Çocuğum Hayal Dünyasında Yaşıyor

"Anne okulda resim yapıyorduk ne oldu biliyor musun?Çizdiğim dinozor kağıttan yere atladı Hem de kanatlı bir dinozor Ben de sırtına bindim ve eve uçtuk Yolda kuşlar bize saldırdı Ama ben ateş çıkaran sopamla hepsini kaçırdım"

Sizin çocuğunuz da bu kadar hayalperest mi?
Yanıtınız evetse DBE Davranış Bilimleri Enstitüsü Çocuk ve Genç Bölümü'nden Psikolog Nur Dinçer Genç ile yaptığımız röportaj tam size göre

-3- 4 yaş çocuklarının genel özellikleri nelerdir? Bu dönemde en çok tekrarlanan davranışlar nelerdir?

-Bu yaş dönemindeki çocukların en önemli özelliği sürekli hareket halinde olmalarıdır Hoplamayı, zıplamayı severler Artık daha dengeli hareket ettikleri için koşmak ve istediğinde durmak başarabildiği şeylerdir Sallanmayı, kaydıraktan kaymayı, alçak bir basamak ya da duvardan atlamayı severler
Enerjisi hiç bitmeyecekmiş gibi sürekli hareket halindedirler

Diğer özellikleri ise şöyledir:

-Tehlikeli olanı yavaş yavaş ayırt edebilir

-Kendi kendine yemeyi, giyinme ve soyunmayı, el yıkama ve diş fırçalama gibi öz bakım becerilerini başarır

-Dikkatini daha uzun süre yaptığı işe verebilir Daha uzun süre kendi başına oynayabilir

-Masa başında yapılan faaliyetlere daha uzun süre ayırabilir Resim yapmak, değişik malzemelerle (oyun hamuru, parmak boyası vs) çalışmak ilgisini çeker Bu yaş dönemlerinde resimleri konuludur ve daha anlaşılır olmaya başlamıştır İnsan resmi çiziminde göz, ağız ve kafadan çıkan bacaklar vardır

-Yapboz yapmak bu yaş dönemlerinde bazı çocukların ilgi alanına girer Büyük ve az parçalı Legolarla inşa oyunları oynamakta bu yaş döneminde başlar

-Taklit yapmayı sever Farklı rollere bürünür Bir gün kedi olur, bir başka gün dinlediği masaldaki kahramanın yerine geçer

-Kendinin artık diğer insanlardan farklı bir birey olduğunu kavramaya başlar Başkalarının da kendinden farklı duygu ve düşünceleri olduğunu fark etmeye başlar

-Renkleri öğrenir

-Bir tane ve bir sürü gibi farklılıkları anlamaya başlar

-Nesneleri büyüklük ya da renkleri gibi farklı özelliklerine göre sıralayabilir

-Beşe kadar saymayı öğrenebilir

-Mutfakta ya da evde yapılan işler yardımcı olabilir

-Oyuncaklarını kendi alıp, yerine koyabilir

-Neden sonuç ilişkilerini öğrenmek ilgisini çeker

-Arkadaş ilişkileri gelişir, paylaşmayı öğrenir

-Konuşmaları ana dilbilgisi kurallarına uygundur Anlatacak çok şeyi vardır Okulda olanlar, arkadaşları, hayali hikayeler

-Kuralları anlayabilir, sorunla karşılaştığında çözüm yolları konusunda müdahale edilmezse kendi çözümlerini üretip sonuç alabilir

-Geçmiş ve geleceği ayırt etmeye başlar Eskiden olanlar ile yatıp kalkıp sabah olunca olacakları anlayabilir

-Zaman zaman inatçı davranışlar sergiler, kendi isteklerinin yerine getirilmesi önemlidir

3 - 4 yaş çocuğunun hayal dünyası nasıldır?
3 - 4 yaşındaki bir çocuğun hayal gücü artık oyunlarına, yaptığı faaliyetlere değişik renkler katmaktadır Bu yaş dönemlerinde çocuklar hayal ile gerçeği yeni yeni ayırt etmeye başlarlar Bununla birlikte hayali hikayeler dinlemeyi ve uydurmayı severler En sevdikleri masal ya da çizgi film kahramanının yerinde olmak, ya da başkalarının başına gelen şeyleri kendi başına gelmiş gibi anlatmak veya hiç olmayan şeyler uydurmak bu dönemde sık karşılaşılan durumlardır

Hayal dünyaları gittikçe zenginleştiği için de oyunları, resimleri ve anlattıkları hikayeleri de daha renkli, zengin olmaya başlar oyun bu yaş döneminde çocuğun hayatının en önemli parçasıdır Arkadaş ilişkileri gelişmeye başladıkça çocuğun sosyal yanı da gelişmektedir En iyi arkadaşını taklit etmek onun gibi yürümek ,konuşmak gibi farklı rolleri oynamayı sever Bazen farklı bir karaktermiş (masaldaki cin veya çizgi filmdeki süper kahraman) gibi davranmak ya da bir nesneyi başka bir nesnenin yerine kullanmak (boş bir ayakkabı kutusunu müzik seti ya da ipleri kablo yapmak) bu dönemdeki gelişmelerdir

Anlattıkları hikayelerde başlangıçta baş ve son yoktur, hikaye her defasında farklı şekilde anlatılır ama zamanla onları daha gerçekçi ve mantıklı hikayelere dönüştürmeye başlar

Çocuğun hayal gücünün gelişmesine anne ve baba nasıl katkıda bulunabilir ?

-Oyuncak seçerken mümkün olduğu kadar çeşitli fonksiyonları olan oyuncaklar seçmelidir Tek bir düğmeye basılarak oynayan yaratıcılığa ve hayal gücüne yer bırakmayan oyuncaklar seçilmemelidir

-Birlikte bir oyun oynadığınızda çocuğu yönlendirmek yerine onun sizi yönlendirmesine izin verin Örneğin oyuncak tabak bir uçan daire olarak kullanılıyorsa bunun aslında bir tabak olduğunu söylemek yerine bir tabakta siz alarak oyuna katılabilirsiniz

-Televizyon ve bilgisayar gibi hayal gücüne fazla yer bırakmayan etkinlikler yerine tiyatro, drama, dans, sergi gibi faaliyetler tercih edilebilir

-Evdeki eşyalarla farklı şeyler yapmasına izin verin Zarar verici olmadıkça eşyaları ellemesine, kullanmasına destek verin Yastıklardan kulübe inşa etmesine, eski giysilerden kıyafetler yapmasına izin verebilirsiniz

-Evin dağılması ve kirlenmesine neden olduğu düşünülerek çocuğun oyunlarına kısıtlamalar getirmek hayal gücünü engelleyecektir

-Farklı malzemelerle çalışmasına fırsat tanıyın Değişik boyalar, kağıtlar, evdeki atık malzemeleri( boş kutular, rulolar, gazete kağıtları vs) kullanmasınıdestekleyin

-Hikayeler okumak, bilinen hikayeleri farklı şekilde çocuğa tamamlatmak, çizdiği bir resim için hikaye oluşturmakta yararlı olacaktır

-Oyuncak üretmesine olanak tanıyın

-Doğa ile yakından tanışmasına fırsat tanımak, hayvan ve bitkileri izlemesini ve gözlemesini sağlamak ona yeni oyunlar icat etmesi için gereken hayal gücünü kazandıracaktır

-Ona kendi çocukluğunuzda oynadığınız değişik oyunları anlatın ve birlikte oynamaya davet edin Kağıttan uçak yapmak, konserve kutusundan robot yapmak, kağıt gemileri yüzdürmek, eski çoraba dikilen düğmelerle göz ağız yapıp kukla oluşturmak, incir yaprağından çanta yapmak gibi bildiğiniz oyunları paylaşın Patates baskısını, kağıda boya sürüp ortadan katlayarak resim çıkarmayı gösterin

-Değişik roller oynamasına izin verin O anne olsun, siz çocuk O yemekleri yapan anne ya da arabayı kullanan baba olsun siz de arka koltukta oturan oğlunuz

-Değişik malzemeleri karıştırarak mutfakta birlikte yeni yemekler icat edin

-Saksıya farklı tohum ve soğanlar ekerek nasıl bir bahçe oluşacağını, çıkacak çiçeklerin renk ve kokularını hayal edin

-Kendi resimlediği kendi hikaye kitabını oluşturun Bu kitabı ciltletin ve başkalarına anlatması, zamanla yeni sayfalar ilave etmesi konusunda onu yüreklendirin

DBE Davranış Bilimleri Enstitüsü Çocuk ve Genç Bölümü'nden Psikolog Nur Dinçer Genç