Platon Öncesi Siyasal Düşünce: Sofizm&Amp;Sokrates

Sofizm Akımı

Yunanca bilgi anlamına gelen sophos(sophia)sözcüğünden türeyen Sofist;bilgin,bilge kişi demektirMÖVyy'd ortaya çıkan bir düşünce akımıdır,bu haliyle aristokratik değerlerin,inançların,düşüncelerin yıkıldığı döneme rastlar

*Bu akımın başlıca düşünürleri; Protogoras,Gorgias,Antiphon,Hippias sayılabilir

İnsanı düşüncelerin odak noktası olarak alan ve onu ahlaki nir değerden çok çıkarlarına ve kendine hizmet eden bencil bir yaratık olarak kabul eden bu düşünce akımının önde gelen düşünürlerinden Protogoras'a göre; ''insan her şeyin ölçüsüdür''Böyle olunca Polis'i meydana getiren kurumlar da ,tanrı iradesinin değil,insanın,onun iredesinin ürünleridir Bu anlamda devlet de insan yapısıdır,onun tarafından kurulmuştur
*Peki ama Devlet doğadan çıkmamış,insalar tarafından kurulmuş olduğuna göre kökenini,kaynağını nereden alır??

Sofistler bu konuda iki farklı görüş ileri sürmüşlerdir;

Birinci gruba göre;(öncüsü Protogoras)Devlet: bir toplum sözleşmesi sonucu oluşmuşturHukuk kuralları bu sözleşmenin kurallarıdırHerkes sözleşmeye katılldığına göre toplum nimetlerinden eşit pay alacak ve böylece eşitlik ve demokrasi tüm toplumda egemen olacaktır

İkinci gruba göre ise;Devlet'in temelinde kuvvet,güç yatmaktadırDevlet'i güçlü insanlar kurmuştur,onların yasaları geçerlidirBu nedenle eşitlik ve demokrasi ilkelerinden söz etmek mümkün değildir,efendi-köle ayrımı doğaldır,geçerli kuraldırİktidar ,adaletin kurallarının ne olduğunu kendi çıkarları doğrultusunda saptar ve çıkardığı yasalarla yönetilenlerin adaleti bu şekilde anlamalarını sağlarlar

Böylece Sofistler; kişiyi sosyal bağlardan kurtarıp kendine döndürdüler,insan yararına olanın doğal olduğunu savunarak bireyci görüşü yücelttilerEğitimle de vatandaşa ,yurttaşlık erdemi vermeyi denediler*Bu yönden doğuştan erdem üstünşlüğünü savunan aristokratların görüşlerini yıktılarÖzünde orta sınıfların görüşünü taşıyan hareket,bu sınıfların ekonomik hayata katılmaları,söz sahibi olmalarının sonucudur



Sokrates

MÖ 469-399 yılları arasında yaşamış olan Atinalı Sokrates,eski yunan düşün yaşamının en büyük bilginlerindendirİçinde yaşadığı polisin sorunlarını,yönetim anlayışını,toplumsal alanda ortaya çıkan davranış ve düşünce biçimlerini ele alıp tüm yönleriyle irdeleyen bu ünlü düşünür hem çağına hem de sonraki dönemlere,günümüze kadar uzayan çizgide damgasını vurmuştur

Sokrates'in görüşleri ana çizgileriyle şöyle özetlenebilir;

*Eski sevrin aristokratik düşünce sistemiyle (aristoktratik yönetim ve geleneksel hukuk)yeni doğan orta sınıf+znginler ittifakının hak ve yararlarını bağdaştırmak istemiştir Bu yüzden hem sofistlere yakın hem de onlara karşıdır
*''Bildiğim tek şey,hiç bir şey bilmediğimdir''derken, tüm değerleri şüphe ile karşılamış,erdemin doğuştan kazanılan bir yetenek olmadığını,öğretilebilir,eğitimle elde edilebilir olduğunu söyleyerek Sofistlere yaklaşmıştır(insanı ön plana çıkarıyor)Böylece erdemin salt aristokrasinin tekelinde olmadığını,kişi mutluluğunun erdeme dayandığı,bunun yolunun ise bilgiden geçtiğini belirterek insanın önemini vurgularİnsanın hedefi Sokrates'e göre tektir;kendini tanımak!Çünkü kendisiyle uyumlu insan,toplumla da uyum içinde olacaktır
*Öte yandan,amaç olarak kişisel çıkarlardan çok toplumun çıkarlarını ön plana alması,akılla insanların ortak değer ve gerçeklere ulaşabilceğinde inanması onu Sofistlerden uzaklaştıran görüşler olarak kabul edilir
*Böyle olunca,politika da Aristokratların iddia ettiği gibi en yüksek sanat olarak en yetenekli ve uzman sayılan aristokrasinin tekelinde değildir!O da bilgi yoluyla öğrenilebilir olunca,aristokrasinin bu alandaki üstünlüğü sona ermeli,zengin ve orta sınıf çocukları da bilgi yoluyla erdemi ve politika sanatını öğrenebşlmelidirler''Kamu görevlileri kura ile seçilmemelidir;bu atletleri yarışmaya uygun kimseler arasından seçmek yerine kurayla seçmeye ya da daha bilgili olanı değilde kurada kazananı seçmek zorundaymışçasına dümenciyi gemi personelinden kurayla belirlemeye benzer''derken bilginin,uzmanlığın siyasette ve devlet adamlığında önemli olduğunu açıklamakta,böylece bilgeler yönetiminin,dolayısıyla ''entellektüel elitizm''akımının geçerli olmasına inandığını açıkça vurgulamaktadır

Görüldüğü üzere,zaman zaman Sofistlere yaklaşan,çoğu kez ise onlardan uzak durmaya çalışan Sokrates,toplumu diyaloğuna bu açıdan yaklaşır ve yasa anlayışı ile de bu çerçeveyi tamamlar;toplumda iki türlü yasa geçerlidir;yazılı yasalar;toplumu yönetenlerin yaptıkları yasalar ile yazısız yasalar;yani genel ahlak kuralları
İşte bu yasalara tüm Site halkı uyacaktır,beğenseler de beğenmeseler de;çünkü amaç site devletinin varlığı ve sürekliliğidir