Erlik - Türk Mitolojisi

Erlik Anlamı - Erlik Nedir - Türk Mitoloji - Türk Mitolojisi Hakkında

Erlik Han eski Türklerin ve Moğolların inancı Tengricilikte yeraltı aleminin efendisidir (Yeraltı alemi=Yerlik/Erlik) Tengri'nin oğlu (günümüzde iblis olarak kullanılan bir tür cin) olmasına rağmen kötülüğü simgeleyen bir tanrı ruhudur


Altayların bir yaradılış efsanesine göre Erlik Han, dünyanın yaradılışında Tengri'ye karşı fenalık yapmış ve Tengri onu ceza olarak yeraltı âleminin efendisi yapmıştır


Erlik Han, yeraltı Âleminin en alt katında yeşil demirden bir sarayda, gümüşten bir tahtın üzerinde oturur Orada kendine koyu kırmızı parlıyan ve çok az ışık veren bir güneş yaratmıştır Emirinde dokuz semerli boğası vardır


Tanrıya fenalık eden Erlik Han lanetlenmiştir, Tanrı "Sen bana hile düşündün, fenalık ettin, senin halkın da hep hileciler, fenalık düşünenler olsun der" ve yarattığı karada dokuz dallı çam ağacının dokuz dalından kendi halkını türetirerlik bu halk benim olsun der tanrıyatanrı da ona git kendi halkını kendin bul deyip Erlik'i geri çevirir Tanrının halkının bu agacın yalnız doğuya bakan 5 dalından istifade etmelerine izin verilmiştir Kalan 4 dal yasaklamıştır Erlik gidip bu halkı baştan çıkarır Erkek olan Törüngey ile dişi olan Eje, Erlik'in şu sözüne kanarlar "Bu 4 dal aslında size yasak değildir, meyveleri de pek tatlıdır Dilediğinizce yiyin" Erlik sonra ağaca bekçi bulunan yılan uyurken ağzına girer ve ağaca çıkar, Eje'ye müsaade ettiğini söyler Bunun üstüne Eje meyveden yer, Törüngey'in de agzına sürer Tanrı durumu fark eder ve Erlik'i yer altına gönderir Eje'ye "Sen benim sözümü tutmadın bundan sonra gebe kalasın ve doğum sancıları çekesin" der Yılana "Sen benim sözümü tutmadın, bundan böyle Şeytan diye bilinesin, herkes seni ezmeye öldürmeye çalışsın" der Törüngeye "Sen benim sözümü tutmadın, 9 kızın 9 oğlun olacak ve hepsinden sen sorumlu olacaksın, insan neslini sen çoğaltacaksın"der "Hepinizi hanemden kovuyorum, dünyaya gönderiyorum, burda sizi ben beslerdim, ben korurdum, artık kendinizi besleyip koruyacaksınız, bir dahada sesimi duymayacaksınız" diye ekler Böylece Erlik insanoğluna ilk kötülüğünü etmiş olur


Kıranları yapan tanrıdır


Erlik Han Tasarımı


Erlik; sağlam gövdeli, atletik yapılı yaşlı bir varlık olarak düşünülür Gözleri, kaşları kara renklidir Çatal sakalı dizlerine değin uzanmıştır Yaban domuzunun azı dişlerine benzeyen bıyığı kulakları üzerine yerleşmiştir Kara ve kıvırcık saçlıdır Çenesi tokmağa, boynuzları ağaç köklerine benzer Kana benzer parlak yüzlü Erlik'in, kara demirden kılıcı ve kalkanı vardır Bineği kara at ya da kara boğadır (belki de öküz) Erklig Kan, Eski Uygur sanatında boğa ya da öküze binmiş olarak tasvir edilmiştir ki bunu, Osmanlı kozmolojisindeki dünyanın öküz üstünde durduğunu anlatan efsane ile aynı köke bağlamak mümkündür


Erlik Han'ın Çocukları


Erlik'in yedi -ya da dokuz- oğlu, dokuz kızı vardır Dokuz oğlu, adlarıyla birlikte şunlardır: Karaş, Mattır, Şıngay, Kömür Kan, Badış Biy, Yabaş Kan, Temir Kan, Uçar Kan, Kerey Kan


Altay şamanizmine göre Erlik'in oğulları yer altına inen şamana yol gösterirler Erlik ve oğulları için zayıf ve hasta hayvanlar kurban edilir Çünkü Altaylılar'ın inançlarına göre Erlik, kötü (zayıf ve sakat) kurbanlardan hoşlanır Erlik'e asla at kurban edilmez Ayrıca, Erlik'i simgeleyen şeyler ve tasvirler yapmak yasaktır Erlik Han'ın oğulları her zaman babaları gibi kötü değildir Bunlar, kötü ruhlardan insanları korurlar Babaları için yapılan kurban törenlerinde hazır bulunurlar ve töreni yöneten kamın Erlik Han'ın yanına gitmesine öncülük ederler Yeryüzündeki görevlerinden ayrı olarak Erlik'in oğulları yer altındaki gölleri, ırmakları, denizleri yönetirler


Kızları Kara Kızlar kuttörenleri sırasında kamları baştan çıkarıp, onların başarısız olmalarına neden olurlar Erlik ile iletişime geçen kamlara Kara Kam denir


Erlik'in kızları, kam Gök Tanrı'ya (=Ülgen'e) kurban vermek için göğe çıkarken, kamı yataklarına çağırıp yolundan alıkoymağa çalışırlar Kam, işini unutup Erlik'in kızlarının cilvelerine kanarsa başka ruhlarca cezalandırılır ve Tanrı'nın kurbanı kabul etmesi işi de tehlikeye düşer Erlik'in kızlarından ikisi Sekiz Gözlü Kiştey Ana ile Erke Solton'dur


Erlik Han'ın Mamutları


Sibiryanın kuzeyinde yaşıyan ve doğaya bağlı bir yaşam sürdüren Türk halkı Dolganlarda anlatılan bir efsaneye göre, Erlik han Mamutları yeryüzünden alıp yeraltı alemine götürmüştür Mamutlar orada pis kokuların, sıcağın ve karanlığın içinde Erlik Han'a hizmet etmek zorundadırlar Eğer bir Mamut oradan kaçıp tekrar yeryüzüne ulaşmaya çalışırsa derhal buz kesilip ölür


Wilhelm Radloff Dolganların bu efsane ile, ara sıra Tundra'nın binyıllardır çözülmemiş buzunun içinden dışarıya sarkan Mamut cesetleri bulmalarına açıklama uydurduklarını kestirmiştir