Psikolojide Duyum Ve Algı

Duyum , iç veya dış dünyadan gelen uyarımların beyne ulaşmasıdır Algı ise beyne ulaşan bu duyumlara anlam verilmesi, onların tanınması demektir
Örneğin dildeki uyarılma duyum, dildeki bu uyarılmanın naneli şeker olduğunu anlamamız ise algıdır

A ALGININ ÖZELLİKLERİ
1 Algıda Seçicilik
Organizma dış dünyadan bir çok uyarıcıyla karşılaşır İşte algıda seçicilik organizmanın, dikkatini birçok uyarıcı içinden belli uyarıcılar üzerinde yoğunlaştırmasıdır
Örneğin ders dinlerken dışardan bir çok uyarıcı gelmesine rağmen sadece öğretmenin sesini algılamamız
Algıda seçiciliği etkileyen faktörler
*Dış faktörler
• Uyarıcının şiddeti ve büyüklüğü: Büyük puntolu yazıların diğerlerine göre daha önce algılanması
• Tekrar: Bir öğretmenin öğrencileri uyarmak için tahtaya 5-6 defa vurması
• Tuhaflık : Bir sınıfta iki koyun ile bir çobanın görülmesi
• Değişkenlik : Sıra arkadaşımızın saçlarını boyattığının farkına varmamız
• Hareketlilik : Lunaparktaki yanıp sönen ışıkların fark edilmesi
• Zıtlık : Kar’ ın üzerinde siyah tavşanın daha rahat fark edilmesi

*İç faktörler
• İlgi
• Meslek
• İhtiyaçlar
• Beklentiler
• Geçmiş yaşantı ve deneyimler

2 Algıda Değişmezlik
Farklı durumlarda farklı şekillerde görülen nesnelerin , önceki öğrenme ve deneyimlerin etkisiyle gerçekte olduğu gibi algılanmasıdır
Algıda değişmezlik, olduğundan farklı görülen renklerde, büyüklüklerde ve biçimlerde renk değişmezliği, biçim değişmezliği veya büyüklük değişmezliği olarak ortaya çıkmaktadır Karanlıkta siyah görünen Türk bayrağının kırmızı olarak algılanması, 70 ekran televizyonda yarım metre bile olmayan insanları daha önce bildiğimiz şekilde algılamamız algıda değişmezliğe verilebilecek örneklerdir

3 Algıda Organizasyon
Uyarıcıların bir bütün içinde algılanmasıdır Gerek varlıkların gruplar halinde algılanmasında, gerekse eksikliklerinin tamamlanarak algılanmasında, gerekse şekil - zemin ilişkisi içinde algılanmasında algıda organizasyon özelliği etkilidir
Özellikle çocukların boyama kitaplarındaki kesik çizgili şekillerin bir bütün olarak algılanması , farklı formalar giyen iki takımın ayrı ayrı gruplar olarak algılanması algıda organizasyona birer örnektir

4 Derinlik Algısı
Gerçekte üç boyutlu olan varlıklar gözün ağ tabakasına iki boyutlu düşer Ancak yine üç boyutlu algılanır Paralel uzantıların kesişen noktalarının uzakta algılanması doğrusal perspektif dediğimiz derinlik ipucundan yararlanılarak gerçekleşmektedir Tren raylarının giderek daralıyormuş gibi görülmesi derinlik algısına bir örnektir

5 Uzay ve Zaman Algısı
Varlıkların birbirine göre uzaklığı uzay algısını, değişen sürenin göreli algısı da zaman algısını ortaya koyar Buna göre ‘önde’, ‘arkada’, ‘yanda’ ifadeleri uzay algısını; ‘önce’, ‘biraz’ ‘sonra’, ‘yakında’ gibi ifadeler de zaman algısını belirtir
Örneğin Malatya , Türkiye’nin doğusundadır yargısı uzay algısını , 90 dakikalık bir futbol maçında son 5 dakikanın galip olan takım için hiç geçmeyecekmiş gibi algılanması , mağlup olan takım ise çok çabuk geçecekmiş gibi algılanması zaman algısını örneklendirir

B ALGI YANILMALARI
1 İllüzyon
Yanılgıda rol oynayan bir uyarıcı durum vardır Bu durum gerçekte olduğundan farklı algılanır Bu yanılgı herkeste aynı biçimde görülüyorsa fiziki illüzyondur
İllüzyon fiziki ve psikolojik olmak üzere 2’ye ayrılır Psikolojik illüzyon bireylere göre değişebilir, fiziki illüzyon ise bütün bireylerde aynı şekilde görülür Örneğin bir bardak su içindeki kaşığın kırık olarak algılanması fiziki illüzyona; yerdeki bir bez parçasının fare olarak algılanması ise psikolojik illüzyona örnektir
Not: İllüzyonda mutlaka bir dış uyarıcı vardır
2 Halüsinasyon
Dışarıdan herhangi bir uyarıcı olmadığı halde uyarıcı varmış gibi algılanması olayına halüsinasyon denir Zil çalmadığı halde zil çaldı demek, bulutların üzerinde uçtuğunu iddia etmek gibi…

Not: İllüzyon bütün bireylerde görülebilir Halüsinasyon ise genellikle ateşli hastalık geçirenlerde, akıl hastalarında ve alkoliklerde görülür


--- Sonraki mesaj ---

C ALGIYI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Algının, çevredeki uyarıcı durum ve nesnelere anlam verilmesi olduğunu söylemiştik Uyarıcı durumlara anlam verilmesini etkileyen faktörler algıyı etkileyen faktörleri anlatır Dikkat, algıya hazır olma, güdü ve ihtiyaçlar, geçmiş yaşantılar, ortam, psikolojik durum vs algılamayı etkiler Buna göre beyaz önlüklü birinin hastanede doktor, okulda öğretmen, lokantada garson olarak algılanmasını etkileyen faktör ortamdır
Bireylerin iç veya dış çevreden gelen uyarıcıları farklı şekillerde algıladıklarını söylemiştik Bu uyarıcıların algılanmasında bir çok faktör etkilidir Bunlar ;
• Dikkat
• Geçmiş yaşantı ve öğrenme
• Güdü ve ihtiyaçlar
• Algıya hazır olma
• Psikolojik durum
• Çevre
• Kişisel özellikler
• Duygular