Çocukça Felsefenin Ardında-Ahmet İnam

Çocukça felsefe çocuk felsefesi değildir Çocuklara yöneltilmiş, onları konu alan felsefece bir yaklaşımın adı değildir

Çocukça felsefe, ele aldığı sorunları, betimlemeye, yorumlamaya çabaladığı konuları, kavramları, görüşleri, anlayışları, naiv bir tutumla, sanki ilk kez görüyormuş, sanki bunlar felsefenin geçmişinde, bilimlerde, insanın binlerce yıllık yaşam deneyimlerinde yer almıyormuş gibi görme çabasıdır
Husserl Fenomenolojisine bu açıdan yakınlığı vardır; Kökten bir “paranteze alma”, epokhe söz konusu değildir, ama çocukça bakışta; çocuğun zaten epokhe yapacak deneyim birikimi yoktur

Çocukça felsefe, önceden belirlenebilen yöntemler, kılı kırk yaran temellendirme çabalarına dayalı ilkelerden yola çıkmaz
Ne bir bilim (Husserl’in söylediği gibi, Kesin Bir Bilim Olarak Felsefe) ne de (Belki, örneğin, Nietzsche’de olduğu gibi, Böyle Buyurdu Zerdüşt) sanattır Dünyaya çocukça bakabilmenin, bakabilenlerin bir ürünüdür Öğrenilerek çocuk olunmaz, taklit ederek de

Çocukluk kendiliğindendir Zorla çocuk olunmaz

Çocuk felsefe yapabilir mi?

Madem ki deneyimleri yetersiz, kavram çözümlemeleri için gerekli donanım, birikiminden yoksun, nasıl olacak da insan yaşamını, düşüncesini, bilgisini yorumlayacak?
Çocuk nasıl felsefeyle olacak?
Daha başta olan biridir o; deneyimsiz, ergenliğe bile erişmemişken, kavramlarla yaşayabilecek olgunluktan uzakken, Sokrates’in deyimiyle nasıl düşünceler doğurtacak ya da doğuracak?

Burada çocuğun, çocuk felsefesi yapanlarca ya da eğitimcilerce göklere çıkarılan düş gücünün genişliği, hayret, merak, sorgulama duyarlılığı, masumiyet, yaşamın keyfini çıkarabilme, oyun oynayabilme başarısı gibi erdemleriyle ilgilenmeyeceğim Sanırım çocuğu çocukça görmeyi de bilmiyoruz Unuttuğumuz birşey oluyor çocukluğumuz

Çocukken çocukluğumuzu yorumlayamadığımız için büyüyünce gerçekleştirdiğimiz yorumlar birer anı-yorum oluyor Çocuklukta ne var ona filozof olabilme olanağını veren?


Çocukça düşünebilmek için çocukluğu aşmak gerekmez mi?
Bir olgunluk gerektirmez mi felsefece tartışmak?
Çocukla felsefe nasıl bir araya gelir?
Çocuk doğru dürüst düşünemez ki felsefe yapsın Daha yolun başında, daha deneyimsizdir


Oysa, göz önüne alınması gerekli temel nokta şu:

Burada çocuk filozof olmuyor, filozof çocuk oluyor Çocukluğa dönme anlamında değil Filozof bir çocukluk yaratıyor Bir çocukluk yaşıyor Hani tasalanarak, öğrenilerek çocuk olunmuyordu?

Bu yaratma, kendiliğinden gelen bir oluşumdur, filozof kendini çocukluğunda bulmuştur:
Anılarında değil Şu anda yaşadığı çocukluğunda, Çocuklaşma bir düşünme aşaması, bir düşünme evresidir:
“Bu konuya çocuk gibi baksak” “Çocuğun gözüyle nasıl görülürdü?” “Bu sorunun anlaşılamamasının ardında, çocukça bakılamayışı yatıyor” “Çocuklar!

Bu soruna çocuk gibi bakmaya çalışsak nasıl olur?” Sözleriyle giriş yapılabilir (Bu aşamayı bir kaçış, gerçeklerle yüzleşmemek için bir geri çekiliş, bir “regressyon” olarak görmemeli!) Bilinçli, farkındalıklarla yürütülen bir araştırmanın bir evresidir, çocukçalık

Gidiverdiğimiz bir hayat bu çocukçalık
Düşüncenin aman vermez akışında, çıkınca
Gizemli derinliğinden, öyle kalakaldık,
Maskaralık, belki kaçış, bu dünyadan bakınca

Bir çıkış, kaçış değil çocukçalık Bir çıkış, dehlizlerde yürüyüşlere, kavramlarda sıkışmış, tarihte,çerçevelerde Mızma Oynarken Felsefecilik Mızma kurala uygundur

Bir patika açmadır: Buradan da gidilir Geride kalanlara şöyle denir:

Deneyip geleceğim mızmıyorum Tazelenmeye gidiyorum Yoruldum Yeniden görüp geleceğim Can bulmaya gidiyorum Gitgide ağırlaşan havayı değiştirmeye; kalakalmak, Sokrat gibi Şölen yolunda Kalakalmak, çocukçalığın başladığı yer Yıpranmışlığın hüznü ile, yürüyorum, arayışımın yollarından birinde, daha önce gördüklerimi yeni bir ışıkla görüyor, görmediklerimi görüyorum


Perde İşte benim ona çıkardığım dil
Gitti öncekiler hiçbiri benim değil
Kırlarda elimde uçurtmadır kavramlar,
Geleceğim yine, eskilere selamlar
Hür müyüm, deli mi? Hayat aralanıyor,
Elimde kalem ciddilik karalanıyor
Kalem ağır Hakikat sağır Bunca kahır,
Kuş olmuş bakın Felsefe yaralanıyor
Yarayı sarıyor çocuk kalmıyor hatır,
Tenhada garip düşünce mayalanıyor


Düşünceye kanat germedir bu evre Pörsümüş kanatlarını gerip açmadır Kol kanat germedir Eprimiş, karanlık kadife perdeleriyle pencereleri sıkı sıkı kapatılmış, tozlu ağır koltuklarıyla bu alışılmış, alışıla alışıla eskimiş arama evinden, her tarafı camlarla kaplı, sırçadan, uçucu bir müziğin eşliğinde, bahçesinde çocuk gülüşlü oyunların oynandığı, içinde sayısız bahçe olan, alana sıçramadır

Orada yorgun çocuklar, olgun ve çocukturlar
Orada içi olanın içini açabildiğini, gözü olanın, gözünü, gerçeği olanın gerçeğini açabildiğini, düşünmüş de çocuk olmuşların oynaştığını, ironi ile derinleşen düşüncenin kaynaştığını duyabilirsiniz

Sorular şunlar: Bu aşamaya nasıl gelinir? Bu aşamada ne başarılır?
Bu aşamadan nasıl çıkılır?
Bu aşamaya yaşlanarak, çile çekerek gelinir Bundan dolayı çocuk felsefe, salakça felsefe değildir
Büyümüş de küçülmüş felsefedir
Bu felsefe her hangi bir sorunun aranmasına ilişkin geliştirdiğimiz tavırla ilgilidir

Şimdiye dek bu felsefenin ne uğraştığı konular, ne bu konuların tartışılma yöntemlerine ilişkin birşey söylemedim Söylediğim, yalnızca sorulan soruları aramaya, yanıt bulma denemelerine ilişkin sezgisel imalardı

Bu aşamada ufuk açılması, seçenekleri görebilme, arama, araştırma sevinci gerçekleştirilir
Karanlıktan, yoğun çabalardan, uçucu aydınlığa geçiştir
Arayan, sürgit çocukça felsefede kalmaz Bulunanların irdelenmesi gerekir Ağırlık çöker
Sonra yine uçucu aydınlık gelebilir Sonra yine çalışma karanlığı

Neden irdelemek, çözümlemek, ayrıntılarda yoğunlaşma karanlık olsun?
Onlar da aydınlıkta ama uçucu olmayan aydınlıkta yapılmasın?
Elbette neden olmasın?
Yoğun bir çilenin ardından gelen olgun çocukluk, felsefece düşünmenin zahmetleriyle neden ağırlaşıp, karanlığa bürünsün?

Şimdi, soru çocukça felsefeyi hak etmek için nasıl çalışmak, nasıl bir donanım edinmek gerektiği üzerinde yoğunlaşıyor Onu, söylediklerimi anlayanlar zaten yanıtlamışlardır
*
Ahmet İnam