Eleştiri-Nedir

Eleştiri (Tenkid) Nedir
Günümüzde Eleştiri eleştirme denilen bu türe eskiden tenkit, Eleştiri yazan kimseye de münekkit denilirdi Bugün Eleştiri yazan kimseye; eleştirmen, eleştirici denilmektedir
Tenkid sanat eserlerini konu almasına rağmen kendisi sanat eseri değildir Ele aldığı her türün bir sistemi ve kuralları olduğundan eleştirmen bunları bilmek zorundadır Bununla birlikte doğuşları büyük ölçüde edebiyat akımlarına bağlı olan başlıca Eleştiri yöntemleri şunlardır

Tarihi Eleştiri: Bu yöntem; edebi eseri, yazarın hayatına, yetişme şartlarını ve devrin özelliklerine göre inceleme esasına dayanır Burada eserden çok sanatçı önemlidir Eser, buna bağlı olarak açıklanmaya çalışılır
Sosyolojik Eleştiri: Bu görüş, edebiyatın kendi başına var olmadığı toplumla var olduğu ve toplumun bir ifadesi olduğu ilkesinden hareket eder Buna göre eleştirmen; eseri ve okuyucuyu sosyal koşullardan soyutlamadan değerlendirme yapacaktır
İzaf Eleştiri: Bu anlayışa göre eleştiriye sınır koymak mümkün değildir Herkes kişisel zevkine ve düşüncesine göre eseri değerlendirir
İzlenimci Eleştiri: Bu anlayışa göre Eleştiri kitaplardan zevk almak, onlarla duyguları inceltmek ve zenginleştirmek sanatıdır Bu anlayışın belli bir yöntemi yoktur Eserlerin ve türlerin sınıflaması da yoktur Eseri okurken alınan zevk, eserin tek ölçüsüdür
Yapısal Eleştiri: Bu görüş eserin bağımsız bir yapı, bir bütün olduğu
anlayışından hareket eder ve eserin açıklanmasının ancak kendi yapısıyla mümkün olduğu görüşünü benimser Buna göre her eserin kendine has bir yapısı vardır ve bu yapı çeşitli parçaların organik bir biçimde birleştirilmesiyle oluşur
Eleştiri en çok makaleye benzer Her ikisinde de inceleme ve araştırmaya yani belgelere dayanarak değerlendirme yapılır Makalede yazar bir fikri, bir görüşü açıklar, bildirir veya bir iddiayı kanıtlarken eleştirmen bir eseri veya sanatçıyı inceler, tanıtır, onlar hakkında okuyucuları bilgilendirir ya da eser veya sanatçıyla ilgili görüşler ileri sürer ve kanıtlar Eleştiri ve makale türlerinin dilleri resmi, anlatım ciddi ve bilimseldir
Eleştirinin planı da makale gibi giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinden oluşur
Giriş: Eser tanıtılır ve eserle ilgili kişisel veya ortak görüşler belirtilir
Eserin bağlı bulunduğu alana getirdiği yenilikler, orijinaliteler incelenir,
zamana göre açıklaması yapılır Ayrıntıları göz önüne serilir
Gelişme: Eserin ortak zevklerine, bağlı bulunduğu ortam ve alana uygun olup olmadığı araştırılır Bu araştırma yapılırken yavaş yavaş bir değerlendirmeye doğru gidilir Bu değerlendirmenin ilm ve tarafsız olması için eserin diğer eserlerle karşılaştırması yapılır, ekoller ve akımlarla ilgisi üzerinde durulur
Bu alanda eserin konusuna uygun belgesel açıklamalara başvurulur
Sonuç: Eser üzerinde kesin bir yargıya varılır
Bugünkü anlamda ilk Eleştiri örneğine tanzimat edebiyatında rastlanır Şinasi, Namık Kemal, ziya paşa bu türde eser1er vermişlerdir Daha sonra, Recaizade ile Muallim Naci arasında şiir üzerine yapılan tartışmalar Eleştiri türünün gelişmesine hizmet etmiştir
Servet-i Fünûn döneminde de Eleştiri türünde eserler verilmiştir Hüseyin Cahit Cenap Şahabettin ve Ahmet Şuayip özellikle dikkat çeken isimlerdir Mill edebiyat döneminde milli bir edebiyat ve sade türkçe üzerinde yoğunlaşan Eleştiri yazıları ile Fuat Köprülü, Ali Canip vb önemli isimlerdir
Cumhuriyet döneminde ve sonrasında Eleştiri türü diğer sanat dallarına da yönelerek gelişmiştir Ahmet Hamdi Tanpınar, Nurullah Ataç, Refik Ahmet Sevengil, Mehmet Kaplan, Metin And, Rauf Mutluay, Fethi Naci, Doğan Hızlan gibi yazarlar Eleştiri türünde örnekler vermişlerdir
Kaynak:mitolojiinfo