Afganistan'daki Yahudilerin Tarihi

Afganistan'daki Yahudiler - Afganistan'daki Yahudiler Hakkında - Afganistan'daki Yahudiler Konu Özet

Yahudilerin 2000 yıldan fazla yaşadığı Afganistan'da dış göçler nedeniyle nüfus zamanla büyük miktarda azalmıştır Afgan Yahudi cemaatleri bugün en çok İsrail'de ve bir kısmı da ABD'de varlıklarını sürdürmektedir[1] Bugün Afganistan'da Zablon Simintov isimli tek bir Yahudi kalmıştır Zablon, Afganistan'ın başkenti Kâbil'deki köhne sinagogun bakımıyla ilgilenmektedir; dünyanın çeştli yerlerindeki Müslüman ve Yahudilerden gelen yardımlarla yaşamını sürdürmektedir


Tarihçe


2500 senelik Afganistan'daki Yahudilerin varlığı Babil Sürgünü ve Perslilerin fethine kadar dayanmaktadır Yahudi nüfusunun varlığı Nabkat-i Nasiri'nin 7yy'daki kayıtlarında bahsedilmiştir; bu kayıtlarda Gur'da Beni İsrail halkından bahsedilmektedir Paştun halkının bazıları Kayıp On Kabile'den geldikleri efsanesine inanırlar Ayrıca, Kâbil isminin Habil ve Kabil'den geldiğini[3] ve Afgan isminin Şaul'un torunu Afgana'dan geldiğini savunurlar V Minorsky, WK Frazier Tyler ve MC Gillet gibi tarihçiler Afgan isminin 982 tarihli Hudûd el-âlem isimli kitaptan geldiğini belirtir:


« Saul, dağda hoş bir köy İçinde Afganlar yaşar »



Saul köyü muhtemelen Ghazni'nin doğusundaki Gardez'in yakınlarındadır Kitapta ayrıca, bugün Celalabat'ın bulunduğu yerin yakınlarında bir köyde, yerli kralın Hindu, Müslüman ve Afgan eşleri olduğundan bahseder[4]


1080'de Moşe Ben Ezra, Ghazni'ye haraç ödeyen 40000 Yahudiden, 12yy'da da Tudela'lı Benjamin 80000 Yahudiden bahseder


Cengiz Han'ın 1222'deki istilâsıyla azalan nüfus 1839'da İran'dan gelen göçlerle tekrar 40000'e çıktı


1948'de nüfusu 5000 olan Yahudilerin yurtdışına çıkma yasağı 1951'de kaldırılınca birçoğu İsrail ve ABD'ye yerleşti[1] 1969'da ülkede sadece 300 Yahudi kaldı ve bunların çoğu 1979'daki Sovyet istilâsıyla evlerini terk etti 1996'da çoğu Kabil'de olmak üzere 10 tane Yahudi kaldı Bugün Afgan asıllı Yahudilerin 10000'i İsrail'de 200'den fazla aile de New York'ta yaşamaktadır


Yakın tarih


2004'ün sonlarına doğru Zablon Simintov ve Isaac Levy (d~1920) isimli sadece iki Yahudi kaldı Levy bağışlarla hayatta kalmayı başarırken Simentov geçimini 2001 yılına kadar halı ve mücevher satarak sağlıyordu Kâbil'deki köhne sinagogun iki ayrı uçlarında yaşıyorlardı Herbiri sinagogun ana sorumlusu dolayısıyla Tora'nın gerçek sahibi olduğunu savunup diğerini hırsızlık ve sahtecilikle suçladı Birbirlerini otoritelere şikayet edince ikisi de Taliban hapisanelerinde yattı, Taliban Tora'ya el koydu Simentov'u tanıyanlardan birinin dediğine göre "(ona) viski getirirsen (Simentov'un) başı göğe erer"[5]


ABD'nin Taliban rejimini ortadan kaldırmak için Afganistan'a girdiği zamanlarda uluslararası medyada boy gösteren kavgalı Simentov ve Levy'nin durumu bir tiyatro oyununa ilham oldu Josh Greenfeld tarafından yazılan "The Last Two Jews of Kabul" (Kâbil'in Son İki Yahudisi) New York'ta 2002'de sahneye taşındı


Ocak 2005'te Levy doğal nedenlerden öldü 30 milyonluk Afganistan nüfusunda Simentov tek başına kalınca 33 ppb oranıyla dünya çapındaki en düşük Yahudi nüfus oranı gerçekleşmiş oldu Simentov, el konulmuş Tora'yı tekrar eline geçirmek için çaba sarfetmektedir İbranice bilmeyen Simentov'a göre[5] Tora'yı çalanlar şu anda Guantanamo Kampındalar Simentov'un eşi ve çocukları şu anda İsrail'de yaşamaktadır ve dediğine göre onlara katılmayı düşünmektedir Yakın zamanda yapılan bir röportajda ise "İsrail'e gitmek mi? Ne işim var benim orada? Neden terkediyim?" demiştir[5]


İsrail'in kayıp on kabilesi


Birçok Müslüman ve bazı Yahudi dinbilimciler Afganistan'ın en büyük etnik grubu olan Paştunların Kayıp On Kabile'den geldiklerine inanır Bu teori Nimat Allah al-Harawi'nin 1612'de yazdığı Afganların Tarihi eserinde de bulunur[6] Buna delil olarak ise sözlü gelenekler ve klanlarındaki isimlerinin 2700 yıl önce Asurlular tarafından sürülen kabilelerin isimlerine olan benzerliği kullanılır Fakat yapılan genetik araştırmalarda Paştunlar ile Yahudiler arasında bir bağ bulunamamıştır


Bugünün Afgan Yahudileri


Bugün, 10000'den fazla Afgan asıllı Yahudi İsrail'dedir İkinci en kalabalık Afgan Yahudi nüfusu ise 200 aileyle New York'un Queens ve çevre muhitlerinde yaşamaktadır[1] Birçoğu Peştuca ve Darice konuşamazken kendilerinin teknik olarak "Afgan" olmadığı sadece bir zamanlar orda yaşadıklarını söylemektedir[7] Haham Jacob Nasirov tek bir Afgan sinagogu bulunan Anşey Şalom isimli ortodoks cemaatin liderliğini yapmaktadır Cemaatin üyeleri arasında Afgan Yahudilerinin yanı sıra Yemen, Suriye, Rusya, Irak, Fas ve Lübnan kökenli Yahudiler de bulunmaktadır