Çok Partili Rejim Denemeleri

İlk Siyasi Partiler - İlk Siyasi Partilerin Özellikleri - Çok Partili Rejim - Çok Partili Dönem

Siyası partiler, belirli bir görüş ve ortak bir düşüncede birleşen, ülkeyi bu doğrultuda yönetmek isteyen kişilerin oluşturduğu siyasal topluluklardır Siyasal partiler demokrasinin vazgeçilmez unsurlarıdır


Mustafa Kemal, ülkede tam olarak demokrasinin uygulanması için mutlaka siyası parti kurulması gerektiğine inanıyordu Bunun içinde önce kendisi bir siyası parti kurdu ve çok partili hayata geçilmesi için ortam hazırladı


1 Cumhuriyet Halk Fırkası (Partisi)


Yeni Türk devletinin İlk siyasi partisi oldu



2 Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası


İlk muhalefet partisidir Ordunun siyasetten ayrılması ile eski komutanlar TBMM içinde farklı siyası çalışmalar içine girdiler Bu çalışmalar sonucunda 17 Kasım 1924 tarihinde Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kuruldu Fırkanın başkanlığını Kazım Karabekir yaptı


Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası üyeleri, Cumhuriyet yönetimini ve demokrasiyi benimsediklerini belirttiler Parti, Hükümetin yaptığı faaliyetleri eleştirirken bir yandan da eski rejim yanlıları partiye toplanmaya başladı


Cumhuriyet rejimi eleştirilmeye başlandı Bu çalışmalardan halk olumsuz etkilendi Sonuçta çoğu doğu illerini kapsayan Şeyh Sait Ayaklanması patlak verdi


Bazı partililerin devletin yapısına zarar verdiği gerekçesi ile Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası hükümet tarafından kapatıldı Cumhuriyet tarihinde ilk kapatılan parti de Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası oldu



3 Serbest Cumhuriyet Fırkası


Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın kapatılmasıyla İlk çok partili hayata geçiş düşüncesi başarısızlıkla sonuçlanmıştı


Mustafa Kemal Paşa mecliste başka partilerinde olmasını istiyordu Mustafa Kemal bu düşüncelerle eski başbakanlardan Fethi Beyden (Okyar) yeni bir parti kurmasını istedi Ayrıca bazı Cumhuriyet Halk Fırkası milletvekillerini yeni kurulacak partiye katılmaları için teşvik etti


Parti kurucularından cumhuriyete ve laiklik düşüncesine bağlı kalmalarını istedi Bu gelişmeler sonunda 12 Ağustos 1930'da Fethi Beyin başkanlığında Serbest Cumhuriyet Fırkası kuruldu


Ülkede demokrasinin gelişmesi için kurulan parti kısa sürede amacından uzaklaştı Cumhuriyet ve laiklik aleyhtarları parti içinde toplandı Beklenmedik gelişmeler üzerine Fethi Bey kendi kurduğu partisini 17 Kasım 1930'da kapattı Kapatılmanın ardından bir ay sonra Menemen olayı çıktı