Su Çiçeği...

Su çiçeği varisella zoster adı verilen bir virüs tarafından meydana getirilen ateşli bir enfeksiyon hastalığıdır Varisella zoster virüsü havada 1-2 saat canlı kalan ve çok hızlı çoğalan bir virüstür Varisella zoster adlı bu virüsün bulaşıcılığı çok yüksektir Kişiden kişiye daha çok hapşırma, öksürme ile havaya dağılan virüsün solunum yoluyla alınması veya göz ile teması sonucunda bulaşır Ciltteki su çiçeği döküntüleri ile temas yoluyla da bulaşmaktadır Su çiçeğinin kuluçka süresi yaklaşık 14-16 gündür


Yüksek derecede bulaşıcı bir hastalık olmakla birlikte su çiçeği çocukluk döneminde çoğunlukla hafif seyreder ve ciltte kaşıntılı, küçük, yuvarlak lezyonlarla karakterizedir Teması izleyen ilk 4 gün içinde virüs üst solunum yolu lenf bezlerine yerleşerek çoğalmaya başlar 7 günde karaciğer ve dalak başta olmak üzere diğer organlara dağılarak çoğalmayı sürdürür 14 günde kişide ateş, başağrısı, karın ağrısı, halsizlik gibi genel belirtiler ortaya çıkar ve hemen ardından yüz ve saçların arka diplerinden başlayarak omuz ve sırta, daha sonra kol ve bacaklara yayılan içi sıvı dolu cilt döküntüleri kendini gösterir Döküntü önce kırmızı kabarıklık şeklinde başlar daha sonra içi sıvı dolu hale döner Hafif geçirilen su çiçeği enfeksiyonunda döküntü sayısı

10-20 tane kadar az olabilmekle birlikte genellikle 300-500 adet döküntü oluşur, bu döküntüler zamanla kabuklanır ve yaklaşık iki hafta içinde dökülür Su çiçeği virüsü hasta kişinin döküntülerindeki sıvı ile temas veya burun ve boğaz sıvıları yoluyla yani solunum yoluyla yayılabilir


Döküntüler kaşıntılı ve farklı boylardadır ve içinde sıvı bulunur ve 5-6 günlük bir süre içinde kabuklanarak kurur ve bulaştırıcılığını kaybeder Gözlerde ve ağız içinde de döküntüler ortaya çıkabilir 2-3 hafta devam eder ve hastalığı geçirmek kişide hastalığa karşı ömür boyu bağışıklık sağlar Ancak nadirende olsa ikinci kez su çiçeği çıkaran vakalar görülebilmektedir


Son derece bulaşıcı olan su çiçeğini bir çocuğun evdeki ailesine bulaştırma oranı %90 olarak gösterilmektedir Genel olarak çocukların toplu bulundukları ortamlarda, kreş ve okullarda bulaşma çok hızlıdır Belirtilerin ortaya çıkmasından 2 gün öncesi ve 4-5 gün sonrasına kadar hastalık bulaşıcı konumdadır


Su çiçeği aşısının kullanılmaya başlanmasından önce sadece Amerika’da yılda 3-4 milyon su çiçeği vakası görülmekteydi Su çiçeğine bağlı komplikasyonlar nedeniyle yaklaşık 10000 kişi hastaneye yatırılmakta ve yaklaşık 100 kişi hayatını kaybetmekteydi


Dünyanın her yerinde görülebilen su çiçeği enfeksiyonu sadece insanlarda görülen bir hastalıktır Varisella zoster virüsünün ısıya dayanıksız olması nedeniyle salgınlar daha çok mevsim itibariyle Ocak-Mart ayları arasında pik yapar Türkiye’de 20 yaşına kadar bireylerin yaklaşık %93’ü geçmişlerinde su çiçeğine maruz kalmışlardır


Tüm vakaların yarısı 5-9 yaş arası çocuklarda görülür 15 yaş üzeri nüfusun sadece %10’unun su çiçeği hastalığı geçirmediği tahmin edilmektedir Su çiçeği vakalarının sadece %5’i erişkinlerde olmasına rağmen su çiçeğine bağlı ölümlerin %35’ini erişkinler oluşturmakta, yani hastalık ileri yaşta daha ağır seyretmektedir


Su çiçeğinin tedavisi var mıdır?


Su çiçeğinin spesifik tedavisi yoktur Ateş düşürücü ilaçlar, kaşıntı giderici ilaçlar ve antiseptikler gibi hastanın şikayetlerini hafifletici bazı ilaçlar kullanılabilmektedir Ateş düşürücü olarak hekiminizin önerdiği bir ateş düşürücüyü kullanabilirsiniz Kesinlikle Aspirin kullanılmamalıdır


Hastalık genellikle 5-7 gün içinde kendiliğinden iyileşmektedir Hastalığı geçirenler, doğal bağışık sayılmaktadırlar


Yaygın ve ağır su çiçeği enfeksiyonlarında zatürre, beyin tutulumu veya ağır su çiçeğine bağlı gelişebilecek diğer komplikasyonlarda antiviral ilaçlar kullanılabilmektedir Antiviral tedavi oldukça yüksek maliyetli bir tedavidir ve hastalığı tam olarak tedavi etmemekte, sadece seyrini hafifletebilmektedir

Yine su çiçeği geçirmesi riskli olan hastalarda (bağışıklık sistemi yetmezliği olan hastalar örneğin lösemili hastalar) su çiçeği başladıktan sonraki ilk 72 saat içinde antiviral tedaviye başlanmalıdır


Daha önce sağlıklı olan ve su çiçeği geçirmekte olan çocuklarda antiviral tedavi rutinde önerilmemektedir Döküntüler başladıktan sonra ilk 24 saat içinde başlanan antiviral tedavi hastalığın klinik belirtilerinin hafifletebilmektedir


Su çiçeği en bulaşıcı hastalıklardan birisidir ve hastalığın bulaşmasını engellemek hemen hemen imkansızdır çünkü hasta kişi ile direkt olarak karşılaşmadan sadece aynı odaya girmekle bile bulaşabilmektedir


Su çiçeği geçiren bir kişi ile karşılaşma sonrasında ilk 3 gün içinde;


I) Su çiçeği aşısı uygulanabilir:


Su çiçeği geçiren bir kişi ile karşılaşma sonrası su çiçeği aşısı 3 gün (72 saat) içinde uygulanırsa koruyucu olabilmektedir Bu süre 5 güne (120 saat) kadar uzatılabilmektedir


Bu süre içinde uygulanan su çiçeği aşısı hastalığı tam olarak önleyebilmekte veya seyrini hafifletebilmektedir Bu tarz koruyucu yaklaşım sağlık merkezlerinde ve hastalanan kişinin ev halkına önerilmektedir


Su çiçeği virüsü ile karşılaşma sonrası su çiçeği aşısı uygulanması durumunda;


1) Su çiçeği virüsü ile karşılaşan kişiye virüs bulaşmış ise:

a) aşı hastalık gelişmesini engelleyecek ve kişi hastalanmayacak, aynı zamanda da su çiçeğine karşı korunmaya sahip olacak,

b) su çiçeği enfeksiyonu başladıysa hastalığın seyrini değiştirecek ve ciddiyetini azaltıp daha hafif seyretmesini sağlayacak


2) Su çiçeği hastası ile karşılaşan kişiye hastalık bulaşmamış ise; aşı ile korunma sağlanacak ve ileri dönemde su çiçeği virüsü ile karşılaşması durumunda koruma sağlayacaktır


Hasta kişi ile karşılaşma sonrası aşılama durumunda aşılanan kişi halihazırda su çiçeği virüsünü aldıysa ve hastalık başladıysa, su çiçeği aşısına bağlı yan etkilerin artması söz konusu değildir


II) Su çiçeği immün globulini (VZV immünglobulini) uygulanabilir:


Su çiçeği immün globulini su çiçeği aşısının uygulanamadığı durumlarda, su çiçeği hastalığı geçirmesi riskli olan kişilere su çiçeği virüsü ile karşılaşma sonrasında uygulanabilmektedir


Su çiçeği immün globulini ile karşılaşma sonrası ilk 96 saat içinde verildiğinde en etkindir Su çiçeği virüsü ile karşılaşma sonrası su çiçeği immünglobulin uygulanmasına;


1) Kişinin hastalığı geçirip geçirmediği,


2) Karşılaşmanın enfeksiyona neden olup olmayacağı,


3) Kişinin su çiçeğinin riskleri açısından genel populasyondan daha fazla risk altında olup olmadığı değerlendirilerek karar verilir


Bu gruplar;


1) Daha önce su çiçeği geçirmemiş kişiler


2) Su çiçeği enfeksiyonu geçirilmesinin riskli olacağı altta yatan durumu olanlar

• Doğuma yakın bir zamanda (doğumdan 5 gün önce ile 2 gün sonra) annesi su çiçeği enfeksiyonu geçiren yenidoğmuş bebekler,

• Bağışıklık sistemi zayıf bebekler (steroid tedavisi alan, doğumsal veya edinilmiş bağışıklık yetmezliği sendromu olan, lösemi veya lenfomalı çocuklar),

• Su çiçeği geçirmemiş hamile kadınlar,

• 28 haftalıktan küçük doğmuş veya 1000 kg’ın altında doğan ve hastanede yatmakta olan prematüre bebekler (annesinin su çiçeği geçirmiş olup olmadığı farketmez)

• Annesi su çiçeği geçirmemiş, 28 haftalıktan büyük doğmuş prematüre bebekler


3) Su çiçeği geçiren kişi ile karşılaşma

• Aynı evde yaşayan ve su çiçeği geçiren kişi ile sürekli temas

• Su çiçeği geçiren bir çocuk ile kapalı ortamda 1 saatten uzun süreli temas

• Su çiçeği geçiren kişi ile aynı hastane odasında yatmak veya yüzyüze yakın temas

• Su çiçeği geçiren anne ile yakın temasta olan yeni doğmuş bir bebek


Su çiçeği aşısı


Su çiçeğinden korunmanın etkili yolu su çiçeği aşısı olmaktır 1 yaşından itibaren (tercihen 15 aylık) her çocuğun 1 doz su çiçeği aşısı ile korunması önerilmektedir Hastalığı daha önce geçirmemiş ve aşı olmamış büyük çocuklar veya erişkinler de aşılanması gereken grupta yer almaktadırlar


Su çiçeği aşısı hekimler arasında “yeni” bir aşı olarak tanınmakla birlikte aslında 30 yıllık bir geçmişe sahip, gerek oluşturduğu bağışıklık, gerek etkinlik, ve gerekse aşının tolerabilite araştırmaları açısından son derece zengin bir aşıdır Hala devam eden ve ilk aşılanan kişiler üzerinde yapılan araştırmalar su çiçeği aşısının en az 20 yıllık bir koruyuculuğu olduğunu göstermektedir


Su çiçeği aşısı 1974 yılında Japon bilim adamı Profesör Doktor Michiaki Takahashi ve arkadaşları tarafından Japonya’da geliştirilmiştir


Aşının geliştirilme aşamasında ilk klinik etkinlik çalışması, 21 ailede su çiçeği geçiren bir çocuk ile temas etmiş 26 sağlıklı çocuk ile gerçekleştirilmiştir Temastan sonraki ilk 3 gün içinde aşılanan veya daha önce aşılanmış çocukların hiçbirisinde su çiçeğinin klinik belirtileri gözlenmemiştir Kontrol için 15 ailede 19 temaslı çocuk aşılanmadan gözleme alınmış ve bu çocukların hepsinde de temastan sonraki 10-20 gün içinde su çiçeğinin klinik belirtileri ortaya çıkmıştır Bu küçük araştırma aşının %100 klinik etkinliği olduğunu göstermiştir Özellikle aşının bağışıklık sistemi yetmezliği olanlarda etkinliğini araştırmak amacıyla ise ilk çalışma, bir çocuk hastanesinde yatan hastalar arasında su çiçeği enfeksiyonunun yayılmasını önlemek amacıyla yapılmıştır Hastanede çıkan bir su çiçeği vakasının ardından serviste yatan ve su çiçeği geçirmemiş olan böbrek hastalığı olanlar (nefrit, nefrotik sendrom), menenjitli, ve hepatitli hastalara aşı uygulanmıştır Bu hastaların bir kısmının da kortikosteroid kullanmakta olduğu bilinmektedir Bu aşılamadan sonra çocuk servisinde su çiçeği enfeksiyonunun yayılması önlenmiş ve aşının bağışıklık sistemi yetmezliği olan hastalarda da etkin olduğu gösterilmiştir


Genişletilerek yapılan araştırmalar sonucunda su çiçeği aşısının sağlıklı çocuklarda %987, altta yatan çeşitli hastalıkları olan çocuklarda %941 ve lösemililerde %921 oranında immünojeniteye sahip olduğu bildirilmiştir


Lösemili çocuklarda aşılama için belirli bağışıklık kriterleri dikkate alınmalıdır Lösemili bir çocuğun su çiçeği hastalığı geçirmesi tehlikelidir ancak çocuğun ne zaman aşılanacağına hekimi karar vermelidir


Su çiçeği aşısının yan etkileri var mıdır?


Su çiçeği aşısı güvenilir bir aşıdır Aşı sonrası %5-35 oranında hafif yan etkiler görülebilmektedir Aşılanan kişilerin %20’sinde aşı yerinde kızarıklık, ağrı ve şişlik gibi hafif reaksiyonlar görülebilmektedir Yine aşılanan çocukların %3-5’inde yaygın olmayan birkaç döküntü ve nadiren de daha yaygın döküntü görülebilmektedir Döküntü sayısı genellikle 2-5 arasındadır ve sadece ciltten kabarık kırmızı döküntüler şeklindedir ve döküntülerin içi sıvı dolu değildir Aşı sonrası döküntü, eğer gelişirse, aşıdan 5-26 gün sonra ortaya çıkmaktadır Bununla birlikte aşı yapıldıktan sonraki ilk iki hafta içinde ortaya çıkan döküntüler genellikle aşıya değil, dışarıdan alınan su çiçeği virüsüne bağlıdır


Aşıdan sonra ateş %15 oranında görülebilmekte ve nadiren 385’un üzerine çıkmakta ve ciddi yan etki olarak değerlendirilmemektedir