12 Eylülde Ne Oldu - 12 Eylülde Neler Yaşandı

12 eylülde neler oldu - 12 eylül darbesi - 12 Eylül gerçekleri - 12 Eylül nasıl - 12 Eylül ne demektir - 12 Eylül neden oldu - 12 Eylül nedir - 12 Eylül niçin - 12 Eylül olayları - 12 eylül öncesi - 12 Eylül sebepleri - 12 Eylül yorumları - 12 Eylülde yaşananlar nelerdir - 12 Eylüle neden olan olaylar - 12 Eylüle yol açan faktörler - 12 Eylülün sebepleri


1) 12 Eylül’den önce neler yaşanıyordu?


Ülkeyi 12 Eylül askeri darbesine götüren süreçte; politik, ekonomik ve toplumsal sorunların kötüye gidişi gerekçe gösterildi ve “yaygınlaşan siyasi cinayetler, TBMM’nin birçok tur ardından cumhurbaşkanını seçememesi ve 6 Eylül günü Konya`da Necmettin Erbakan önderliğinde yapılan ve darbe liderlerinin şeriat amaçlı bir kalkışma girişimi olarak nitelediği Kudüs Mitingi” işaret edildi 12 Eylül öncesi dönemin son Başbakanı Süleyman Demirel’in “70 sente muhtacız” sözü ile özetlediği “ekonomik darboğaz” da bu süreci hızlandırdı Sağ - sol çatışması da cinayetleri beraberinde getiriyordu




2) “100 Gün Planı” neydi?


14 Ekim 1979’da yapılan seçimler sonrasında Süleyman Demirel’e hükümeti kurma yetkisi verildi Üçüncü Ecevit hükümetinin istifasından sonra MHP, MSP’nin hükümete alınmasına karşı çıktığı için Üçüncü Milliyetçi Cephesi gerçekleştirilemedi ve 12 Kasım 1979’da Süleyman Demirel’in başbakanlığında “azınlık hükümeti” kuruldu (MHP ve MSP bu hükümeti dışarıdan destekledi) Demirel “Yüz Gün Planı”nı açıklayarak, ‘anarşi ve enflasyon olmak üzere iki temel sorununu 100 günde çözeceğini’ iddia etti ve bu plan tartışmalara yol açtı




3) TSK`nın uyarı mektubunda neler vardı?


27 Aralık 1979’da Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, kendisinin ve Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Bülend Ulusu, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya ile Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun’un imzalarını taşıyan ve ülkede yaşanan siyasi ve sosyal çalkantılar karşısında TSK’nın görüşünü içeren bir uyarı mektubunu, Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk’e sundu Mektubun ön yazısında; “Ülkemizin içinde bulunduğu ortamda Devletimizin bekası, milli birliğin sağlanması, halkın mal ve can güvenliğinin temini için; anarşi, terör ve bölücülüğe karşı parlamenter demokratik rejim içerisinde anayasal kuruluşların ve özellikle siyasi partilerin, Atatürkçü milli bir görüşle müştereken tedbirler ve çareler aramaları kaçınılmaz bir zorunluk olarak görülmektedir… Kuvvet Komutanları ile beraber yaptığım son gezilerimde Ordu ve Kolordu Komutam seviyesindeki general ve amirallerle görüşmelerimde milli birlik ve beraberliğe en çok ihtiyaç duyduğumuz bu dönemde süratle bir sonuca ulaşabilmek için gerekli tedbirlerin müştereken tespiti amacı ile tüm anayasal kuruluşlar ve siyasi partilerin bir kere daha uyarılması bütün komutanlarca müştereken dile getirildi” denildi




4) 12 Eylül’ün ilk saatlerinde neler yaşandı?


12 Eylül 1980 tarihinde, TSK, “Emir ve komuta zinciri içinde ve emirle” ülke yönetimine el koydu Yasama ve yürütme yetkilerini kullanacak bir Milli Güvenlik Konseyi kuruldu (Konsey, Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun’dan oluşuyordu) Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, Milli Güvenlik Konseyi Başkanlığı’nın yanı sıra Devlet Başkanlığı görevini de üstlendi 12 Eylül 1980 Cuma günü saat 0359’da Türkiye radyoları (TRT) İstiklal Marşı’nın çalınmasıyla birlikte yayına geçti Ardından anons yapılmadan Harbiye Marşı çalındı Marşın bitiminde Genelkurmay ve Milli Güvenlik Konseyi Başkanı Orgeneral Kenan Evren imzasıyla yayınlanan Milli Güvenlik Konseyi’nin bir numaralı bildirisi okunmaya başlandı Bu bildiriyi 5 bildiri daha izledi




5) Kenan Evren, darbenin gerekçesini daha sonra nasıl açıkladı?


Kenan Evren, 12 Eylül’de radyo ve televizyondan saat 1300’te bir konuşma yaparak, yönetime el koymalarının nedenlerini açıkladı Kenan Evren’in konuşmasında şunlar dikkat çekti: “TSK, ülkenin ve milletin bütünlüğünü, milletin hak, hukuk ve hürriyetini korumak, can ve mal güvenliğini sağlayarak korkudan kurtarmak, refah ve mutluluğunu sağlamak, kanun ve nizam hakimiyetini, diğer bir deyimle devlet otoritesini tarafsız olarak yeniden tesis ve idame etmek gayesiyle devlet yönetimine el koymak zorunda kalmıştır Bugünden itibaren yeni hükümet ve yasama organı kuruluncaya kadar muvakkat bir zaman için yasama ve yürütme yetkileri benim başkanlığımda, Kara, Deniz, Hava Kuvveti Komutanları ile Jandarma Genel Komutanı’ndan oluşan Milli Güvenlik Konseyi tarafından kullanılacaktır… Komutan, subay, astsubay ve erler olarak hepimiz vatan ve milletin refah ve mutluluğu uğruna her şeyimizi, bu arada hayatımızı dahi seve seve feda etmeye hazırız Memlekette her zaman bulunabilen ve özellikle son zamanlarda çoğalan kötü niyetli birçok kişi ve kuruluşlar sizlere yalanlar düzerek, bunun aksini söyleyebilecekler ve menfi propagandalara başvurabileceklerdir Bunlara asla inanmayınız Bütün uygulamalar milletin gözü önünde yapılacaktır”




6) 12 Eylül’de parti liderlerine tebliğ edilen neydi?


12 Eylül bildirisinin radyoda okunduğu saatlerde (0400), parti liderlerine, “geçici süreyle ikamet edecekleri” yerler tebliğ edildi (Tebliğde, Adalet Partisi (AP) Genel Başkanı ve Başbakan Süleyman Demirel ile Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkanı Bülent Ecevit`in Gelibolu-Hamzakoy, Milli Selamet Partisi (MSP) Genel Başkanı Necmettin Erbakan ve Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) Genel Başkanı Alparslan Türkeş`in İzmir-Uzunada`da “geçici süreyle ikamet edecekleri” belirtildi): “Yapılan bütün uyarılara rağmen, siyasi partilerin takındıkları uzlaşmaz tutum ve aşırı uçlara sempati gösterilmesi veya destek sağlanması; anarşi, terör ve bölücülüğü büyük boyutlara ulaştırarak ülkemizi parçalanma noktasına getirmiştir… Parlamento ve Hükümet feshedilmiş, siyasi faaliyetler durdurulmuştur Parlamento üyeliği sıfatınız kaldırılmıştır Hiçbir konuda beyanat vermeye yetkiniz yoktur Can güvenliğiniz TSK’nın teminatı altındadır… Bu talimat ile belirtilenler dışındaki her türlü tutum ve davranışınız suçtur”




7) 52 NO’lu kararda ne deniyordu?


Milli Güvenlik Konseyi, 2 Haziran 1981`de, “11 Eylül 1980 tarihinde, parlamento üyesi bulunan siyasi parti mensupları ile her kademede siyasi parti yöneticisi ve mensuplarının Türkiye’nin geçmiş veya gelecek siyasi veya hukuki yapısıyla ilgili olarak kendi anlayışları doğrultusunda sözlü veya yazılı beyanda bulunmaları veya makale yazmaları ve bu amaçlarla toplantı yapmalarını” yasakladı




8) Siyasi partilerin kapatılması nasıl açıklandı?


16 Ekim 1981 tarihinde siyasi partilerin kapatılmasına ilişkin yasanın yayınlanmasından sonra Milli Güvenlik Konseyi (MGK) Başkanı ve Devlet Başkanı Kenan Evren, TRT’den yaptığı radyo televizyon konuşmasıyla bu kararlarının gerekçesini şöyle açıkladı: “Türkiye’de siyasi partilere dayalı demokratik parlamenter sistem mutlaka kurulacaktır Ama mevcut, bu partilerle değil, yıkılan bir binanın enkazını kullanarak yapılan bir bina nasıl çökerse, yurdu 12 Eylül öncesine getiren partilerle kurulacak bir demokrasi de yeniden yıkılmaya mahkum olacaktır Sağlam olması için yeni malzeme ile yapılan binada olduğu gibi, biz de hür, demokratik parlamenter sistemimizin ancak yeni Anayasa ve Partiler Kanununa uygun olarak kurulacak yeni siyasi partilerle inşa etmenin mümkün olacağına inandık ve milletin de istediği doğrultusunda mevcut partileri feshetme kararını aldık”




9) Evren’e, “Asmayıp da besleyelim mi” dedirten neydi?


Darbeden sonra ilk olarak (9 Ekim 1980) ülkücü Mustafa Pehlivanoğlu ve sol görüşlü Necdet Adalı idam edildi Ardından idamlar sürdü ve çok tartışıldı Kenan Evren, idamları, Muş gezisi sırasında yaptığı konuşmada (3 Ekim 1984); “Şimdi ben, bunu yakaladıktan sonra mahkemeye vereceğim ve ondan sonra da idam etmeyeceğim, ömür boyu ona bakacağım Bu vatan için kanını akıtan, bu Mehmetçiklere silah çeken o haini ben senelerce besleyeceğim Buna siz razı olur musunuz?” sözleriyle savundu




10) Darbede ABD’nin rolü neydi?


ABD yönetiminin darbeden haberdar olduğu ve darbe gecesi Başkan Jimmy Carter`a “Bizim çocuklar işi bitirdi” anlamında bir mesajın, bir toplantının ortasında iletildiğinin anlaşılması, 12 Eylül’de ABD’nin rolü konusunu da tartışmalara açtı Dönemin ABD Ulusal Güvenlik Konseyi Türkiye Masası Sorumlusu Paul Henze, bu mesajı önce yalanladı ancak sesli görüşmenin sesli ve görüntülü kayıtlarıyla yüzleştirilen Henze zor durumda kaldı