gerekir


Bazen boyalı yüzeylerden sıyrığın içine giren renkli maddeler bir tör dövme gibi sıyrık iyileştikten sonra iz olarak kalırlar


B- Deri altında düşme sonucu oluşan sorunlar:


Hematom
Hematom çarpma sonucu derinin altındaki kılcal damarların kopmasıyla meydana gelen kan birikintisidir Hematom sonucu bölge şişer kızarır ağrır; deri altında kanama devam ettiği sürece şişme artar


Hematom gelişmesini 5 - 10 dakikalık bir sürede tamamlar ve şişme durur Böyle bir durumda yapılacak en doğru hareket bölgeye soğuk uygulama yapmaktır (örn buz torbası) Soğuk hematom gelişmesini durdurur ağrıyı azaltır bir süre sonra (30 dk) ağır tamamen kaybolur Ancak bundan sonraki evrede günler içinde bölge morarır bir hafta sonra sarı - yeşil bir renk alır şiş giderek azalır ve toplanan kan tam olarak vücut tarafından emilince ortadan kaybolur
Hematomun 1 günden sonraki tedavisinde bölgesel heparinli pomatlar kullanılabilir Ancak bölgesel tedavi yapılması da hematomlar ortalama 15 - 21 gün içinde iyileşirler
Bazen iki cisim arasında sıkışan parmak veya tırnakların altında da hematom oluşabilir Bölgeyi soğutmak en doğru harekettir Tırnak altında oluşan hematomların cerrahi yolla boşaltılması ağrıyı derhal durdurur iyileşmeyi kolaylaştırır


Burkulma
Vücuttaki eklemler bir veya birden fazla kemiğin kaygan yüzeylerden birbirlerine temas ettikleri yerlerdir Eklemlerin yüzeyleri kıkırdak dokusuyla kaplıdır Hareketli eklemlerin bir kısım 180 derece dönüş yapabildikleri halde bazılarının hareketleri kısıtlıdır


Eklemlerin dönüş veya hareket yapmadıkları yönlerde aşırı zorlanmaları veya dışarıdan üzerlerine doğrudan darbe almaları mafsal bağların kopmaları ile sonuçlanır


Burkulmalarda ilk 0 - 4 saat içinde bölgesel soğuk uygulaması ve ilgili oynağın (mafsalın) bandaj veya uygun bir malzeme kullanılarak sargılanması ya da elastik bandaj adı verilen esneyebilir sargı elemanlarıyla hareketsiz hale getirilmesi gerekir Sakatlanan bölgeye kesinlikle vücut ağırlığı bindirilmemeli ve tıbbi yardım için hekime müracaat edilmelidir Bu koşullarda bandaj veya tespit süreci 21 gün civarındadır


Çıkıklar
Eklemleri saran bağların kopma ve yırtılmaları sonunda bazı mafsallar çalışamaz duruma gelirler En çok görülen çıkık aşırı gerilme ve esneme sırasında oluşabilen çene mafsalı çıkığı ile aşırı zorlamalar nedeniyle oluşan omuz mafsalı çıkıklarıdır


Omuz mafsalı çıkığı olan bir kişi bu omuzunu hareket ettiremez ağrısından yakınır ve kol aşağı sarkık durumda kalır Böyle bir şikayetle karşılaşıldığında yapılacak en doğru hareket kolu boyuna bir eşarpla asmak ve doktora müracaat etmektir

Kırıklar
Kol kırıkları
- Düşmelerde bu kırık tipi sıklıkla görülür Şiddetli ağrı yapar
- Kol kırıklarında kırık bölgesine 50 - 700 cc kanama olur


Ön kol kırıkları
- Ön kolda iki uzun kemik vardır; biri veya ikisi birden kırılabilir
- En çok görülen kırık el bileğine yakın yerden olandır Bu kırık el açıkken öne doğru el üzerine düşmeyle meydana gelir Kırıktan sonra ön kol çatal sırtına benzeyen bir deformasyon gösterir


Kırık kol sağlam tarafla karşılaştırılırsa kolayca tanı konulabilir Üstteki deride herhangi bir yaralanması olmayan kırık tipi kapalı kırık olarak isimlendirilir Eğer kırığın üzerindeki deri yaralanmışsa veya kırık kemiğin bir ucu deriden dışarıya çıkmışsa bu açık kırıktır Her iki kırık türü de tespit edilmeli ve hareketsiz hale getirilmelidir


Bacak kırıkları
Kalça ve diz arası bölgeye uyluk diz altı bölgeye baldır denmektedir Uyluk kemiği kırıkları daha çok yaşlıların düşmelerinde görülür


Sırtüstü yatan hastada kırık taraftaki ayak dışa dönük durur Şiddetli ağrı vardır Bacak şiş durur


Kaburga Kemiği Kırıkları
Göğüs kafesine isabet eden darbelerde bir veya birden fazla kaburga kemiği kırılabilir Kaburga kemiği kırıklarının en önemli belirtisi kırık bölgesinde nefes almayı engelleyecek kadar çok ağrı olmasıdır Ağrı ıkınma ve öksürmeyle artar İstirahat konumunda bu ağrı azalır


Birden fazla kaburga kemiğinin kırılması göğsün fiziksel destek görevini ortadan kaldırır böylece her nefes alışta akciğer genişleyeceğine göğüs duvarı içeri çöker ve solunum fonksiyonu bozulur Bu koşulda hastayı en kısa zamanda tam teşekküllü bir hastaneye götürmek gerekir


Tüm kaburga kemiği kırıklarında doktora müracaat şarttır Basit kaburga kırıkları 21 günde kendiliğinden iyileşir


Boyun Kırıkları
Başa isabet eden darbeler ve düşmelerde boyun kemikleri kırılır ve omurilik bası altında kalabilir Bu durum çok tehlikelidir Çünkü insanın solunumunu yöneten kaslara giden sinirlerin bu hizada kesi veya basıya uğraması ani solunum durması ve ölümlere sebebiyet verir


Boyun kırıkları açısından en tehlikeli durumda olan hasta bilinci yerinde olmayan hastalardır Böyle bir hastada aksi kanıtlanana kadar boyunda kırık veya benzeri bir problemin olduğu varsayılmalı ve boyun uygun koşullarda tespit edilene kadar hasta kımıldatılmamalıdır bu gibi hastaların solunum yollarının açık tutulabilmesi için dikkatli davranmak ve hastaya zarar vermemek gerekir

Beyin Sarsıntısı - Kafa Travması
Kafatasına sert bir cisimle vurulması veya başın sert bir yüzeye çarpılmasıyla kafa travması oluşur


Darbenin şiddetli olmaması halinde beyin sarsıntısı denen durum görülür Darbenin isabet ettiği yerde bir hematom oluşur Bu bölge ağrılıdır Hastanın başı döner midesi bulanır Kendisine ne olduğunu hatırlayamaz (hafıza kaybı)


Şiddetli darbeler kafatasında çatlak ve kırıklar oluşturabilir Beyni örten zarlar arasında veya beyin yüzeyinde kopan kılcal damarlar yerel hematom meydana getirebilirler Bu koşullarda hastada; şuur kaybı bulantı olmaksızın fışkırır tarzda kusma hafıza kaybı kan basıncında düşme ve burun deliklerinden ağzından kan gelmesi görülebilir






Düşmeler ve Kırılmalarda Alınması Gereken Önlemler Nelerdir
- Çocuklarınız için merdiven başlarına engel koyun
- Kıvrık halı kenarını düzeltin
- Oyuncak gibi ayağa takılacak malzemeleri ortadan kaldırın
- Balkon kapılarını pencereleri kapalı tutun ve çocukların ulaşamayacağı bir yere ek kilit koyun
- Merdivenleri iyi aydınlatın
- Banyo küvetinin tabanını kaymayı engelleyen malzemelerle kaplayın
- Banyo küvetinin yakınına sağlam bir tutanak demiri taktırın
- Yere dökülen sıvı sabun sıvı deterjan gibi malzemeleri hemen silin
- Kaygan yüzeylerin temizliği sırasında yaşlıları ve çocukları uzak tutun
- Kullanacağınız merdivenin sağlam olmasına dikkat edin
- Ev ve apartman merdivenlerinden inerken trabzana tutunun
- Yüksek yerlere ulaşmak için masa ve iskemle gibi benzeri şeyleri üst üste koymayın
- Temizlik yaptıktan sonra yerlerin ve merdivenlerin kaygan olduğu konusunda ev halkını uyarın


Düşmeler ve kırılmalarda yapılması gerekenler nelerdir
- Hematom oluşmuş bölgeyi buz torbasıyla soğutun
- Tırnak altında oluşan hematomlar için doktora başvurun
- Sıyrıkları antiseptik çözeltiyle yıkayın (Örn Battikon) üzerine antibiyotikli merhem sürerek steril pansumanla kapatın
- Kırık olduğunu varsaydığınız kol bacak veya bileği diğeriyle karşılaştırın Şekil bozukluğu varsa kırıktır
- Kırılan kolu bir eşarpla üçgen askı şeklinde boyuna asın
- Kaburga kemiği kırıklarında mutlaka doktora müracaat edin Sadece ağrıyı azaltmak için kırık bölgesinin üstüne yumuşak bir yastık dayayıp bağlayın
- Yerde bilinçsizce yatan hastaların boyunları kırık olabilir Onlara özel bir boyun desteği takmadan yerinden kımıldatmayın Bu amaçla uzunca ve enli bir sünger parçası veya uygun olarak katlanmış bir çarşaf kullanılabilir
- Burkulmalarda kısa süre için bölgeye buz torbası uygulayın ve elastik bandajla eklemi sarın
- Burkulmalarda bölgeyi vücut seviyesinden yükseğe kaldırın
- Çene çıkıkları için bir cerraha gidin
- Omuz çıkıklarında kolu bir eşarpla boyuna asın ve doktora müracaat edin
- Kol kırıklarında hastayı sırtüstü yatırıp iki bacak arasına battaniye veya katlanmış çarşaf yerleştirerek 4 - 5 yerden eşarpla birbirine bağlayın
- Kafa travması geçiren hasta için mutlaka hastaneye müracaat edin Başta kanayan bir yara varsa gazlı bez ya da kullanılmamış havlu ile kapatıp sıkıca bastırın

Düşmeler ve kırılmalarda yapılmaması gerekenler nelerdir
- Kırık olan bacak kol veya ayak bileğini kesinlikle hareket ettirmeyin
- Kırık yere sıcak kompres uygulamayın
- Bölge üzerine yabancı maddeler sürmeyin
- Kırık üzerine et ve soğan gibi maddeler koymayın
- Kırık çıkıkçıya gitmeyin
Önkol kırıklarında önkol ve el bileğini de hareketsizleştirmek için bölge düz ve sert bir desteğe sarılıp tespit edilir Bu desteğe atel işleme de atelleme denir Atel olarak tahta parçası karton parçası hatta birkaç kat yapılmış bir gazete bile kullanılabilir Daha sonra atel üçgen bir askıyla boyuna asılır Böylece atele alınan ön kol üçgen bir boyun askısıyla taşınır Morarma dolaşım bozukluğunu gösterir Müracaat edilen doktor bu konuda uyarılmalıdır