Türk Basın Tarihi

Türkiye'de Gazete ve Gazetecilik tarihi
Türkçe ilk gazete 1828'de Kahire'de yayınlanmaya başlayan Vekdyi-i Misriye'dir Bugünkü Türkiye sınırları içinde çıkmış ilk Türkçe gazete ise 1831'de yayimlanan Takvim-i Vekayi'dir Takvim-i Vekayi, 11 Mahmud'un isteği üzerine çıkarılmıştı ve devletin resmi sözcülüğünü yapıyordu Kısa bir süre sonra, Osmanlı İmparatorluğu sınırları içindeki azınlıkkların dillerinde, örnegin Arapça, Farsça, Rumca, Ermenice, Bulgarca, Fransızca olarak da basıldı 1840'ta yayımlanmaya başlayan Ceride-i Havadis de yarı resmi bir gazeteydi


Özel girişimce çıkarılan ilk gazete Terciiman-i Ahval'dir 1860'ta Şinasi ve Agah Efendi yönetiminde yayımlandı Tercuman-i Ahval'in yayına başlamasından iki yıl sonra, Osmanlı yönetiminde yenileşmeyi savunan Yeni Osmanlılar hareketinin önderlerinden Şinasi Tasvir-i Efkar gazetesini çıkardı Gazetenin yayımını daha sonraları Namık Kemal ve Recaizade Ekrem sürdürdü 1867'de Ali Suavi, yönetimi sert bir biçimde eleştiren Muhbir gazetesini yayımladı Ali Suavi'nin yönetimin baskısı sonucu Avrupa'ya gitmesinden sonra Muhbir gazetesi Londra'da yayımlanmaya başladı ve yurtdışında Türkçe yayımlanan ilk gazete oldu Bu dönemde Osmanlı topraklarında yabancı dilde çok sayıda gazete basılıyordu Ayrıca yalnız gocuklar için 1869'da Mumeyyiz adlı bir gazete yayımlanmaya başlamıştı



II Abdulhamid'in baskıcı yönetimi döneminde (1876-1908) basına uygulanan sıkı sansür yüzünden gazetelerin sayısında azalma oldu II Meşrutiyet'le (1908) birlikte gazetecilik büyük ö1çüde canlandı 1908-09 yıllarında ülkede yayımlanan günlük gazetelerin sayısı 200'u aştı Ama İttihat ve Terakki'nin yönetime el koydugu 1913'ten sonra uyguladığı baskılar yüzünden gazete sayısı yeniden hızla düştü Kurtuluş Savaşı öncesi ve savaş döneminde İstanbul'da çıkan gazeteler ikiye ayrıldı Peyam-i Sabah, Alemdar, Istanbul gazeteleri padişahı desteklerken, Akşam Vakit, Yeni gün, İleri ise Ankara hükümetinin yanında yer aldi Mustafa Kemal bu dönemde ilk olarak Sivas'ta İrade-i Milliye gazetesinin çıkarılmasına ön ayak oldu Bu gazete daha sonra yayımımnı Ankara'da Hakimiyet-i Milliye adıyla sürdürdü

Cumhuriyet döneminde yeni çıkanların yanı sıra, eski gazetelerin birçogu da varlığını sürdürdü 1924'te Yunus Nadi tarafindan kurulan Cumhuriyet gazetesi günümüzde de yayımlanıyor ve Cumhuriyet tarihinin en uzun süreden beri yayımlanan gazetesi olma özelliğini taşıyor 1935'te ülkede 38'i günlük olmak üzere 116 gazete basılıyordu Cumhuriyet döneminde çocuklar için ilk kez 1938'de (Çocuk Gazetesi çıkarıldı Ama bu gazete uzun ömu-ürlü olmadı ve beşinci sayıdan sonra kapandı

1946'da çok partili siyasal yaşama geçişle birlikte basında da bir canlanma görüldü Ne var ki, Demokrat Parti dönemi (1950-60) basın için yeni kısıtlamalarının getirildiği, gazetecilere sert cezaların uygulandıgı yıllar oldu 1960 sonrasında gazeteler gelişen demokratik yaşamın vazgeçilmez bir ögesi olma yolunda önemli adımlar attı Ama basın özgürlüğü askeri müdahaleler dönemlerinde çeşitli kısıntılara uğradı

1970'lerde gazetecilik alanında önemli teknik gelişmeler görüldü Ülke çapında yayınlanan birçok gazete renkli ofset basıma geçti Renkli, resimli magazin ekleri veren gazeteler yaygınlaşti Özellikle 1980 sonrasinda "boyalı basın" da denen bulvar gazetelerinin tirajında büyük artışlar görüldü Gene bu yıllarda Türk basınında tekelleşmeye doğru bir gidiş başlandı Bugün günlük basının yüzde 85'i iki büyük sermaye grubunun elinde bulunmaktadır Türkiye'de günlük basının tiraji yaklaşık 3 milyondur Günümüzde Türkiye'de yayımlanan yüksek tirajlı günlük gazeteler şunlardır: Hürriyet, Posta, Sabah, Günaydın, Bugün, Milliyet, Radikal, Zaman, Türkiye, Cumhurivet, Tercüman Ayrıca İzmir'de yayımlanan Yeni Asir da 40 binin üzerindeki tirajiyla kentin ve ülkemizin en büyük yerel gazetesidir

İlk Türk gazetelerinin yayımlandıgı 19 yüzyılda gazetecilik daha çok yazarların, edebiyatçıların, devlet adamlarının sürdürdügü işti Gazeteciler bu meslegi bir egitimden geçerek degil, usta-çırak ilişkisi içinde öğrerlerdi Bu durum Cumhuriyet döneminde ilk gazetecilik okulunun açıldıgı 1948'e kadar sürdü 1948'de lise düzeyinde açılan ilk özel gazetecilik okulunu 1950'de İstanbul Üniversitesi'nde kurulan Gazetecilik Enstitüsü izledi Daha sonra, 1965'te Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'ne baglı Basın-Yayın Yüksekokulu kuruldu Bunlardan başka İzmir, İstanbul ve Ankara'da özel gazetecilik yüksekokulları da açıldı Ne var ki, 1971'de özel yüksekokullarının devletleştirilmesiyle bu okullar egitim alanrndan çekildiler Bugün Istanbul, Ankara, Ege ve Marmara Üniversitelerine baglı basın ve yayın yüksekokullarında gazetecilik egitimi yapılmaktadır