Üreme...

Evlilik hayatında, üreme ve doğum kontrolü konuları sürekli gündemdedir Evliliğin başlangıcında eşler daha ne olduğunu anlamadan, gebeliğin bazen hoş bazen sıkıntılı belirtileriyle karşılaşabilirler Bazen de arzulanan hamilelik gecikir, hastanelerde testler, tetkikler ve ilaçların, hatta ameliyatların sıkıntılarına katlanılır Bazen de gebeliği önlemek için türlü çabalar gösterilir

Üreme İçin neler Gereklidir?
Erkekte normal sayıda ve özellikte sperm üretimi,
Sperm kanallarının açık ve yeterli fonksiyonu,
Kadında yumurta hücresi üretimi,
Kadında yumurtayı ileten tüplerin açık olması,
Yumurtlama günlerinde cinsel ilişki,
Sperm ve yumurtanın buluşması ve döllenme,
Döllenmiş yumurtanın yerleşmesine uygun rahim fonksiyonu,
Döllenmiş yumurtanın, rahme yerleşip embriyo ve fetus (cenin) halini alışı,
Gelişimini tamamlamış bebeğin doğumu

SPERM ÜRETİMİ
Erkek üreme hücresi olan sperm, yumurtalarda üretilmektedir Üretim, kadınlardakinden farklı olarak, buluğ çağında başlayıp hayatın sonuna kadar devam eder Keza, kadın periyodunda ayda bir kez yumurtlama (ovulasyon) ile bir adet (nadiren birkaç) yumurta hücresi (ovum) oluşmasına rağmen, erkekte sperm üretimi süreklidir

Doğumda erkek yumurtalarında sperm üretecek ana sperm hücreleri (spermatogonium) bulunur Ergenliğe kadar bu hücreler sessizce beklerler Ergenlikte beyinden salgılanan hormonların (FSH, LH) artışı ile yumurta içindeki ana sperm hücrelerinde bölünme başlar Oluşan yeni hücreler de çeşitli bölünme, gelişme ve farklılaşma aşamalarından geçerek sperm haline gelirler

Yumurtalarda, dakikada yaklaşık 50-200 bin adet sperm üretilir Yumurtanın içindeki kanallarda oluşan spermler, yumurtanın üst kutbundaki kapıdan epididim adı verilen kanal sistemi içine girerler Burada da olgunlaşmaya devam eden spermler, epididimin kuyruk kısmına geldiklerinde bağımsız hareket kabiliyeti kazanmış olurlar Bir sperm hücresinin gelişimini tamamlayıp olgun hale gelişi yaklaşık 70 gün sürmektedir

Sperm, 5-7 mikron boyunda, 3-4 mikron eninde, armut şeklinde baş, 2-3 mikron boyunda boyun ve 40-45 mikron uzunluğunda kuyruk kısımlarından oluşmaktadır

Spermin Dışarı Çıkışı
Cinsel uyarılma olduğunda sperm hücreleri, meni keseciklerinin ve prostatın salgıları, arka idrar yolu ve boşaltma kanallarında birikmeye başlarlar Birikim için, prostat içindeki idrar kanalının mesane tarafındaki üst kısmı ve prostatın alt tarafındaki alt kısmı sfinkter sistemi (büzücü mekanizma) tarafından kapalı tutulur Bu sayede biriken sıvılar mesaneye ve idrar yolundan dışarıya kaçmaz Biriken sıvıya meni adı verilir

Cinsel uyarılma doruk noktasına ulaştığında, boşalma refleksi denen olay başlar Mesane tarafındaki iç sfinkter (büzük) kapalı kalırken, dış sfinkter açılır Aynı anda, idrar yolu üzerindeki ve boşaltma kanallarındaki kaslar, hızlı ve ritmik olarak kasılırlar Bu kasılmalarla beraber meni, fışkırır tarzda birkaç hamle ile idrar deliğinden dışarı atılır

YUMURTA HÜCRESİ ÜRETİMİ
Anne karnındaki ceninin bel kemiğinin her iki yanındaki dokular, ceninin kromozom yapısı dişi ise yumurtalık şeklinde farklılaşmaya başlar Farklılaşan yumurtalıkta gebeliğin 6 haftasında yumurtanın ana hücreleri (oogonia) belirginleşir 20 haftaya kadar ana yumurta hücreleri bölünerek çoğalır Daha sonra, 46 kromozomlu(gen) bu hücreler kromozom sayısını yarıya indirecek bölünme aşamasına girerler Gebeliğin 7 ve 9 aylar arasında oluşan bu bölünme tamamlanmaz Bölünme aşamasında kalan bu hücreler oosit adını alırlar Etrafı bir hücre tabakasıyla çevrilen oositler, yumurtalıkta sessizce beklemeye başlarlar Bunların sayısı belirlidir ve daha sonra değişmez Yani kadın yumurtalığı, erkektekinin aksine belli sayıda üreme hücresine sahiptir

Doğumdan ergenliğe kadar, yumurtalıkta değişmeden bekleyen oositler, ergenlikten sonra gelişerek olgun yumurta hücresi haline geleceklerdir Ancak, bunların %99’u çeşitli nedenlerle yok olurken, sadece %1 kadarı gelişerek yumurta hücresine dönüşmektedir

Yumurtlama (Ovulasyon)
Kadın periyodunun yaklaşık 14 gününde beynin hipofiz(beyin orta kısmında hormon salgılayan bölge) bölgesinden salgılanan hormonlardan LH’nin miktarı, aniden artar Müteakiben olgun follikülün zarı çatlayarak yumurta hücresi serbest kalır Bu olaya yumurtlama adı verilmektedir

Yumurtalıkta, yumurta hücresinin gelişmesi sırasında, östrojen ve progesteron adlı hormonlar üretilmektedir Yumurtlamadan önceki periyodun ilk döneminde östrojen, yumurtlamadan sonraki ikinci dönemde progesteron adlı rahim içindeki dokuların, döllenmiş yumurtanın yuvalanmasına uygun hale gelmesini sağlayan hormon üretilir Aksi halde döllenmiş yumurta rahme yuvalanmayacak ve düşük olacaktır

DÖLLENME
Döllenme, erkek üreme hücresi sperm ile dişi üreme hücresi yumurtanın buluşup spermin, yumurta içine girmesi halidir Bu olay, kadın tüplerinden birisinin içinde gerçekleşir

Cinsel ilişkide, boşalmadan sonra meni içerisindeki spermler, hızla serviks denen rahmin boyun kısmından içeri girerler Spermler buradan rahmin içerisinde yukarıya doğru ilerleyerek, tüplerin içerisine girerler ve burada da ilerlemeye devam ederler

Yumurta hücresi, kadın yumurtalığından serbest bırakıldıktan sonra karın boşluğunun alt kısmına düşer Düştüğü yer, tüplerin eldiven parmağı gibi uzantıları olan serbest ucuna yakındır Yumurta hücresi, tüpün uzantıları tarafından tüpün içine alınır Yumurta hücresi tüpün içinde rahim tarafına doğru yavaşça iletilir Bu sırada tüp içine kadar ulaşmış sperm hücresi varsa, döllenme için buluşma gerçekleşmiş olur

Sperm ile yumurta hücresinin buluşmasından sonra sperm, baş kısmındaki eritici enzimlerle yumurtanın zarlarını delerek içine girer Bir sperm yumurta içine girdikten sonra yumurta zarının özelliğini değiştirerek başka spermlerin yumurta içine girmesine müsaade etmez

GEBELİK
Döllenmeden sonra, döllenmiş yumurta (zigot) yaklaşık 30 saat, dıştan tespit edilebilir bir değişiklik olmaksızın sessiz kalır Bu sırada erkek ve dişiden gelen kromozomlar birleşmiş, yeni canlının kromozomları oluşmuştur Rahim tüplerinin içinde gerçekleşen döllenmeden sonra, zigot tüpün içinde rahime doğru ilerler Rahme ulaşması 3-5 gün sürer Bu aşamalarda zigot, bölünerek çoğalır Hücre sayısı 2, 4, 8, 16 olarak artar Yuvalanma aşamasındaki zigot, bir boşluğu çevrelemiş, tek tabaka halinde dizilmiş hücrelerden oluşur Bu hücre topluluğunun bir tarafındaki hücreler sayıca ve tabaka olarak daha fazla gelişir Bu bölge rahime yapışma bölgesidir Bu aşamadaki yeni canlıya embriyo adı verilmektedir

Yuvalanma döllenmeden sonra 5-8’ inci günlerde başlar, 9-10’ uncu günlerde tamamlanmış olur Yani kadının adetine daha 4-5 gün varken, döllenme ve yuvalanma işlemi tamamlanmıştır Kadın, adetinin olmaması ile gebeliğini fark ettiğinde, embriyo yaklaşık 15-20 günlük olmuştur

Embriyo, rahme yuvalandıktan sonra hızla gelişmesine devam eder Döllenmeden sonra, ikinci aya kadar olan döneme, embriyo dönemi denilmektedir Daha sonra fetüs adını alan yeni canlı, doğuma kadar gelişimini devam ettirir

Gelişen ceninde anormalliklerin çoğu ilk 12 haftada oluşur Bu nedenle anne ilaç, aşı, zararlı kimyasal maddeler, virüs ve bazı enfeksiyonlar ile radyasyon (şua) ve benzeri zarar verici tüm etkenlerden kaçınmalıdır

Anne karnındaki cenin, plasenta adı verilen (çocuğun eşi) yapıya göbek bağı ile bağlıdır Plasenta da, rahme yapışıktır Plasentada, anne kanı ile bebek kanı birbirlerine karışmaksızın besin ve çeşitli maddelerin alışverişi olur Bu yolla cenin, besinlerini anneden alırken, artıklarını anneye verir Plasenta, bazı hormon, kimyasal madde, mikroorganizma ve küçük molekülleri geçirgendir Bu nedenle annenin karşılaştığı bazı zararlı etkenler çocuğu da etkiler Örneğin, annenin sigara kullanması ve alkol alması direkt çocuğu etkiler Keza, üzüntülerinde açığa çıkan hormonları, plasentadan geçerek cenini olumsuz yönde etkiler

Embriyo, 10 günlükken gözle ancak fark edilebilir Birinci ayda 1 cm, ikinci ayda 4 cm, üçüncü ayda 9 cm’ e erişir (Gebeliğin ayının karesi yaklaşık ceninin boyunu verir) Daha ilk haftalarda, hücreler üç tabakadan (ekdoderm, endoderm, mesoderm) oluşturur Her tabaka farklı bir yönde gelişerek, farklı organ ve sistemleri oluşturacaklardır

Gebelik belirtileri
Gebeliğin en önemli bulgusu adet gecikmesidir Ancak her adet gecikmesi gebelik anlamına gelmez Yaşam tarzındaki herhangi bir değişiklik, çeşitli rahatsızlıklar, diet, psikolojik durum değişiklikleri, stres gibi pek çok faktör adet gecikmesine neden olabilir

Bebek sahibi olmak için bir kadının en uygun olduğu yaş dilimi 18-35 yaşlar arasıdırBu dönemin başlangıcında kadının kendi vücudu gelişimini tamamlamıştır ve bir bebek gelişimi için uygun hale gelmiştir

Yaşınız ya da pozisyonunuz ne olursa olsun gebe kalmak istediğinizde ya da gebe olduğunuzu düşündüğünüzde mutlaka uzman bir hekime müraacat etmelisiniz

Gebelik ne zaman başlar ?
Gebelik erkekten gelen spermin kadının yumurtalıklarından atılan yumurta hücresini döllediği anda başlarBu andan 8haftanın sonuna kadar olan dönem ebryonik dönem olarak adlandırılır Sekizinci haftadan doğuma kadar olan süreye de fetal dönem denir

Gebelik yaşı nasıl hesaplanır ?
Gebelik yaşı hesaplanırken gebe kalındığı düşünülen ilişkinin gerçekleştiği gün kriter olarak alınmaz Tüm dünyada ve terminolojide bir standart sağlayabilmek amacıyla son adet kanamasının ilk günü (SAT, son adet tarihi) gebeliğin başlangıcı olarak alınır Gebelik yaşı hesaplanırken ay kullanılmaz İnsanlarda gebelik 280 gün sürer Bu 40 haftaya denk gelmektedir Sonuç olarak gebelik hafta olarak tanımlanır ve başlangıcı olarak da son adet kanamasının ilk günü esas alınır

Bebeğin doğum tarihi nasıl hesaplanır ?
Bebeğin beklenen doğum tarihini (BDT) hesaplamak için oldukça basit bir yöntem vardır: 7 gün ekle 3 ay çıkart Negele yöntemi adı verilen bu sistemde SAT'ne 7 gün eklenir ve 3 ay geriye gidilir Bir örnekle açıklayacak olursak son adet kanamasının ilk günü 7 Temmuz olan bir anne adayını ele alalım

Negele Yöntemi
Son Adet
Tarihi 7 Temmuz
7 gün ekle 14 Temmuz
3 ay çıkart 14 Nisan
Beklenen Doğum
Tarihi 14 Nisan

Bu hasta için beklenen doğum tarihi 14 Nisan'dır Ancak bebeklerin sadece %5'i bu tarihte doğar 38 hafta ile 42 hafta arası doğan bebekler normal kabul edilirken 38 haftadan önce doğanlar preterm 42 haftadan sonra doğanlar postterm olarak adlandırılır Prematürite ise bebeğin yaşını değil gelişimini anlatan bir ifadedir Örneğin 36 haftalık doğan bir bebek preterm olmasına yani erken doğmasına rğme eğer akciğer gelişimini tamamlamış ise prematür değildir

Gebeliğin belirtileri
Gebeliğin en önemli bulgusu adet gecikmesidir Ancak her adet gecikmesi gebelik anlamına gelmez Yaşam tarzındaki herhngi bir değişiklik, çeşitli rahatsızlıklar, diet, psikolojik durum değişiklikleri, stres gibi pek çok faktör adet gecikmesine neden olabilir

Gebeliği düşündüren bulgular
1Adet gecikmesi
2Memelerde dolgunluk ve hassasiyet
3Bulantı & Kusma
4Sık idrara çıkma
5Halsizlik
6Karında büyüme
Gebeliğin muhtemel bulguları
1Rahimin (uterus) büyümesi
2Gebelik testleri

Gebeliğin kesin bulguları
1Bebeğin kalp atımlarını duyulması
2Bebek hareketlerinin hissedilmesi
3ULTRASON incelemesi

Gebelik testleri
Gebe olduğunuzu ne kadar erken öğrenilirse , gebelik ile ilgili bakıma o kadar erken başlanabilir Bu nedenle adet gecikmesi olan her kadın vakit kaybetmeden gebelik testi yaptırmalıdırGebeliğin oluşması ile birlikte gebelik ürününüden bazı hormonlar salgılanmaya başlar Bu gebeliğe özgü hormonlar kadının adet siklusunu kesintiye uğratır ve kadın gebelik süresince adet görmez Kanda ve idrarda bu hormonların tayini ile gebelik teşhisi konabilir Kanda bakılan hormon daha henüz ortada bir adet gecikmesi olmadan önce bile gebeliği gösterebilir İdrarda ise sıklıkla 7-10 günlük bir gecikmeden sonra gebelik saptanabilir

Piyasada satılan ve kişinini kendi kendine uyguladığı testlerin güvenilirliği labovatuardakilere oranla biraz daha düşüktür Bu nedenle adet gecikmesi olan ve kendi kendine yaptığı test negatif çıkan kadınlar da hekimlerini konu hakkında bilgilendirmeli ve onun tavsiyelerine uymalıdırlar

Duygulanım değişiklikleri
Gebeliğin ilk 3 ayında anne adayında bazı psikolojik değişiklikler meydana gelebilir Kişi çok neşeliyken bir anda ağlama krizlerine tutulabilir bazı günler çok sinirliyken bazı günler sakin olabilir Bünye gebeliğe uyum sağladıkça bu sorunlar da yavaş yavaş ortadan kalkar Ancak gebeliğin son haftalarında tekrar bir huzursuzluk ortaya çıkabilirKişi sinirli, heyecanlı olabilir, Uyku problemleri ortaya çıkabilir Bunlar fazla endişeedilmemesi gereken durumlardır Hemen hemen her kadın bu duyguları yaşar

Aynı şekilde baba adayında da bazı değişiklikler görülebilir Eşinin durumu hakkında endişeler taşıyabilir ve konu hakkında bilgisi yoksa ona yardım edememenin sıkıntısını yaşar Bu nedenle çiftler kendilerinden önce böyle bir deneyim yaşayan arkadaşları ile konuşarak onların tecrübelerinden yararlanabilirler Ancak unutulmamalıdır ki en profesyonel yardım konunun uzmanı olan bir hekimden alınabilir

Bebek hareketleri ilk ne zaman hissedilir ?
Daha önce doğum yapmış olan hanımlar bu konuda da tecrübelerini gösterirler Bu hanımlar genelde 16 hafta civarında bebeğin oynadığını hissederken ilk gebeliğini yaşayanlar 19-20 haftalarda bu hisle tanışırlar Hanımlar bunu içlerinde bir kuşun kanat çırpmasına benzetmektedirler

Ne sıklıkta doktor kontrolü gereklidir ?
32 haftaya kadar ayda bir kez, 32-36 haftalar arası 15 günde bir, bu tarihten doğuma kadar da doktorunuzun uygun göreceği sıklıklarda kontrol gereklidir Bu kontrollerde bazı temel tetkikler yapılır, bebeğin ve gebenin gelişimi kontrol edilir ve standartlara uygun olup olmadığı saptanır, bebekte ya da gebede olası bir anormalik saptanır ise buna yönelik tedaviler planlanır ve yapılır, bazı özel gebelerde gereken özel tetkikler ve araştırmalar gerçekleştirilir Bebeğinizin ve kendi sağlığınız için gebelikte hekiminizi düzenli olarak ziyeret etmeyi ihmal etmeyiniz

Bebeğin cinsiyeti ne zaman belli olur ?
Aslında bebeğin cinsiyeti döllenme meydana geldiği anda bellidirBurada tek belirleyici babadan gelen spermin cinsidir Eğer bu sperm Y kromozomu taşıyor ise bebek erkek, X kromozomu taşıyor ise bebek kızı olacaktır Ancak bu cinsiyetin tespiti ancak dış cinsel organlar ultrason ile görülebilecek büyüklüğe ulaştığında mümkün olurGenellikle 14-16 haftalardan itibaren tecrübeli gözler bebek cinsiyetini saptayabilir

Tanı amaçlı yapılan ve bebekten doku alınmak sureti ile gerçekleştirilen biopsi sonucu bebeğin cinsiyeti %100 doğrulukla saptanır ancak bu işlemler sadece tıbbi bir gereklilik varsa yapılır Sadece cinsiyet tayini için yapılmaz