Yabancı Destanlarla Türk Destanlarının Karşılaştırılması

YABANCI DESTANLARLA TÜRK DESTANLARININ KARŞILAŞTIRILMASI


Türk destanları ile başka toplumları destanları arasında benzerlikler olduğu gibi farlılıklar da vardır Eski Çağ toplumlarının birbirinden uzak olsalar da yapı, yetenek ve davranışları bakımından benzediklerini; iklim, coğrafya, yaşama koşulları bakımından da farklılıklar gösterdiklerini toplum bilimi ve ona yardımcı olan bilim dalları ortaya koymaktadır


Destanlar arasında sağlıklı karşılaştırma yapabilmek, olumlu sonuçlara varabilmek için, bütün faktörleri göz önünde bulundurmak gerektiği gibi, her destanın tümünü elde etmek, incelemek zorunluluğu vardır





Önce şunu kesin olarak söyleyebiliriz:


Biçim ve işleniş yönlerinden bütün destanlar benzeşirler:


Destanların doğuşuna, toplumu etkileyen çok önemli olaylar sebep olur

Sözlü olarak, ağızdan ağıza, kuşaktan kuşağa yayılır

Kahramanları, toplumun yürekten benimsediği, yücelttiği, doğa üstü gücüne inandığı; yiğit kurtarıcılardır

Destanlar manzum savaş ve kahramanlık hikayeleridir

Coşkulu duyguların etkinliği, hayal gücünün sonsuzluğu, dil ve söyleyişteki şiirleşen iyi ve güzel nitelikler, destanlarda, lirik, epik, dramatik öğelerin oluşumunu sağlar

Bütün bu nitelikleri, Türk destanlarında bulabiliriz Örneğin, hepimizin yakından tanıdığı ve destan parçaları olarak bildiğimiz Dede Korkut'ta vardır Oğus Kağan'ın kurultay toplayarak söylediği sözler; sığındıkları Ergenekon adlı yayladan demir dağı eriterek kurtuluşa ve özgürlüğe ulaşan Göktürkler'in savaşı; yoksulların kurtarıcısı yiğit Manas'ın savaşları bu gün de etkisi süren, coşkuyla okuduğumuz manzum-mensur hikayelerdir


İlyada'daki karşı iki ordunun çarpışmasını bir sonuca bağlamak için dövüşen komutanların yiğitçe, bazen acımasızca savaşmaları, destanların genel niteliklerine örnek sayılabilir


Bu örneklerde, dil ve söyleşi bakımından da ortak yönler vardır Hikaye eden, benzetmelerle güçlendirilen, hayal gücü ile coşkulu, etkili kılınan anlatım:


"Ey oğullar, ben çok (yerler) aştım,


Çok savaşlar gördüm


Çok mızrak, çok ok attım"


(Oğuz Kağan Destanı)


"Bir demirci dedi ki: Burada bir demir madeni var Yalın kata benziyor Şunun demirini eritsek bir yol olurdu Varıp o yeri gördüler Bu sözü de beğendiler Dağın geniş yerine bir kat odun bir kat kömür dizdiler Dağın üstünü, arka yanını, beri yanını (böylece) doldurduktan sonra yetmiş deriden körük yapıp, yetmiş yerde kurdular Ateşleyip körüklediler Tanrı'nın gücüyle ateş kızdıktan sonra demir dağ eriyip akıverdi Yüklü deve çıkacak kadar yol oldu"


(Ergenekon Destanı)


"Er Manasın üstüne


Bir kahraman gelmemiş


Aydınından Ay korkmuş


Parlaklığından Güneş"


(Manas Destanı)


"Kendisini dostça konuklayana kötülük edemesin


Bundan böyle doğacak insanlar arasında hiç kimse


Böyle dedi; savurdu attı uzun gölgeli kargısını


Vurdu Priamos'un oğlunu düzgün kalkanından


(İlyada Destanı) - Yunan Destanıdır


Görülüyor ki hepsinde, savaşlar, yiğitlikler, erdemler, ibretler yanında etkili söyleyişler yer alıyor


İlyada'nın söyleyişinde, ayrıca, Homeros ile Türkçeye çevirenlerin kalem güçleri etkili olmaktadır


Türk destanları ile İlyada destanında göze çarpan en belirgin ayrılık, kahramanların toplumsal-bireysel amaca yönelik savaş ve davranışlarında gözükmektedir


Türk destanlarında kahramanlar, savaşırlarken kendi toplumlarının yarar ve mutluluklarını düşünmektedirler İlyada ve Odysseia'da ise bireysel üstünlükler, bireysel amaçlara yönelik yiğitlikler önem kazanmaktadır Bu, özellikle, Odysseia'da tek gözlü dev ile, Dede Korkut'taki Tepegöz hikayesinde de görülebilir

Alintidir

ibrahim hakkı hazretlerinin vasfı gönül sendedir gazelinin açıklamasını istiyorum