Davranış Sorunlarında Kullanılan Yöntem Ve Teknikler

SEMİNER ÇALIŞMASI




DAVRANIŞ SORUNLARIYLA BAŞ ETMEDE KULLANILACAK YÖNTEM VETEKNİKLER




Davranış sorunlarının sağlıklı bir biçimde tanımlanması bu tür davranışların değiştirilmesi açısından belirleyici öneme sahiptirDavranış sorunlarının sınırlarının çizilmesi zordurÇünkü davranışın istenmeyen nitelikte olmasını belirleyen etmenler duruma,şartlara,mekana vb bir dizi değişkene bağlıdırÖrneğin;bahçede yüksek sesle konuşmak veya koşmak uygun bir davranışken,sınıfta istenmeyen bir davranıştırAyrıca istenmeyen davranışlar,öğrencilerin yaş ,cinsiyet ve bir dizi psikolojik özellikleri açısından farklılık gösterirÖrneğin ,ilköğretimin birinci kademesinde yer alan bir öğrenciyle,lise öğrencisinin davranış sorunlarının farklı olacağı açıktırNitelik ve kapsam açısından hiçbir sorun diğeri ile aynı özellikleri taşımazAyrıca kalıplaşmış davranış yönetimi tekniklerinin ,belli bir zamandan sonra eğitsel amaçlara hizmet etmediği de bir gerçektirBu durum ,öncelikle öğretmenin davranış sorunlarını anlamasını gerektirmektedirÇünkü, doğru anlaşılmayan hiçbir sorun çözülemez
SORUNU ANLAMAK
Davranışı anlamak ,mevcut sorunların nedenlerini tanımlamanın ötesinde ,gelecekte ortaya çıkabilecek olan istenmeyen davranışların kestirilmesi açısından da ,gereklidirHerhangi bir davranışın sorun olarak nitelendirilmesi ise,bağlamsal değişkenlerin yanısıra,öğretmenin meslek anlayışına da bağlıdır
Sorunu anlama;sınıf içi değişkenleri kontrol etmek ve yönlendirmek amacıyla ,öğrencilerle paylaşılan bir etkileşim sürecidirBu bağlamda öğretmen,özellikle istenmeyen davranışların nedenleri üzerinde yoğunlaşmalıdırSöz konusu nedenler,öğrencilerin bireysel özelliklerinden kaynaklanacağı gibi,sınıfın ilişki yapısından da kaynaklanabilirSorunların tanımlanmasında bilimsel araştırma yönteminden yararlanmak en akılcı yoldurBuna göre öncelikle problem durumunun anlaşılabilmesi için yeterli ölçüde bilgi toplanmalıdırFakat,anlamak kadar önemli olan bir başka süreç,sorunları önemlilik düzeyine göre sıralamak ve sınıflandırmaktır
DAVRANIŞ SORUNLARININ SINIFLANDIRILMASI
Sınıfta belli bir zaman kesitinde ,birden çok davranış sorununun olması doğaldırAncak bu sorunun tümünün birden çözülmesi mümkün değildirÖğretmen hangi soruna öncelikle eğileceğini bilmelidirSorunların öncelik sırasına konması,dersin etkin ve verimli bir biçimde işlenmesini engelleyen etmenlerin saptanmasını gerektirirAyrıca bu sorunlar birbirleriyle yakından ilişkilidirÖrneğin ders dinlememe davranışı ,konunun veya yöntemin ilginç olmamasına ,öğrencilerin giriş davranışlarının yetersizliğine ,oturma düzeninin uygunsuzluğuna ve başka bir dizi değişkene bağlı olabilirÖte yandan ders dinlememe davranışına ;sınıfta gezinme ,gürültü yapma ,konuya ilgisiz kalma gibi davranışlar eşlik edebilirBöyle bir durumda öğretmen,soruna neden olan değişkenler üzerinde yoğunlaşmak yerine,sonuç üzerinde yoğunlaşırsa başarısız olur
Öte yandan öğrencilerin başarısızlık endişelerinin yok edilmesi ve potansiyelleri ölçüsünde kendilerini geliştirmeleri için uygun fırsatların sağlanması ,bir çok davranış sorununu kendiliğinden ortadan kaldırabilirÖğretmen ,öğrencilere hangi davranışların neden doğru veya yanlış olduğunu tutarlı bir biçimde göstermelidir
Öğretmen sınıfı gözleyerek ,belli bir durumda en yaygın olarak gözlenen davranış sorunlarının envanterini çıkarmalıdırBu sıralamada önem derecesi ,sorunları hangi amaçlara yönelik ve ne tür yöntemlerle çözüleceği konularını da ,kapsamalıdırSorunların listelenmesinden sonra ,öğretmen sınıfı bir süre daha gözleyerek hangi davranışların öncelikle değiştirilmesi gerektiğine karar vermelidir Sorun çözme sürecinin etkililiği ,istenmeyen davranışların neden ve sonuçlarının ayrıntılı bir gözlemle çözümlenmesine bağlıdırBu bağlamda davranış sorunlarının,sınıf içi ve sınıf dışı değişkenlerinin bilinmesi,söz konusu değişkenlerin istenilen amaçlar doğrultusunda bütünleştirilmesi yararlıdırÖğretmenin sorun çözme sürecindeki yaklaşım,problem durumunu oluşturan değişkenlerin tamamını kapsamalıdırÇünkü,bir çok sorunlu davranışın ortaya çıkışında;toplumsal çevre ,aile,akran grupları gibi sınıf dışı faktörler de etkili olabilirÖrneğin sosyal uyum sorunu,okul,aile ve toplumsal çevrede egemen değer yargıları arasındaki uyuşmazlıktan kaynaklanabilirÖğretmenin soruna etki eden faktörlerin bilincinde olması ,bütüncül bir sorun çözme stratejisi geliştirmesine katkıda
Bu bilgiler ışığında ,öğretmenin davranış sorunlarının yönetiminde izleyeceği stratejik yaklaşımlar şöyle sıralanabilir:
Görmezden gelmek
Uyarma
Dikkat çekmek
Okul yönetimi ve rehberlik servisi ile ilişki kurmak
Bu staretejiler hakkında kısaca bilgi edinelim
Görmezden gelmek
Bazı davranışlar, yoğunluk,süreklilik ve yaygınlık göstermeyen sadece o anın durumsal koşullarına bağlı olarak ortaya çıkan masum öğrenci kusurlarıdırBu tür sorunları,bir problem durumu gibi algılamak doğru değildirAncak öğretmen,görmezden geldiği davranışı pekiştirmekten kaçınmalıdırÖğretmen, yüz ifadesini ve beden dilini kullanarak davranışı fark ettiğini göstermelidirÖrneğin tenefüste oyuna daldıkları ve zili fark etmedikleri için sınıfa birkaç dakika geç kalan öğrencilere ,öğretmen başını sallayarak davranışlarını onaylamadığını gösterebilirAynı şekilde istemeden arkadaşına zarar veren öğrenciye karşı da ,öğretmen,anlamlı bir bakış veya yüz ifadesi ile cevap verebilir
Görmezden gelmek,hatalı davranışın farkında olunduğunu karşı tarafa esnek bir iletişim diliyle yansıtabilme ustalığının anlatımıdırGörmezden gelinecek davranışların ortak özelliği,spontene olarak yapılmaları ve dikkatsizlik sonucu ortaya çıkmalarıdır
Uyarma
Uyarma,istenmeyen davranışın düzeyine göre farklı şekillerde uygulanabilirÖrneğin,öğrenci ile göz teması kurmak,dolaylı olarak soruna dikkat çekmek ya da doğrudan uyarmak mümkündürHangi yaklaşımın benimseneceği,istenmeyen davranışın önem derecesine ve dersin akışını engelleme düzeyine bağlıdırBu konuda öğretmen,öncelikle beden dilini kullanmalı,sonuç alamazsa koşullara göre farklı yaklaşımlar geliştirmelidirÖrneğin sıra arkadaşı ile konuşan öğrenci ile öğretmenin göz teması kurması mümkündürÖğretmenin dersin akışını bozmadan öğrencilerine susması yönünde bakışları ile gönderdiği mesaj etkili olmazsa ,bu kez işaret parmağıyla ağzını kapatarak “sus”işareti yapabilirAyrıca konuşmasını bir süre keserek isim vermeden”Bazı arkadaşlarınızın susmasını bekliyorumSanıyorum şimdi konuşmaları gereken önemli bir sorunları var” diyerek öğrencilerin dikkatini çekebilirBu tutum aynı zamanda öğretmenin probleme espri ile yaklaşabildiğinin anlatımı olarak algılanacağı için ,etkili bir uyarı olabilirUyarı teknikleri olarak tanımlanabilecek bu yaklaşımlar,çoğunlukla sorunlu davranışların ortadan kaldırılmasında yararlı yollardır
Uyarılan öğrencilerin istenmeyen davranışlar konusunda bilgilendirilmesine ve kişilik değerlerinin korunmasına özen gösterilmelidirBöyle durumlarda ,öğrencilerin yüksek sesle sınıf önünde azarlanmaları ya da geçmişteki benzer yaşantı örnekleri hatırlatılarak suçlanmaları doğru değildirBu tür sözlü uyarılar,öğrencilerin,öğretmenlerinin sınıf yönetme gücü ve mesleki yeterliliği konusunda kuşkuya düşmelerine neden olabileceği gibi,dersin akışını da olumsuz etkilerAraştırmalar,problem durumunda ,sakin ve kararlı öğretmen tutumunun ,davranış yönetiminin en önemli değişkenlerinden biri olduğunu göstermektedirAyrıca problem durumunda ,öğretmenin takınacağı yumuşak tavır,öğrencilerin kendi davranışlarını nesnel ölçülerde değerlendirmelerini kolaylaştırır
Dikkat Çekmek
Bazı durumlarda dolaylı ve doğrudan uyarıların etkisiz kalması mümkündürDikkat çekmek,kişi ve grup düzeyinde uyarının ötesinde ,cezaya yönelik çağrışımlar da içeren davranış sorunları için kullanılırSınıfta yüksek sesle veya izinsiz konuşmak,ders araç ve gereçlerini kötü kullanmak bu tür olumsuz davranışlara örnek olarak verilebilir Bu amaçla öğretmen ,öncelikle sınıfta bir konuşma yaparak ,uyulması gereken kuralları hatırlatmalıdırÖte yandan olumlu örneklere de değinilerek ,öğrencilerin özgüven ve dayanışma duyguları desteklenmelidirDikkat çekmenin başarılı bir biçimde uygulanabilmesi için sorunların kişiselleştirilmesinden kaçınılmalıdır
Okul yönetimi ve rehberlik servisi ile ilişki kurmak
Bazı davranış sorunları,öğretmenin okul yönetimi ve rehberlik servisi ile işbirliği içinde çalışmasını gerektirirEsasen ilke olarak,öğretmenin her konuda okul yönetimi ve rehberlik servisi ile ilişki kurması beklenirAncak, sınıf içinde oluşan bazı davranış sorunları öğretmen tarafından çözüme kavuşturulabilir
Davranış sorunlarının çözümü,kollektif bir işbirliğini gerektirirÖğretmenin rehberlik servisinde görevli eğitim uzmanları ile çalışma alışkanlığını kazanması,öncelikle kendisinin işbirliği için harekete geçmesine bağlıdırBazı durumlarda sorunsuz öğretmen görüntüsü vermek için problemlerin yansıtılmaması,sadece bir meslek patolojisinin belirtisidir
Öğretmen, rehberlik servisi ve ailenin davranış yönetiminde dayanışma içinde hareket etmesi,sorunun çözümünü kolaylaştırır
Ödül ve ceza sistemini kullanmak
Ödül ve ceza sisteminin temel amacı,öğrenciye kendi davranışlarını yönetmek için gerekli olan duygusal ve düşünsel yeterliliği kazandırmaktırÖğrenci,öğretmeni tarafından olumlu veya olumsuz olarak değerlendirilen davranışlarına verilen pekiştireçlere göre,kendini denetleme yeterliliği geliştirmektedir
Ödül ve cezanın mutlaka bir amaca yönelik olması gerekirBuna göre nedensiz ödül veya ceza verilemezAyrıca öğrenci,hangi davranışlarının neden ve nasıl ödüllendirileceği veya cezalandırılacağı konusunda yeterli ön bilgilere sahip olmalıdırBu durum ,ödül ve cezanın amaçlı olmasının yanısıra anlamlı olmasını da gerektirmektedir
Ödül ve cezanın anlamlı olması için ,öğrencinin psikolojik,zihinsel ve ahlaki gelişimine uygun olması gerekirAraştırmalar,ödülün,öğrenmede cezaya oranla daha etkili ve kalıcı olduğunu göstermektedirÖdül ve ceza davranış ortaya çıktığında verilmeli ve mutlaka sonuçları izlenmelidirÖğretmen ,ödül veya ceza verirken duygusal davranmamalıdırÖzellikle ceza,asla bir öfke ve hıncın sonucu olmamalıdırÖdül ve ceza kişiliğin tamamına değil,sadece istenmeyen davranışa yönelik olmalıdırÖdül ve ceza yapıcı,yaratıcı ve öğrenciyi geliştirici nitelikte olmalıdırHiçbir zaman ödevler ve dersler ceza olarak kullanılmamalıdır
Özellikle içtenlik,empatik farkındalık ve koşulsuz sevgi,davranış sorunlarının ortadan kaldırılması için en uygun yaklaşımlardırGerçekte insan ,sadece koşulsuz sevgi ve kabul gördüğü ortamlarda mutlu ve üretken olabilirÇünkü insanın iç dünyasında özgürleşmesi,ancak kendini olduğu gibi kabul eden bir sosyal çevre içinde gerçekleşir
Bu bağlamda eğitim,bireyin anlam arayışına ve varlığını yaratıcı etkinliklerle geliştirmeye dönük,her tür insansal gereksinimini karşılayacak sınırsız imkanlara sahiptirÖğretmenin görevi,bunları görmek ve göstermektir