Osmanlı İsyanları Ve Darbelerinin Tarihi

osmanlı isyanları - osmanlıda darbe - osmanlıda asker isyanları - isyan ve darbe ile ölen padişahlar



Marmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Doç Dr Erhan Afyoncu, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Tarihi Anabilim Dalında doktora yapan Ahmet Önal ve Uğur Demir'in hazırladığı, ''Osmanlı İmparatorluğunda Askeri İsyanlar ve Darbeler'' adlı kitap okurla buluştu

Osmanlı İmparatorluğu'nda Askeri İsyanlar Ve Darbeler - Erhan Afyoncu

Kitapta yer alan bilgilere göre, Osmanlı döneminde asker bir çok kez isyan ederek, yönetime müdahale etti, Osmanlı padişahlarının yaklaşık üçte biri askerin müdahalesiyle değiştirildi


Osmanlı Devleti kurduğu askeri sistem sayesinde önce Bizans ve Balkan devletlerine, daha sonra da Avrupa devletlerine karşı büyük bir üstünlük sağladı Ancak büyük fetihlere imza atan ordu, devlet otoritesinin zaafa uğradığı dönemlerde sık sık isyan edip, yönetimi belirledi


İstanbul, Osmanlı başkenti olduktan sonra büyüklü küçüklü bir çok isyana tanıklık etti Özellikle At Meydanı, Osmanlı devri isyanlarıyla adeta özdeşleşen bir mekan oldu Hem Bizans, hem de Osmanlılar döneminde eğlencelerin yapıldığı ve törenlerin düzenlendiği önemli bir yer olan meydan, kozların paylaşıldığı, hanedanın meşruiyetinin tartışıldığı, idarecilerin icraatının yüksek sesle eleştirildiği ve şehrin kapılarının kapatılmasından sonra askeri grupların farklı unsurlarının birbirlerine kılıçlarını çekip silahlarını boşalttığı bir mekan olarak tarihe geçti


Osmanlı isyanları ve darbelerinin tarihi, Fatih Sultan Mehmet'in hükümdarlığının ilk dönemindeki 1446 Buçuktepe İsyanı ile başladı ve 1913'te Babıali İsyanı ile sona erdi


Neredeyse Fatih Sultan Mehmet'ten sonra isyanla yüzleşmeyen Osmanlı Padişahı kalmadı 36 Osmanlı padişahından 12'si tahtını isyan ve darbe sonucunda kaybetti


Osmanlı Devleti'nin merkezi ordusu, isyanların İstanbul'da etkili olmasının en önemli nedeniydi Osmanlı Devleti'ni, rakipleri karşısında savaş meydanlarında güçlü kılan merkezi ordudan güç mücadelelerine girişenler de yararlandı Merkezi ordunun farklı unsurları isyanlarda sonucu belirleyen en önemli etken oldu


-''YENİÇERİLER DEVLETİN BAŞINA DERT OLDU''-


Merkezde etkili olan kapıkulu kuvvetleri, yeniçeri ve sipahilerden oluşuyordu Bu iki askeri grubun birbirleriyle olan ilişkileri hem devletin tarihi seyrini hem de tepedeki hizipler arasındaki güç mücadelesini ortaya koydu


Devlet adamlarının yeniçeri-sipahi ilişkilerini yanlış idare etmesi, yeniçerilerin sınırsız güçlenip, bir dönem sonra devletin elini kolunu bağlamasına yol açtı Osmanlı devlet adamlarının yanlış politikaları sonucu, ordu içerisindeki denge bozuldu ve yeniçeriler devletin başına dert oldu


İsyan ve darbelerde şehir esnafı da önemliydi İsyan bayrağı kalkar kalkmaz yapılan ilk işlerden biri esnafa genelde silah zoruyla dükkanlarını kapattırmaktı


Yeniçeri ve sipahilerin desteklemediği isyanların başarıya uğraması mümkün değildi Bunun için hem devlet adamları hem de isyan edenler, bu iki grubun desteklerini kazanmak zorundaydı Osmanlı tarihindeki en tehlikeli ve en etkili isyanlar, bu iki askeri grubun birlikte çıkardıkları isyanlardı Yeniçeri ve sipahi askerleri birlikte isyan çıkardıklarında isyanı bastıracak silahlı başka bir askeri birlik yoktu


-HIZLI KARAR ÖNEMLİ-


İsyanlar ve darbelerde hem isyan edenlerin hem de isyanı bastıracak olanların hızla karar vermeleri büyük önem taşıyordu Karar vermekte geciken sultanların sonu da genelde tahttan indirilmek oldu


2 Osman, Sultan İbrahim, 2 Mustafa, 3 Ahmet ve 3 Selim, asiler üzerine hemen gidilmesine izin vermedikleri için tahtı kaybetti Buna karşılık Kanuni Sultan Süleyman ve 1 Mahmut gibi isyanı büyümeden ve toplumsal bir katılım olmadan bastırmayı bilen hükümdarlar tahtını koruyabildi


İsyanla tahta çıkan padişahlar da iktidarlarının ilk dönemlerinde kendisini başa getirenlerin karşısında hareketsiz ve etkisiz kaldı Sultan ilk fırsatta kendisini tahta çıkaranların tahakkümünden kurtulmak için kolları sıvardı İlk önce yeni atamalar yaparak kendi taraftarlarını artırıyor, daha sonra da ya sipahileri ya da yeniçerileri kazanarak, darbecileri ortadan kaldırmak için fırsat kollamaya başlıyordu Darbecilerin ortadan kaldırılmasında halk da genelde yeni sultanın saflarında yer alıyordu


-İSYAN VE DARBE İLE TAHTINI KAYBEDEN PADİŞAHLAR-


Osmanlı İmparatorluğunda isyan ve darbelerle tahttan indirilen padişahlar şöyle:


Padişah - Saltanat süresi - Devrildikten sonra ne kadar yaşadı? - Nasıl öldü?

---------------------------------------------------------------------------------------------------------


II Beyazıt - 30 yıl 11 ay - 27 gün - Zehirlendi


II Osman - 4 yıl 3 ay - 1 gün - Öldürüldü


I Mustafa - 1 yıl 7 ay - 5 yıl 4 ay - Eceliyle


Sultan İbrahim - 8 yıl 6 ay - 10 gün - Öldürüldü


IV Mehmet - 39 yıl 3 ay - 5 yıl 3 ay - Eceliyle


II Mustafa - 8 yıl 6,5 ay - 4 ay 7 gün - Eceliyle


III Ahmet - 27 yıl 1 ay - 5 yıl 9 ay - Eceliyle


III Selim - 18 yıl 2 ay - 1 yıl 2 ay - Öldürüldü


IV Mustafa - 1 yıl 2 ay - 3 ay 19 gün - Öldürüldü


Sultan Abdülaziz - 14 yıl 11 ay - 5 gün - Öldürüldü


V Murat - 3 ay - 28 yıl - Eceliyle


II Abdülhamit - 32 yıl 8 ay - 8 yıl 9,5 ay - Eceliyle