Mandalina - Mandalina Nedir - Mandalina Yetiştiriciliği

Mandalina - Mandalina Nedir - Mandalina Yetiştiriciliği

Mandarin (Mandarin orange) “Citrus reticulate Blanco” ve Rize İçin Ekonomik Değeri


Türkiye'de üretimi en çok yapılan ve dışsatımın başlıca mandarin çeşidi Satsumadır Satsuma mandarini;1878 yılında General Van Valkenberg tarafından Japonya’dan ABD’ye götürülmüş ve kültüre alınmıştır 1900 yılının ilk yarısında da Japonya'dan Batum’a ve sonraki birkaç yıl içerisinde de Türkiye’ye getirilmiştir (Rize)


Türkiye'deki Satsumaların tümü Owari varyetesi grubunda yer alırlarken: meyve kabuğu hasat döneminde sarı portakal renginde ve hafif pürüzlüdür; kalınlığı 337 mm'dir Kabuğun meyve etine bağlılığı gevşektir Olgunlaşma döneminden sonra kabuğun etten ayrılması kolaylaşır Yumuşama eğilimi yüksek bir türdür Depolamaya ve taşımaya elverişlidir Meyveleri basık şekillidir Meyve genişliği 5122 mm, uzunluğu 5122 mm, ağırlığı ortalama 9959gr'dır Meyve eti koyu portakal sarısı rengindedir Citrus türleri içerisinde, tat, koku ve kalitesi yüksek bir çeşittir Olgunluk döneminde, meyve suyu miktarı %43,90'dır Suda çözünebilir kuru madde miktarı (SÇKM) %1046, titre edilebilir asit miktarı da (Asit) % 133’dır SÇKM/Asit oranı 828 dir


Meyve başına ortalama 100-118 adet/100 meyve çekirdek düşmekte olup çekirdek siz bir çeşit grubundadır Verimli bir çeşit olup elverişli iklim ve bakım koşullarında düşük periyodisite gösterir Ancak, koşulların bozulmasına ve yaşlanmaya bağlı olarak periyodisiteye eğilimi artar Partenokarpiye eğilimi oldukça yüksektir Mandarin ağaçları yayvan taçlı olup düşük sıcaklara çok dayanıklıdır


Owari varyetesi erkenci bir çeşittir Meyveleri Ekim ayı ortasından itibaren olgunlaşır ve olgunluktan sonra ağaç üzerinde fazla kalmaz Özellikle Ege bölgesinde üretilir Akdeniz bölgesinde anaç olarak turuncun kullanılması ve toprakların kireçli olması nedeniyle meyve kalitesi düşmekte ve bu nedenle yetiştiriciliği yaygınlık kazanamamaktadır


Satsuma - Rize Mandalinasına Ait Bazı Bitkisel Özellikler


Karadeniz bölgesinde satsuma mandarini “Rize mandalinası” olarak bilinir ve yoğunlukla kuzey rüzgarının olmadığı güneye ve güneydoğuya bakan yamaçlarda ekonomik olarak yetiştirilmektedir Monokültür olan çay tarımından önce, bölgede yaygın olarak yetiştiriciliği yapılmaktaydı Satsuma mandarini bölge ekolojisine uygun olması, meyvesinin sevilerek yenmesi ve bol miktarda C vitamini içermesi nedeniyle tüketimi ve pazar değeri artmıştır


Ekonomik yaşı 40 - 60 yıl olup ağaç başına verim ortalama olarak 80-90 kg’dır Satsuma mandarini en iyi rengi 16-20 0C’de alır Mandarinler hafif derin, drenajı iyi kumlu tınlı, tınlı veya killi-tınlı, taban suyu seviyesi 15 m’nin altında pH 50-55 olan humusça zengin topraklarda iyi yetişir Özellikle Karadenizde mandarin yetiştiriciliğinde anaç olarak üç yapraklı (Poncirus trifolia) kullanılmaktadır


Gübreleme


Mandarin gübrelemede saf besin miktarı olarak 25 kg/da saf azot, 8 kg da saf fosfor ve 20 kg/da saf potasyum olarak hesaplanır Azotlu gübre 3 zaman periyodunda toprağa verilir


İlk olarak, çiçeklenme öncesi ağaca su yürümeden (Ocak-Şubat sonu) gübrenin 3/5‘i, ardından yeni yaprak ve sürgünlerin oluştuğu (Mayıs-Haziran) gübrenin 1/5’i, son olarakta, meyve oluşumunda (Haziran-Temmuz) gübrenin 1/5’i verilir Azotlu gübreler sulama suyuyla yada toprağa direk verilebilirGübreler ağaç gövdesinden 50cm uzağa, taç izdüşümüne verilir veya toprağa karıştırılır Fosforlu gübreler Ekim-Kasım aylarında ağaç başına 03 kg saf madde olarak verilirken, Potasyumlu gübreler Ekim-Kasım aylarında yeni tesis edilen fidanlara ilk 5 yıl 40-80 gr tam verim çağında ise 500gr saf madde olarak verilir Ayrıca 3-4 yılda bir 4-5 ton yanmış ahır gübresi sonbaharda uygulanması tat ve diğer kalite parametrelerinin artışı için gereklidir


Dikimle birlikte şekil budaması yapılmış olan fidan 2-3 yıl budamaya ihtiyaç göstermez İlk 2-3 yıl taçlandırma yerine alt kısımdan çıkan sürgünler alınır Karadeniz bölgesi için uygun olan şekil goble’dir Goble şekil diğer meyve ağaçlarından özellikle elmalarda yapıldığı gibi uygulanır Mandarinlerde budama zamanı erken ilkbahar dönemidir Budama zamanı son donlar geçtikten sonra sürgün vermeye başlamadan önceki zaman dilimidir Budamada kurumuş, kırılmış, dikine büyüyen (obur) dallar kesilir Satsuma mandarinleri zayıf gelişme gösterdikleri için fazla budamaya ihtiyaç duymazlar


Mandarinlerde hasat zamanı Şeker/Asit oranına göre yapılır Hasat makasla kesilerek yapılır Hasat edilen meyveler uygun temiz taşıma kaplarına itinayla boşaltılmalıdır Boylanarak kasalara dizilmelidir


Akdeniz ve Ege Bölgelerinde Yetiştirilmekte olan “Satsuma - Rize Mandalinasının” Ekonomik Potansiyeli


Dünya turunçgil üretimi, yaklaşık 103 milyon ton olup bunun %60’ını portakal, %22’sini mandarin, %13’ünü limon ve % 5’ini greyfurt oluşturmaktadır Değişen tüketici tercihleri nedeniyle, son on yılda, portakal üretimindeki artış % 2,2’de kalırken, limon üretimi %47, 2006 yılı verilerine göre mandarin üretimi % 33 artmış, greyfurt üretimi ise % 9 azalmıştır Turunçgil üretiminde ki toplam artış ise % 11 olmuştur Yurdumuzun subtropik iklim kuşağına sahip bölgelerinde yetiştirilen turunçgil, önemli bir tarımsal ürünümüzdür Her yıl yaklaşık 92 bin hektar alanda 25 milyon ton üretim yapılmaktadır Türkiye’de Akdeniz ve Ege bölgelerindeki yıllık üretim değeri 2007 verilerine göre 750 milyon YTL (600 milyon ABD Doları) olan satsuma mandarini çoğunlukla yurt içinde tüketilirken, %30’luk bir kısmı ihraç edilebilmektedir Ülkemizde üretilen turunçgillerin yaklaşık olarak %45’ini portakal, %30’unu limon, %20’sini mandarin ve % 5’ini greyfurt oluşturmaktadır Rize’de satsuma mandarini yetiştiriciliğine gereken önemi vererek bu ekonomik pastadan payını almalıdırÜlkemiz, genel olarak turunçgil meyveleri yetiştiriciliği yapan; İtalya, İspanya ve İsrail gibi Akdeniz ülkeleri arasında çok önemli bir erkenciliğe sahiptir Bununla birlikte diğer üretici ülkelerde renk ve iriliğine göre de hasadı yapılan bu meyvelerin suda çözünebilir toplam kuru madde/asit (KM/Asit) oranları oldukça düşük olmakta ve bu nedenle meyveler yüksek asitli olmaktadır ki bu dezavantaj ülkemiz için söz konusu değildir


Mandarinlerden elde edilen ürünlerin (uçucu yağların) yaygın olarak kullanıldığı diğer alanlar


Satsuma mandarini portakal, altıntop, greyfurt ve limon’a göre meyve suyu ve konsantre üretiminde düşük ekstraksiyon verimi nedeniyle kullanılmamakta olup bunun yerine daha çok meyve, yaprak, filiz, küçük ham meyveleri işlenerek elde edilen kompleks yapıda 132’den çok uçucu bileşen; alkollü ve alkolsüz içkilerde tatlandırıcı, hazır tatlılarda, parfümlerde, kozmetik ürünlerinde , cilt bakım ürünlerinde, ilaç endüstrisinde doğal tatlandırıcı olarak, dondurma sanayinde doğal tatlandırıcı olarak, ve koku giderici tabletlerin üretiminde yaygın olarak kullanılmaktadırlar


Sonuç


Küresel ısınmanın her geçen yıl olumsuz etkilerini tarım ürünleri arzında daha fazla göstermesi ile birlikte subtropikal iklim özelliklerine sahip olmanın yanında doğal olarak mandarin üretim potansiyelinede sahip olan Doğu Karadeniz bölgesinde, Rize ilimizde özellikle yüksek adaptasyon gösteren yukarıdaki mandarin türleri ve hibritleri getirilerek kurulacak deneme istasyonlarında, yerel çeşitler ile aralarındaki farklılıklar genetik ve fizyolojik uyumdan meyve kalitesine kadar karşılaştırmalı olarak incelenmeli, ihracata yönelik satsuma mandarini plantasyonları kurularak Rize’nin de Türkiye’nin mevcut turunçgil ihracatından payını alması sağlanmalıdır


Alem

Bölüm

Sınıf

Alt Sınıf

Takım

Familya

Cins

Tür

Plantae

Magno-

liophyta

Magno-

liopsida

Rosidae

Sapin-

dales

Rutaceae

Citrus

C

Reticulata


ISO, AFNOR, EOA, MANUAL SUISSE ve UNICHIM Turunçgil Standartları


Türler


ISO


AFNOR


EOA


MSUISSE


UNICHIM


Turunç


ISO/DIS 9844-1988


NFT 75-334


155


17052


Portakal


ISO 31 40-1 976


NFT 75-203


17053


90-1


Bergamot


ISO3520-1980


NFT 75-215


256


17013


89-3


Limon


ISO 855-1 981


NFT 75-335


272


17028


89-12


Mandarin


ISO 3528-1 977


NFT 75-228


95


17042


89-13


Bergamot petitgraini


ISO 8900-1 987


NF T 75-237


Turunç petitgraini


ISO 8901 -1987


NFT 75-236


17056


Limon petitgraini


ISO 8901 -1987


NF T 75-239


Mandalin petitgraini


ISO 8901 -1987


NF T 75-238


17057


Taze Mandarin Besin Değeri/100 gr

Nem

826-902 gr

Protein

061-0215 gr

Bitkisel Yağ

005-032 gr

Ham lif

03-07 gr

Kül

029-054 gr

Ca

250-468 mg

P

117-234 mg

Fe

017-062 mg

Karoten

0013-0175 mg

Thiamine

0048-0128 mg

Riboflavin

0014-0041 mg

Niacin

0199-038 mg

Ascorbic Acid

133-544 mg


Mandalina Çeşitleri

Satsuma


Satsuma mandarini 1900'lü yılların başlarında Japonya'dan Batum yoluyla Rize'ye getirilmiştir Türkiye'deki Satsumaların tümü Owari grubunda yer alırlar Meyve kabuğu hasat döneminde sarı-portakal renginde ve hafif pürüzlüdür; kalınlığı 337 mm'dirKabuğun meyve etine bağlılığı gevşektir Olgunlaşma döneminden sonra kabuğun etten ayrılması kolaylaşır Puflaşmaya eğilimi fazladır Depolamaya ve taşımaya elverişlidir Meyveleri basık şekillidir Meyve genişliği 5122 mm, uzunluğu 5122 mm, ağırlığı 9959 g'dır Meyve eti koyu portakal rengindedir Tat, koku ve kalitesi yüksek bir çeşittir Olgunluk döneminde, usare miktarı 43,90'dırSuda çözünebilir kuru madde miktarı (SÇKM) %1046, titre edilebilir asit miktarI ise % 133,SÇKM/ A oranı 828 dir Meyve başına ortalama 118 adet çekirdek düşmekte olup çekirdeksiz bir çeşit sayılır Verimli bir çeşit olup elverişli iklim ve bakım koşullarında az periyodisite gösterir Ancak, koşulların bozulmasına ve yaşlanmaya bağlı olarak periyodisiteye eğilimi artar Gene de düzenli ürün veren bir mandarin çeşididir Partenokarpiye eğilimi oldukça yüksektir Ağaçlar yayvan taçlı olup düşük sıcaklara çok dayanıklıdır Erkenci bir çeşittir Meyveleri Ekim ayı ortasından itibaren olgunlaşır ve olgunluktan sonra ağaç üzerinde fazla kalmazTürkiye'de üretimi en çok yapılan ve dışsatımın başlıca mandarin çeşididir Özellikle Ege bölgesinde üretilir Akdeniz bölgesinde anaç olarak turuncun kullanılması ve toprakların kireçli olması nedeniyle meyve kalitesi düşmekte ve bu nedenle yetiştiriciliği yaygınlık kazanamamaktadır