Çilek Yetiştiriciliği

çilek yetiştiriciliği- çilek dikimi ve uyğulaması- çilekte malçlama- çilek yetiştirme teknikleri- çılek ekımı-çilek hastalık ve zararlıları -cilek ekimi

TOPRAK HAZIRLIĞI

Çilek yetiştiriciliğinde en ideal toprak; PH= 6,5-7 olan, su tutma kapasitesi düşük, kumlu tınlı hafif bünyeli topraklardır Çilek toprak kökenli mantarsal hastalıklara karşı duyarlı olduğu için dikim yapılacak toprağın bu hastalıklar ve nematod yönünden temiz olması gerekir Çilek yetiştirilecek arazi derin sürülmeli ve düzgün değilse tesviye edilmelidir Dekara 4-5 ton yanmış çiftlik gübresi verildikten sonra toprak fümige ya da solarize edilmelidir Toprak fümigasyonunda metilbromid, kloropikrin kullanılmasına karşın, toprak solarizasyonunda güneş enerjisinden yararlanılır Solarizasyon; sıcak yaz aylarında (temmuz- ağustos) toprağın iyice nemlendirildikten sonra çok ince 0050 mm kalınlığında şeffaf polietilen örtülerle örtülerek hava almayacak şekilde sıkıca kapatılmasıdır (Şekil 3)Toprak fümigasyonundan sonra dekara 50 kg 1515 veya 50 kg potasyum sülfat, 10-l5kg hesabıyla saf azot ve triple süper fosfat ilave edilerek toprağa iyice karıştırılmalıdır Masuralar 60-70 cm genişliğinde, 25-30 cm yüksekliğinde olmalı ve büyük arazilerde karık pulluğu, küçük alanlarda ise elle yapılmalıdır

FİDE YETİŞTİRİCİLİĞİNİN ÖNEMİ

Çilek bahçesi kurmak için kullanılacak fideler mutlaka özel bir fidelikte üretilmelidir Kesinlikle meyve üretimi yapılan bahçelerden B- de alınmamalıdır Yetiştiriciler genellikle fidelerini özel fidelikte yetiştirilen fidelerden değil de meyve üretimi yaptıkları parsellerden almaktadırlar Böylece Rhizoctonia, Phytophtora, virüsler, kırmızı örümcek, prodenia, yaprak biti ve gövde kurdu vb hastalık ve zararlılar da taşınmış olur Ayrıca meyve alınan bu bitkilerin gelişmesi zayıf, meyve verim ve kaliteleri de düşük olmaktadır
Çilek fide üretimi için dikimler bölgelere göre değişmekle birlikte genellikle mart-nisan aylarında frigo bitkiyle yapılır Bitkiler hazırlanan düz araziye 1x1 metre aralık ve mesafede dikilir Dikimde kökler 8-10 cm den kesilip % 0,1 lik "Benlate" çözeltisine batırıldıktan sonra yapılmalı ve ardından can suyu verilmelidir Dikim sırasında köklerin bükülmemesine dikkat edilmeli, derin ve yüzlek dikimden kaçınılmalıdır Fide üretiminde sulama şekli yağmurlama sulama olmalıdır Dikimden sonra açan çiçekler kopartılmalı, yalnız kol oluşumu sağlanmalıdırYaz boyunca gübreleme ve mücadeleye özen gösterilmelidir

DİKİM ZAMANLARI

1- Yaz Dikimi
2- Tüplü Taze Fide Dikimi
3- Kış Dikimi
4- İlkbahar Dikimi
5- Sonbahar Dikimi


1- Yaz Dikimi:

Frigo fidelerle temmuz- ağustos aylarında yapılır Frigo fide, fidelikten aralık-ocak aylarında sökülerek temizlenen "Benlate" ile ilaçlanan -2°C de soğuk hava depolarında saklanmış olan fi- de tipidir Soğuk havadan çıkartılan frigo fideler bir gece suda bırakıl- malı,serin saatlerde dikim yapılmalıdır Dikim 30x35 cm aralık ve mesafelerle üçgen şeklinde yapılırDikimden sonra bitkiler günde 2-3 de- fa olmak üzere 15-20 gün üstten sulanmalıdır Aksi halde sıcak yaz aylarında fidelerin tutması güçleşip Dikimden hemen sonra açan çiçekler kopartılmalıdır Bunun nedeni bitkinin daha kuvvetli büyümesi ve daha fazla verim vermesidir Bu dikim sisteminde dekara 6000-7000 fide kullanılmaktadır Yetiştirme bölgesi ve bakım şartlarına bağlı olarak bu dikim sisteminde bir dekarlık alandan 5-7 ton ürün alınabilmektedir Yaz dikimi verim yönünden öteki dikim sistemlerine göre birinci sırayı alır (Şekil 4)

2- Tüplü Taze Fide Dikimi:

Bu yöntemle fidelikte mayıs-haziran aylarında oluşan yavru bitkiler steril yetiştirme ortamlarında küçük plastik torbalarda mistleme altında köklendirilir ve temmuz- ağustos aylarında esas yerlerine dikilir (Şekil 5) erkencilikte birinci sırayı alır aynı zamanda verim yönünden yaz dikimi kadar verimlidir Bu dikim sisteminde kış ayları boyunca meyve alındığı için üretim ısıtılan seralarda veya dona karşı önlem alınan seralarda yapılmalıdır


3-Kış dikimi: Kışları ılık geçen yerlerde (Akdeniz Bölgesi) ekim - kasım

aylarında taze fidelerle yapılan dikim şeklidir (Şekil 6) Fide kökleri 8-10 cm kalacak şekilde ve taç tuvaleti 2-3 genç yaprak olacak şekilde yapılır Fideler %0,1'lik "Benlate"çözeltisine 5-10 dakika batırılıp, açılan çukurlara tam kök boğazı hizasında dikilir Derin ve yüzlek dikimden kaçınılmalıdır Dikimden sonra bolca can suyu verilir Fideler kontrol edilip derin ve yüzlek dikilenler düzeltilir Dikim 25x30 cm aralık ve mesafelerle üçgen şeklinde yapılır Dekara 7000-8000 fide dikilirBu dikim şekli bir parça erkenci olmasına rağmen verim oldukça düşük olduğundan aı-tık bu sistemden vazgeçilmektedir Verim dekara birinci yıl I-1,5 ton dur Ancak ikinci yıl 4-5 ton ürün alınabilir (Şekil 7)

4- İlkbahar Dikimi:

Kışları soğuk geçen bölgelerde genellikle nisan ayında yapılan dikim şeklidir Bu dikimde frigo bitkiler kullanılır Bu bitkiler mayıs ve haziran aylarında az miktarda çiçek açarak meyve verir Ancak esas ürün ertesi yıl alınır

5- Sonbahar Dikimi:

Fidelikten sökülen taze fidelerle eylül ayında yapılan dikim şeklidir Bu dikimde erken meyve elde edilmesine karşın, meyve verim ve kalitesi düşük olur Ayrıca Akdeniz Bölge- sinde eylül ayı sıcak olduğundan fidelerin tutma oranı düşük olmaktadır Bu dikimde yetiştiricilik örtü altında yapılmalıdırBitkiler erken çiçek açmakta ve kış aylarında meydana gelen donlardan zarar görebilmektedir


YETİŞTİRME YERLERİ

1- Örtü Altında Yetiştiricilik
2- Açıkta Yetiştiricilik

1- Örtü Altında Yetiştiricilik: Akdeniz Bölgesi erkenci çilek yetiştiriciliğinde önemli bir yere sahiptir Akdeniz kıyı şeridi erkenci çilek yetiştiriciliğine oldukça uygun olmasına karşın, genellikle açıkta yetiştiricilik yapıldığından ilk ürünler mart ortasından itibaren alınmaktadır Oysa erencilikten amaç kasım, aralık ve ocak aylarında ürün elde edip bunu iç ve dış pazarda satmaktır Bu aylarda çilek yük- sek fiyattan alıcı bulabilmektedir Bu nedenle bu aylarda ürün yetiştirebilecek örtü sistemlerinin kullanılması gerekir
Örtü altı çilek yetiştiriciliği; ısıtmalı ve ısıtmasız cam ve plastik seralar ile yüksek ve alçak tünellerde yapılmaktadır Bu yetiştiricilikte dekar başına yapılan giderler oldukça fazladır Bu nedenle en erken, en yüksek verim verebilen örtü sistemlerinin ve buna uygun dikim yön- temlerinin ve çeşitlerin seçilmesi gerekir Yapılan çalışmalarda seralar 4-6 hafta, yüksek tüneller 2-4 hafta ve alçak tüneller 1-2 haftalık erkencilik sağlamaktadır Cam seralarda maliyetin yüksek olması sebebiyle, bunun yerine plastik seralar tercih edilmelidir
Örtü altı çilek yetiştiriciliği konusunda pek çok çalışmalar yapılmış olup olumlu sonuçlar alınmıştırBunlardan torba kültürü ile yapılan bir çalışmada tüplü taze fide dikim yönteminde erkenci çeşit olan Dorit (216) ile yapılan bir çalışmada kasım ayında ilk ürünler alınmış ve ha- sat hazirana kadar devam etmiştir Dekara verim 5-6 ton olarak bulun-
muştur Torba kültürü ile yetiştiricilik normal yetiştiriciliğin yapılamadığı kayalık, taşlık ve bataklık alanlar için çok uygun bir yöntemidir


Örtü altı çilek yetiştiriciliğinde dikkat edilmesi gereken en önemli konulardan biri erken dönemde açan çiçeklerin donlardan zarar görmemesi için gerekli tedbirlerin alınmasıdır Bunun için sera üstünden yağmurlama, ısıtma yapmak ya da daha kolay uygulanabilen sera içine ikinci bir alçak tünel kurma yöntemleri uygulanabilir( Şekil 9)


2- Açıkta Yetiştiricilik:

Çilek -10°C ye kadar özel bir tedbir alma- dan yetiştirilebilir Daha soğuk bölgelerde bitkilerin saman, kuru yaprak vs gibi materyallerle örtülerek dondan korunması gerekir ilkbaharın geç donları Akdeniz bölgesi ve benzeri yerlerde sorun olabilir Açıkta çilek yetiştiriciliği gerekli tedbirler alındığı takdirde tüm bölgelerimiz için uygundur Hasat bölgelere göre değişir İlk ürünler Akdeniz Bölgesinde mart ortasından itibaren öteki bölgelerimizde ise mayıs, haziran aylarından itibaren alınmaya başlanır Bu yetiştiricilikte hasat süresi kısa olup, kış aylarındaki düşük sıcaklıklardan açan çiçek ve meyveler zarar görmektedir Verim örtü altı yetiştiriciliğine göre düşüktür (Şekil 10)



BAKIM İŞLEMLERİ

MALÇLAMA

Malçlama çilek yetiştiriciliğinde oldukça yararlıdır Yabancı otların çıkmaması, erkenci, temiz ve kaliteli ürün elde etmek için masuralar siyah plastikle örtülmelidir Siyah plastik yaz dikimlerinde dikimden sonraki aylarda (eylül-ekim) kış dikimlerinde ise dikim öncesi yapılmalıdır

SULAMA

Çilek aşırı suya karşı hassas bir bitkidir Bu nedenle dengeli bir su- lama yapılmalıdır Aşırı sulama sonucu mantarsal hastalıklar ve kloroz (sarılık) ortaya çıkar Sulama yöntemleri; karık, yağmurlama ve damla sulamadır

Karık Sulama:

Karık boyları 50-70 metreyi geçmemelidir Bu yöntemde bitki kök bölgesi aşırı sulama sonucunda uzun süre ıslak kalmakta, bu durumda bitkilerde mantari hastalıklar artmaktadır Zorunlu olmadıkça bu sistem kullanılmamalıdır

Yağmurlama Sulama: Arazi tesviyesinin yapılamadığı yerlerde uygulanmalıdır Fide üretiminde ideal bir sulama şeklidir Meyve üre- timinde ise yaprak ve gövdenin ıslanması ile mantar ve bakteri hastalıkları ortaya çıkar, meyveler yumuşar ve çürüme hızlanır
Damla Sulama: Bu sistemde bitkilere düşük basınç altında sık sık ve kontrollü su verildiğî için meyve üretiminde en ideal sulama yön- temidir Bu sistemde gübreleme sulama ile birlikte yapılır Ayrıca hastalık ve zararlıların önlenmesinde en uygun sulama yöntemidir

GÜBRELEME

En iyi gübreleme yaprak ve toprak analizine göre yapılanıdır Gübreleme yapraktan ve topraktan uygulanabilir Topraktan uygulamada en uygun olanı gübrenin damla sulamayla birlikte verilmesidir Bu sistemde gübre kaybı azalmakta ve bitkiler için yarayışlılığı artmaktadır Toprak hazırlığında belirtilen taban gübresine ilave olarak yetiştirme periyodu boyunca ticari gübre uygulamaları yapılmalıdır Çilek ticari gübrelerden en çok azota ihtiyaç duyar Bu uygulamaya dikimden yaklaşık bir ay sonra başlanmalı ve hasat sonuna kadar uygulamaya devam edilmelidir Soğuk bölgelerde kış aylarında gübre uygulamalarına ara verilmelidir Analiz yapılamadığı takdirde yetiştiricilik periyodu boyunca yaklaşık dekara 25-30 kg saf N (Azot) düşecek şekilde azot içerikli gübreler aylara göre hesaplanarak, aylık olarak uygulanmalıdır Damla sulama kullanıldığında bu aylık dozların haftalara bölünerek uygulanması daha yararlı olacaktır Kış soğuklarına dayanımı arttırmak için K (Potasyum) içerikli gübrelerle de gübreleme yapılmalıdır Toprak kireçli değilse hasat periyodu süresince meyvelerin çabuk yumuşamalarını önlemek için Ca (Kalsiyum) içerikli gübrelerle gübreleme yapıldığında, daha sert meyve elde edilir ve meyveler yola ve muhafazaya daha iyi dayanır Kireçce zengin topraklarda pH= 7-75'u geçtiği durumlarda kloroz (Sarılık) görülür Bunun için bitkiler Fe şelatlı gübrelerle gübrelenmelidir

KOLLARIN KESİLMESİ

Çilek yetiştiriciliğinde kol temizliği verim yönünden çok önemlidir Kollar kesilmediği zaman verim çok düşer Kollar görülür görülmez hemen temizlenmelidir

ÇEŞİTLER

Çilek yetiştiriciliğinde çeşit seçimi büyük önem taşır Her çeşit her bölgede iyi sonuç vermez Sofralık ve sanayi çeşitleri farklı olduğu gibi, sera ve açıkta yetiştiricilik içinde çeşitler farklıdır Halen yetiştiriciliği yapılan ve yetiştirilmesi önerilen bazı çilek çeşitlerinin özellikleri aşağıda verilmiştir

Pocahontas:

Sofralık, derin dondurmaya ve sanayiye uygun bir çeşittirMeyve açık ve parlak kırmızı renkte, konik şekilli, iri, hoş kokulu ve oldukça düzgün şekillidir Bitkileri kuvvetli büyür, oldukça verimlidir Kloroza, Botrytise,kurağa ve değişik iklim koşullarına iyi dayanır Yetiştiriciliği bütün bölgelerimiz için uygundur
Dorit (216): Sofralık yetiştiriciliğe uygun bir çeşittir Yuvarlak konik şekilli, meyve eti sert, aromalı, verimli ve oldukça erkencidir Ak- deniz Bölgesinde yetiştiriciliği hızla artmaktadır Botrytise dayanıklı, kloroza ve yaprak leke hastalığına duyarlıdır
Douglas: Sofralık ve derin dondurmaya uygun olan bu çeşit konik şekilli, meyve eti sert, aroması iyi, oldukça verimlidir Kloroza duyarlı ancak Botrytise dayanıklıdır Yetiştiriciliği tüm bölgeler için uygundur
Chandler: Sofralık olan bu çeşit konik şekilli, meyve eti sert, aroması iyidir Orta erkenci, yüksek verimli olan bu çeşit Akdeniz ve Ege Bölgesi için uygundur Kloroza duyarlı ancak Botrytise dayanıklıdır
Seascape: Gün- nötr özelliğe sahip olan bu çeşit yuvarlak konik şekilli, meyve eti sert, aromalı, verimli ve oldukça erkencidir Akdeniz Bölgesi erkenci çilek yetiştiriciliğinde yaygınlaştırılması gereken bir çeşittirYaprak leke hastalığına duyarlıdır
Selva: Sofralık olan bu çeşit konik şekilli, meyve eti sert, aroması ortadır Yüksek verimli olan bu çeşit Akdeniz, Karadeniz ve Ege Bölgesi için uygundur Kloroza duyarlılık orta, Botrytisc dayanıklıdır

Camarosa:

Sofralık yetiştiriciliğe uygun olan bu çeşit oldukça yüksek verimli olup kaliteli meyvelere sahiptir Meyve eti sert, çok iri ve aromalıdır Bitkileri çok kuvvetli büyür Akdeniz Bölgesi çilek yetiştiriciliğine uygundur
Oso Grande: Sofralık yetiştiriciliğe uygun olan bu çeşidin bitkileri kuvvetli büyür Yüksek verimli olup, kaliteli meyvelere sahiptir Kloroza dayanıklıdır Akdeniz ve Ege Bölgesi için uygundur
Red Chief: Derin dondurına ve sanayiye uygun olan bu çeşit uzun kcınik şekilli, meyve dış reııgi koyu kırmızı, meyve eti serttir Kloroza, Botrytise ve kızıl kök çürüklüğüne dayanıklıdır
Honeoye: Derin dondurma ve sanayiye uygun olan bu çeşit konik şekilli, meyve dış rengi koyu kırınızı olup meyve eti serttir Kloroza, Botrytise dayanıklıdır Soğuk bölgeler için yetiştiriciliği uygundur

HASTALIK VE ZARARLILARLA MÜCADELE

HASTALIKLAR

Çilek hastalıkları kök, meyve ve yaprak olmak üzere 3 kısımda toplanır
Kök hastalıkları içinde en yaygın olanı Phytophtora fragaria (Kır- mızı kök çürüklüğü), Phytophtora cactorum (Kahverengi çürüklük), Rhizoctonia solani (Siyah kök çürüklüğü)dir Kök hastalıkları toprak- tan bulaştığı için toprak fümige ya da solarize edilmelidir Bunun yanında dayanıklı çeşit kullanımı, örtü altı yetiştiriciliğinde sık sık havalandırma yapılması, damla sulama sisteminin kullanılması hastalıklarla mücadele de önemlidir
Meyve hastalıkları içinde en yaygın olanı "Botrytis" (Meyve çürüklüğü) tir Bu hastalığa karşı meyve tutumundan sonra birkaç kez sistemik mantari ilaçlar kullanılmalıdır Bu hastalık örtüaltı yetiştiriciliğinde çok görüldüğünden seraların havalandırılmasına büyük önem verilmelidir
Yaprak hastalıkları Mycosphaerella fragaria (Yaprak leke hastalığı) en yaygın olanıdır Bu hastalığa karşı sistemik mantari ilaçlar kullanılmalı ve örtü altı yetiştiriciliğinde havalandırmaya büyük önem verilmelidir
Çilek yetiştiriciliğinde, yetiştirici yönünden mücadelesi en zor olan hastalık Virüslerdir Bunlarla mücadelede en iyi yöntem sağlıklı fide ile bahçe tesis etmektir

ZARARLILAR

Çileklerde en çok görülen zararlılar kırmızı örümcek ve yaprak bitleridir Bu zararlılarla mücadelede spesifik akarasitler kullanılmalıdır Ayrıca dayanıklı çeşit kullanımına özen gösterilmelidir(Şekil 10) Çilek yetiştiriciliğinde Nematodlar da önemli bir sorundur Bunlarla mücadelenin en iyi yolu sağlıklı ve temiz fide kullanılması yanında toprağın fümige edilmesidir


Çilek yetiştiriciliğinde özellikle örtü altı yetiştiricilikte kış ayların- da meyvelerde tozlanma ve döllenme noksanlığından kaynaklanan şekil bozuklukları sıkça rastlanmaktadır Bu sorun sera içerisine arı kovanı (bal arısı) konmak suretiyle çözümlenmektedir Ancak son yıllar- da bal arıları yerine, düşük sıcaklıklarda daha iyi çalışabilen Bombus arılarının kullanımı daha yararlı olacaktır

HASAT VE AMBALAJ

Çilek meyve türleri içinde meyvesi en nazik olanlardan biridir Bu nedenle kısa zamanda bozulabilen hızla tüketilmesi gereken bir meyvedir Meyvenin nazik olmasının en büyük nedeni meyve kabuğunun dayanıklı olmamasıdır Hasat günün erken saatinde yapılmalıdır Uzak pazarlara gönderilecek çileklerde meyveler 3/4 oranında kızardığı zaman hasat edilmelidir Çilekler hasat sonrasında meyveden tutmadan meyve el ayası içine gelecek şekilde, tırnakla sapı 1 cm kadar kalacak şekilde kesilerek tırnakla sapı 1 cm kadar kalacak şekilde kesilerek verilmeli ve I/2 veya 1/4 kg lık plastik yada karton kutularda pazara sunulmalıdır

Çilek dikimi nasıl yapılmalıdır -çilek dikimi -çileğin ilkbaharda dikimi -çilek nasıl dikilir


İlkbahar Dikimi

Kışları soğuk geçen bölgelerde genellikle Nisan ayında yapılan bir dikimdir Bu dikimde frigo fideler veya fidelikte Ocak - Şubat aylarında sökülmeyip bekletilen fideler kullanılır Bu fideler Mayıs ve Haziran aylarında az miktarda çiçek açarak meyve verirler Bunların esas ürünü 1 yıl sonraki Haziran ayındadır Bu bitkilerin 1 yıl boyunca su ,besin maddesi ihtiyaçları karşılanmalı ve hastalık ve zarlılardan korunmalıdır

Kış Dikimi

Kışları ılık geçen yerlerde yapılır Dekara yaklaşık 8000 adet bitki dikilir Dikimler fidelikten sökülen yavru bitkilerle yapılır Akdeniz Bölgesinde kış dikimi için en uygun zaman Ekim 15 - Kasım 15 arasıdır Ilkbaharda açıkta Mart ortasından itibaren ürün alınmaya başlanır Ayrıca alçak ve yüksek tüneller altında çilek yetiştiriciliği yapılırsa, ,açıkta yetiştiriciliğe göre yaklaşık 15 -30 günlük erkencilik sağlanır
Kış dikiminde fidelerin tutma yüzdeleri yüksektir Bitkilerin sulanması önemli sorun yaratmaz Kış dikiminin ikinci yılında ,teknik ve kültürel önlemlerin iyi alınması ,hastalık,zararlı ve yabancı otlarla iyi mücadele edilmesi halinde verim yaz dikimi kadar yüksek olabilir Dikim sıra üzeri ve sıra arası 25 x 30 cm olmak üzere yapılır

Yaz Dikimi

Frigo bitkilerde yapılır Bu dikim sisteminde verim kış dikimine göre 2-3 kat daha fazladır Ancak ürün kış dikimine göre biraz geç kalmaktadır Akdeniz Bölgesinde yaz dikimi için en uygun zaman Temmuz 15 - Ağustos 15 arasıdır-20 OC ‘den çıkartılan frigo fideler bir gece suda bırakılır Sonra dikim yapılır Fideler sıra üzeri ve sıra arası 30 x 32 cm olarak dikilir Yazın sulama büyük problem teşkil eder Dekara yaklaşık 6200 adet bitki dikilmektedir Bütün yaz ve sonbahar aylarında büyümelerine devam eden bitkiler giderek kuvvetlenmekte ve kışa 5-10 gövdeli olarak girmektedirler Böyle bitkiler kış soğuklarınakarşı dayanıklı olmaktadırlar Tesis edilen bölgeye göre bu bitkiler Şubat -Mart aylarında bol çiçek açar ve meyve vermeye başlar Akdeniz kıyı kesiminde ürün Haziran- Temmuz ayına kadar devam eder bu dikim sisteminde bir dekarlık alandan ortalama 3-8 ton ürün alınmaktadır
Akdeniz bölgesinde uzun yıllardan beri yapılan araştırmalar yaz dikim sisteminin bütün öteki sistemlerdenüstün olduğunu göstermiştir

Sonbahar Dikimi

Bu dikim sisteminde fideler ,Eylül-Ekim aylarında fidelikten sökülerek asıl yerlerine dikilmektedir Meyve erken ,kalite ve verim düşük olmaktadır Bu dikim sisteminde yetiştiriciliğin ısıtılan sera veya yüksek tünellerde yapılması gerekir

FİDE DİKİMİ

Fideler serin ve nemli havalarda dikilmelidir Fide açılan çukurlara tam kök boğazı seviyesinde dikilir Dikimden önce kök (8-10 cm kalacak şekilde ) ,taç tuvaleti (2-3 genç yaprak kalacak şekilde)yapılarak bitkilerin tutma oranı arttırılır Dikimden sonra cansuyu verilir Yaz dikiminde bitkiler 15 gün ,günde en az 3 defa olmak üzere çok iyi sulanmalıdır