Enginar Yetiştiriciliği

enginar üretimi - enginar nasıl yetiştirilir - enginar nerelerde yetiştirilir - enginarın özellikleri1Kaliteli enginarların yetiştirilmesi ekinin yıllık dikilen mahsul olarak bulundurulmasıyla mümkündürSon zamanlarda geleneksel ekim yöntemi olan bitkisel üretimden ziyade çekirdek üretim bitkilerinden üretilen enginar filizlerinin ikinci kalitede olduğu düşünülmektedirBununla birlikte, tüketici talebi ve pazar uzmanları çekirdek üretim enginarların görüntü ve tat olarak çok daha iyi olduğunu göstermektedirDahası, mahsul uzun süreli yer tahsis edilmesini gerektirmediğinden yıllık üretim kısıtlı alanlarda enginar yetiştirilmesini olanaklı kılmıştırDiğer sebzelerle daha hızlı rotasyonda yaz uykusu gerekli olmadığı için mümkündür



2HAVA ŞARTLARI



Enginar gündüzleri 24 geceleri ise 13 derecede yetişen serin mevsim mahsulüdürİyi bir mahsul için ısı aralığı ise 29 ile 7 derece arasındadır ve bu aralıklarda yıl boyunca üretim mümkündürSıcak,kuru, ve rüzgarlı hava koşulları odunsu,acı ve daha az sıklıkta tomurcuklar(yenilebilir kısım) meydana getirirDon olayı tomurcuk dokusunun dış kısmında kabarmaya başlamış ve beyazlamış bir görüntüye neden olup tomurcuğa zarar verirDon hasarı yüzeyseldir ve yemek kalitesini etkilemez fakat soluk renkli tomurcukları piyasaya sürmek daha zordurOlgun bitkiler genellikle yoğun don ortamında hayatta kalmayı başarabilse de mahsul azalabilir



3DİKİM TEKNİKLERİ


Nakil işlemi çekirdek üretimli enginarlar kullanılan İspanya ve diğer Akdeniz ülkelerinde stand kurulumunda en popüler yöntemlerdendirMuntazam olmayan tohum sürümü ve uzun süren yetiştirme mevsimi doğrudan tohum kullanımında yaşanan iki önemli güçlüktür



Nakiller, 18 ? 2m genişliğindeki damla-sulama yataklarına, 60cm aralıklarla tek sıra halinde dikilirBitkiler,büyüdükçe kırılmasını önlemek için,şeritlerden 15cm mesafeyle yerleştirilirlerEnginarların birbirlerine yakın olmaları toplamayı zorlaştırır, tomurcuk ebadını,miktarını azaltır ve bununla beraber verimi de arttırmaz



Nakil metoduyla yapılan üretim için yaklaşık olarak hektar başına 8000 ile 10000 arasında bitki gerekmektedir



4FİDELERİ YETİŞTİRME


Bir yerden başka bir yere dikilirken kullanılan en yaygın ekim yöntemi tohumları serada yaklaşık 200-250 delikli ısı geçirmeyen plastik tepsilere ekmektir45-60 gün sonra fideler nakil için tarlaya alınırBazı fidanlık hizmetlerinde fideleri daha iyi yetişmiş ve hastalıklara karşı dayanıklı hale getirmek için bir tepsiden diğerine (yaklaşık 50-60 delikli) aktarmak oldukça yaygın bir uygulamadırTekrardan nakil diye bilinen bu uygulama fidelerde 3-4 adet yaprak yetiştikten sonra yapılır



Tohumlar yoğun bir bitki alt tabakası karışımında (%80 yer kömürü-%20 perlit) 1cm derinlikte yerleştirilirEkim işleminin hemen sonrasında sulama yapılır ve tepsiler ön filizleme odasına alınırSıcaklık yaklaşık %90 oranında kuru nemli bir ortamda genellikle 28 ile 30 derece arasında ayarlanırOda karanlığı tavsiye edilirTohumlar filizlenmeye başlayınca fideler seraya alınırSeranın sıcaklığı çok yüksek olduğu taktirde sıcaklığı düşürmek için tepsilerin üzerinde delik açılmalıdır



Fideler tarlada başka bir yere dikilmeden önce yaklaşık 45-60 gün gereklidirBu aşamada fidelerin 4-6 yaprağı gelişmeye başlamıştır



İlk sulamadan sonra ilk 10 gün içerisinde filiz veren tohumların sayısı tohumun kalitesine bağlı olarak %40 ile %95 arasında değişir



Seradaki tohumun kalitesi tohuma mantar ilacı uygulanarak arttırılabilmesine rağmen,şu anda çoğu ülkede tohum tedavisi için kayıtlı mantar ilacı bulunmamaktadırTohuma 57 ile 59 derece arasında sıcak suyla tedavi uygulandığında olumlu sonuçlar alınmaktadırBu yöntemin ticari olarak uygulamaya geçirilmesinden önce enginarlar üzerinde sıcak su yöntemi deneyleri uygulamaya konmuştur



5TOPRAKLAR


Enginarlar birçok toprak çeşidinde yetiştirilebilen derin köklü bitkilerdir fakat en iyi sonuç derin,verimli ve iyi süzülmüş topraklarda alınırAşırı drenajlı düşük derecede nem tutma özelliklerine sahip olan hafif topraklardan kaçınılmalıdır



6SULAMA


Enginarlar büyüme döneminde sık sulama gerektirirÇok az miktarda toprak nemi,özellikle filizler gelişirken,düşük kaliteyle sonuçlanırİspanya'da çoğu ticari amaçlı dikimde damla sulama yöntemi uygulanırSerpme makinesi ve oluk sulama da diğer yöntemlerdir fakat en iyi sonuçlar damla sulamayla alınırSulama zamanını ayarlamak ve toprak nemini görüntülemek için ölçüm aleti kullanılır



Eşinin ilk aşaması sırasında köklenmenin gelişimini sağlamak için toprakta sabit bir oranda nem sağlanması tavsiye edilir



Sulama sıklığı çeşitli faktörlere(toprak cinsi,su tuzluluk miktarı ve hava koşulları) bağlı olarak geliştirilmelidir



Enginarların kökten çürümeye yatkın bir yapısı olduğundan yoğun bir şekilde sulamadan kaçınılmalıdırGenellikle yağışlı mevsimlerde sıralar arasında süzdürme hendekleri gereklidirŞekilsiz topraklardan fazla suyu boşaltıncaya dek hendek kazılması tavsiye edilir



7ÜREME VE BİTKİ YETİŞTİRME DÜZENLEMESİ



Enginarlar, en iyi ürünün elde edilebilmesi için diğer çoğu sebze mahsullerine göre daha az gübre talep ederlerBirçok durumda en fazla ürünü alabilmek için yetiştiriciler hektar başına 112-224 kg nitrojen, 56-112 kg P2O5 ve 34-112kg K2O uygularlarDamla-sulama alanlarda, hektar başına 34-56 kg N ve P2O5 in yarısı ve K2O iki ayrı bant şeklinde 5-10cm ve dikim yerinden yaklaşık 15 cm kadar bağlanırlarKalan gübre mevsim boyunca eşit miktarda haftalık olarak uygulanır



Yoğun şekilde gübre kullanımı boşa harcanan paranın yanında zemindeki suyu kirlettiği gibi verimi ve kaliteyi de düşürürGübre uygulamaları önceden yapılan toprak analiziyle ve doku yetişme mevsiminde alınan doku örnekleriyle yapılmalıdır



Düzenli uygulandığında bitki yetiştirme düzenleyicisi gibberellic asit (GA3 veya GA4+7) bitki gelişimine zarar vermeden ve ürün azalmasına neden olmadan erken ve aynı biçimde filiz gelişimini arttırabilir



Yıllık üretim içerisinde yapılan gibberellic asit tedavileri,tedavi edilmeyen bitkilerden 8 hafta önce ilk hasadı üretebilirYanlış gibberellic asit uygulaması bitkinin kuvvetini azaltabilir, siyah uçlara yatkınlığı ve örümcek kenesi hasarını arttırabilir,normalden daha koni biçiminde erken filizlenmeye ve çürük yapraklara neden olabilir


Özellikle,gibberellic asit mevsim olarak çok erken uygulandığında,yüksek miktarda,veya uygulamadan hemen sonra veya esnasında yoğun ısı oluştuğunda olumsuz etkiler görülebilir


Yıllık üretimde,büyüme düzenleyici tedaviler iki hafta süreyle 2-3 spreylik gibberellic asit içermelidirYaygın sprey ölçüsü hektar başına 6,6 gramı geçmeyecek şekilde olmalıdırYetişen kısma yakın yapraklar sıvının azaldığı noktadan mümkünse ıslatılmalıdırUygulamalar transplantasyondan 5-7 hafta sonra bitkilerin yapısı 45-63 cm ulaştığında başlamalıdırFiliz üretimi uzun süreçte dört ayrı bölümden oluşan uygulamayla mümkün olabilirİlk bölümde transplantasyondan 5 hafta sonra,ikinci bölümde transplantasyondan 6 hafta sonra,üçüncü bölümde transplantasyondan 7 hafta sonra ve son bölümde hiçbir uygulama yokturTransplantasyondan sonra 10 veya daha fazla hafta yapılan uygulamalar genellikle ticari üretim için erken netice vermez


8ENTEGRE EDİLEN ZARARLI MADDELERLE MÜCADELE


Yabani Otla Mücadele


Üreticiler yabani otları kontrol altına alabilmek için mekanik yetiştirme yöntemini uygularlarUzun süreli enginarlar çoğunlukla iki yoldan mekanik yetiştirmeyi olanaklı kılan ızgara sistemi üzerine ekiliyor,bu sistemde el ile ot yolma yöntemi sadece tek başına enginar bitkilerinin etrafında yapılmalıdırMekanik yetiştirme sık aralıklı tarlalarda sadece tek yönde mümkündürEl ile çapalama yöntemini en aza indirmeyi tercih eden üreticiler geleneksel ızgara sistemi üzerinde ekim yapmalıdır


Haşerat Tanımlama ve Kontrol


Enginar güvesi en etkili zararlı maddedirHaşerat donuk yaprakların altına veya filizlerin altındaki saplara yumurtalarını bırakırBu da genç filizlerin bodur kalmasına ve bozulmasına neden olurHaşeratlar özellikle devamlı üretimin olduğu yerlerde tekrar üremeye devam ederlerSıkı bir şekilde zararlı madde kontrolünün uygulanmasına rağmen ekilebilir filizlerin %25-%50 oranında azalması bazı enfekte alanlarda sıradışı olmayan bir durum değildirEkinciler tarafından bulunan zarar görmüş enginarların ortadan kaldırılması ve hemen budama işleminden sonra toprağa bitki enkazı halinde dahil edilmesi sıkı sağlık kontrolüne bağlıdırEntegre edilmiş zararlı maddelerle mücadele teknikleri sağlık kontrollerini,kültürel yöntemleri ve azaltılmış böcek ilacı kullanımı ile uygulanan yoğun tuzakları birarada bulundurur



Aphidler, özellikle fasulye ve yeşil şeftali aphidleri yılın belirli zamanlarında problem teşkil edebilirlerGelişimi etkilemenin yanında, yeşil şeftali veya fasulye aphidi filizlerde kuruma ve çürümeye sebep olabilirlerTırtıllar,özellikle tuzlu bataklık tırtılları ve kurtçuklar,enginar yaprak ve filizlerinden beslenirlerTırtıllar,transplantasyonlu yıllık üretimde,gelişen filizlerin büyüme noktalarında hasara neden olup sorun arz ederler



Bacillus Thuringiensis (BT) adını verdiğimiz bakteri yıllık enginarları tırtıllara karşı korumaya yardımcıdır



Bahçe ve sera sümüklü böcekleri ve kahverengi bahçe salyangozları yapraklardaki tırtıklı kısımlarını yiyerek,enginar filizlerinin dış kısımlarını törpüleyerek yüzeyi siyahlaştırır ve kaliteyi düşürürÖrümcek keneleri de bitkinin kuvvetinde ve mahsulde ciddi kayıplara sebep olabilirTarla fareleri enginar tarlalarında gözle görülür derecede ekonomik zarara yol açabilirBu kemirgenler etli köklerden,genç filizlerden ve bitkinin gelişmekte olan filizlerinden beslenirBu zararlı etkenleri kontrol altına almak için tuzaklar ve böcek ilacı yemleri kullanılır



Hastalığı Tanımlama ve Başa Çıkma:



Küflenme ve Ramularia adını verdiğimiz yaprak lekeleri enginarlarda ciddi boyutta ekonomik kayıplara sebep olabilirYapraklara hücum eden hastalık yaprakta erken yaşlanmaya ve dökülmeye yol açabilirHasarlı filizler pazarlanamaz



Botrytis adını verdiğimiz çürüme yağmurlu havada ve uzun süren ılıman iklimlerde ve yüksek oranda nemde rastlanan yaygın bir hastalıktırMantar genellikle dondan,böceklerden ve yanlış toplamadan dolayı hasar görmüş dokuyu istila ederGri veya kahverengi mantar bitkinin gelişen kısımlarında yayılırMilyonlarca hücre hızla gelişir ve rüzgarla hızla yayılırHasat öncesi Botrytis kontrolü uygun şekilde toplama,hasarlı kısımları paketlemeden önce ayırma,depolama ve yükleme sırasında uygun şekilde soğutma gerektirir Botrytis kontrolü için tarlalarda pratik bir yöntem geliştirilmemiştir



Virüslü bir hastalık olan kıvrımlı bodurlaşma hasta bitkileri oldukça bodur bırakıp öldürürBelirtiler,kıvrılan yapraklar,bodurlaşan bitki ve azalan filiz üretimidirFilizler şekilsiz ve küçük kalabilirKıvrımlı bodurlaşma Böcekle geçer fakat esas hastalık taşıyıcı bilinmemektedirVirüs,enginar bitkilerinde yaşarTek kontrol yöntemi virüs bulaşmamış bitki stoğu bulundurmak ve virüslü bitkileri de hemen ayırmaktır



Bakteriyel baştan çürüme,enginar bitkilerinin bodurlaşmasına ve sıcak havada solmasına neden olurİleriki safhalarda,bitkiler dağılabilirBaş ve kök dokuları yumuşaklaşır ve siyah veya kahverengiye dönüşürHastalığın hasatlama araç gereçleriyle yayıldığı düşünülmektedirBilinen tek yöntem,temiz üretim makineleri kullanmak ve hasatlama ve üretim sırasında hastalığın yayılmasından kaçınmaktır



9HASATLAMA VE TOPLAMA



Enginarlar genellikle haftada bir veya iki defa hava durumuna bagli olarak el ile toplanırlar Tarlalar 1-3 ay arasında hasatlanabilir Yıllık üretim yapılan tarlaların daha kısa, hasatlama maliyetini azaltan daha yoğun bir üretim sureci vardır Yıllık enginarlar mevsim suresince otuz kez veya daha fazla hasatlanirlar




Enginarlar, filizler maksimum ebada ulaştığında hasatlanmalidir Önce ilk filizler hasatlanir İkinci ve üçüncü filizler maksimum büyüklüğe ulaştığı zaman hasatlanir Filizler olgunlaştıkça aralarındaki renk ve görüntü farkı ne zaman hasatlama yapılacağına dair tek ipucudur Gereğinden fazla olgunlaşan filizler iç kısımlarda mor renge dönüşür, acımsı ve odunsu,daha az yenilebilir, etli bir dokusu olur Filizin renginin ve görüntüsünün olgunlaşma seviyesiyle ilişkisini gözlemlemek için birkaç filizi saptan uca doğru kesmek yetiştiricinin ne zaman hasatlama yapması gerektiği konusunda yardımcı olabilir




Enginarlar, 7,5-10 cm lik filiz ve sapıyla beraber el ile kesilirler Bunların içerisinde hasatlanabilir filizler özenle seçilir Hasatlanan filizler sırtta taşınabilen kanvas çantalarda omuzda taşınır İsçiler çantaları paketlenmek üzere küçük kutulara veya ahşap kaplara boşaltırlar






10HASAT ÖNCESİ TOPLAMA



Senelik enginarlar tarlada böcek veya mekanik hasar, has talik veya kozmetik bozukluk kontrolünden geçirilirler Pazarlanamayan filizler Kadirili, pazarlanabilecek durumda olan filizler ise ebat ve kalitelerine göre ayrılıp fiber kutularda paketlenir Filiz ölçülerinin tasnif edilmesi standart kutularda paketlenen filiz miktarını temsil eder : Paket başına 18 adet düşen filizler çapı 113 cm olanlardan daha geniştir ; 24 lük paketler 10-113 cm ; 36 lık paketler 88-10 cm ; 48 lık paketler 75-88 cm ; 60 lık paketler 69-75 cm dir Büyük veya küçük ayrı ayrı filizler (25-69 cm), karton başına yaklaşık 100 büyük filiz veya 175 küçük filizler halinde karışık şekilde paketlenirTaze urun pazarları 24 lük ve 36 lıkları perakendeciler de 36 lık ve 48 likleri tercih ederler Tarlada paketlenen enginarlar genellikle hava ile soğutulurlar Hektar başına 800 veya daha fazla kutu mahsul iyi kabul edilmesine rağmen, hasatlama zamanı ve bütün mahsul pazar koşullarına bağlıdır Tek bir kutu en az 99 kg ağırlığında olmalıdır



alıntı