Alternatif Eğitim

Alternatif eğitimi tartışırken en zorlanılan şey terminolojideki karışıklıktır Alternatif eğitim terimi özellikle gerçek anlamda alternatif uygulamaların bulunmadığı ülkelerde literatürdeki anlamının çok dışında uygulamaları akla getirmektedir Örneğin ülkemizde alternatif eğitim denildiğinde e- öğrenme, uzaktan eğitim, yurtdışı eğitim programları, kısa süreli gerçekleşen atölyeler, yaz kampları gibi eğitim pratikleri ya da alternatif eğitim içinde yer almayan okul sistemleri, eğitim yöntemleri akla gelebilmektedir

Türkiye’de çok iyi bilinmeyen bir alan olması, bu yanlış algının oluşmasını normal kılmakla beraber, “alternatif eğitimin” yaygın olduğu ülkelerde dahi bu terimin farklı anlamlarda kullanıldığı görülmektedir Bu nedenle alternatif eğitimin ne olduğu konusuna girmeden önce “sözde alternatiflerin” neler olduğunun belirtilmesi, alternatif eğitim kapsamına nelerin girdiğinin anlaşılmasına olanak verecektir 3 tip sözde alternatiften bahsedilebilir

1 Tip: 1 tip sözde alternatifler popüler yenilikler yapılan okullardır Bu tip alternatifler mevcut okulları meydan okuyucu ve tatmin edici hale getirmeye çalışırlar Organizasyonel ve yönetimsel yapıları geleneksel değildir Seçme ve genellikle popüler okullardır Yeniden düzenlenmiş okulların en iyi örneklerini oluştururlar Amerika’da yaygın olan “sözleşmeli okullar ve mıknatıs okullar” * 1 tip alternatiflere örnek olarak verilebilir

2 Tip: 2 tip sözde alternatifler, öğrencilerin kovulmadan önce mahkum edildiği “son şans programları” dır Uzun ya da kısa dönemli olabilirler Davranış değişikliğine odaklanır, yenilik getiren bir okul iklimi, öğrenme, değerlendirme stratejileri yaratmak için çok az çaba harcarlar

3 Tip: Bu tip sözde alternatifler ise rehabilitasyon ya da iyileştirme ihtiyacı olduğu düşünülen öğrenciler içindir Başarılı tedaviden sonra öğrencilerin ana akım eğitimine dönebileceği varsayılır

Bu sözde alternatiflerden tip 1 ve 2 problemin bireyde olduğunu varsaymaktadır Alternatif eğitim asla disiplin ve davranışla ilgili olmamıştır: öğrenmek, öğretmek, değerlendirmek ve okul iklimi için farklı yöntemlerle ilgilidir Sonuç olarak risk altındaki çocuklara, uyum problemi çeken çocuklara, özel eğitim gerektiren çocuklara (ileri zekalı, öğrenme bozukluğu olan, görme özürlü, işitme özürlü) yönelik programlar alternatif eğitim kapsamına girmemektedir Alternatif okullar elbette bu çocuklara da eğitim vermektedir Ancak bir okulun bu programlara sahip olması, onu alternatif yapmamaktadır

GENEL NİTELİKLER

Alternatif okulları, 200 yıllık tarihiyle geleneksel okullardan ayırt eden genel nitelikler ise şöyle sırlanabilir:

Çok seslilik: Alternatif okullar ideal öğrenme toplulukları değillerdir Öğrenciler öğretmenleriyle, öğretmenler ailelerle, aileler okul müdürleriyle aynı fikirde değillerdir

Felsefi Temel: Alternatif okullar ana akım eğitimden temelde farklı olan hayat ve öğrenme felsefelerinden beslenirler

Çeşitlilik: Çeşitliliğe sahiptir Geleneksel özel ve kamu okullarından farklı olarak bir modelin tüm toplumlara uygun olduğu zihniyetini paylaşmaz Her alternatif kendi eğitim ve öğretim metotlarını ve yaklaşımlarını yaratır ve sürdürür

Küçük olmaları: Alternatif okullar genellikle 10-400 öğrenciye sahip küçük okullardır

Bireysel eğitim: Alternatif okullar her öğrenci için eğitim sürecini değiştirirler

Öğretmen- öğrenci ilişkisi: Alternatif okullar öğrenci ve öğretmen arasındaki ilişkiyi yöneten geleneksel sosyal normlardan uzaklaşırlar

Bireysel farklıklara verilen önem: Alternatif okullar kişisel olmayan bir tarafsızlıktan çok bireysel farklılıklara değer verirler

Seçim şansı: Öğretmen ve öğrenciler alternatifte gönüllü olarak bulunmalıdır Alternatif okul mutlaka öğrencinin bulunmak istediği bir yer olmalıdır

Her öğrenciye açık olmak: Gerçek bir alternatif okul tüm öğrencilere açık olmalıdır: sözde ortalamanın altında, ortalama ya da “zeki”, ilerici, politik, “alternatif”, sözde azınlık, ya da sadece farklı Katılacakları sınırlandırmakla, alternatif eğitimciler ve vatandaşlar, aslında alternatiflerin bütün öğrencilere yardım etme potansiyelini sınırlandırır ve geleneksel sistemin yetersizliklerini sürdürürler

Süreklilik: Öğrenciler bir alternatifte olmayı seçebilmenin yanında orada kalma tercihine de sahip olmalıdır Alternatif okullar kısa dönemli rehabilitasyon programlarından farklı olarak süreklilik sağlayan okullardır Amerika’da 10-15 yıl boyunca okul bölgeleri, yasama meclisleri sahte alternatifler yaratmışlardır Bunlar sadece isim olarak alternatiflerdir; etkisiz ve çoğu kez çoğunluktaki öğrencilerden tecrit edileni damgalayan, izole eden, cezalandırıcı yaklaşımlar sunmaktadırlar Bunlar okullar için güvenli bir supap olmak için yaratılmıştır

Öğrenmek için tek bir en iyi yol yoktur anlayışı: Alternatif eğitim ve öğrenme biçimleri aynı şeydir Herkes farklı öğrenir fikri alternatif görüşün temel katkılarından birisidir Büyük öğrenci gruplarına aynı konferansın, aynı kitaptan aynı görevlerin, aynı testlerin verildiği geleneksel yaklaşımlar bütün öğrencileri aynı sayar

Gerçek bir alternatif okulun müfredat / öğrenme / değerlendirmesi: bireyselleştirilmiş, farklılaştırılmış, kişisel hıza uygun, esnek, özelleştirilmiştir (aynı amaç için öğrenciye en uygun alternatifleri sağlayan) Eğer program öğrenci öğrenme sitilleriyle ilgili bir öğrenme çevresine sahip değilse bir alternatif değildir

Paylaşarak karar verme: 1970’lerin başından itibaren, öğrencilerin ve ailelerin kararlarda paylarının olması, alternatif programların ana bir karakteristiği olarak okulu etkilemiştir Bir çok açıdan alternatif programları geleneksel okullardan farklı yapan buydu Alternatif eğitimciler öğrencilerin kendilerinin yarattıkları kurallara uyma eğiliminde olduklarını varsaydılar Özgür okul hareketinden bugünün alternatif eğitimcilerine kadar, öğrencilere okul ya da sınıf kararlarının bir parçası olmak için şans vermek karakteristik özelliktir

Bu beş temel özelliklere, bireyselleştirilmiş bir müfredat ve eğitim sağlanması, sıcak bir okul ikliminin yaratılması, toplumu kapsaması, akademik yönlendirme kadar sosyal / aile, ekonomik yönlendirmede de bulunulması, öğretmen ve öğrencinin beraber oluşturacağı alternatif değerlendirme yöntemlerini kullanması, sosyal hizmet eğitimini teşvik etmesi, alternatif programlama ve kayıt politikalarına sahip olması eklenebilir

Genel olarak bu nitelikleriyle yaygın okullardan ayrılabilecek alternatif okullar kendi içinde farklı yaklaşımlara sahiptir Miller bu farklılıkların, değişik ahlâki ve felsefî yönleri yansıttığını ifade eder: bazıları öğrenmede özgürlüğü en yüksek dereceye çıkarmayı hedeflerken, diğerleri olması gerektiğini düşündükleri bir çocuk eğitimi yapısını sağlarlar Bu yaklaşımları Miller beş ana sınıfa ayırır, altıncı olarak ise geleneksel eğitim düşüncesinden söz eden transmission modelini ekler

BEŞ TEMEL MODEL

1- Transmission Model: Egemen ana akım yaklaşımdır Bu yaklaşımın öğrenmeye bakış açısına göre bilgi öğrenenin deneyimlerinin ya da kişisel tercihlerinin dışında, gerçeklerin kanıtlanmış, objektif, çok güvenilir bir bütünüdür ve eğitimcinin rolü bu bilgiyi, eşlik eden akademik beceriler ve tutumlarla beraber öğrenenin beynine aktarmaktırOtoriter bir yaklaşımdır Eğitim "verilir", sınıf "yönetilir"

2- Özgürlüğe Dayalı Öğrenme: Bu modelde öğrenenin otonomisi ve özgürlüğü olabildiğinde az sınırlandırılır Hatta hiç sınırlandırılmaz Öğrenmeye bakış açısı: öğrenme bireyin ihtiyaçları, amaçları ve arzularıyla başlar öğrenenin hayatıyla ilgili görünen, dünyanın sağlaması gereken ne varsa, bunların tamamıyla öz motivasyonlu keşfini merkeze alır Bireyci bir yaklaşımdır

Felsefeciler ve teorisyenler: Leo Tolstoy, Francisco Ferrer, AS Neill, Paul Goodman, John Holt, George Dennison, Ivan Illich
İlişkili okullar: Özgür okullar, ev eğitimi, Sudbury modeli

3- Sosyal Oluşturmacılık Modeli: Bu modelin öğrenmeye bakış açısına göre öğrenme bir çevredeki insanlar arasında anlamlı bir etkileşim gerektiren, bilerek işbirliğini, araştırmayı ve yaratıcı problem çözmeyi teşvik eden, sosyal bir çabadır Bilgi ne bütünüyle objektif, ne de bütünüyle nesneldir Bilgi insanlar arasındaki ilişkiler ve onların sosyal, fiziksel çevreleri aracılığıyla dinamik olarak inşa edilir Çocuk merkezli bir yaklaşımdır Bu modelle ilişkili okullar Reggio Emilia, , Friends (Quarker) okulları olarak sıralanabilir

Felsefeciler ve teorisyenler: John Dewey, Jean Piaget ve Lev Vygotsky

İlişkili okullar: Reggio Emilia, , Friends (Quarker) okulları

4- Eleştirel Pedagoji: Eğitimin ana amacı sosyal sorumluluğun ya da toplumun sosyal olarak yeniden yapılanmanın önemini vurgulamak; öğrencilere, kendi kültürel koşullarının bilincini geliştirmeleri için yardım ederek toplumu değiştirmektir Çocuk merkezli ya da bireyci değil, toplum merkezli bir yaklaşımdır Eleştirel pedagoji ile ilişkili eğitim halk eğitimidir

Felsefeciler ve teorisyenler: Paulo Freire

İlişkili okullar: Halk eğitimi

5- Ruhsal Gelişimcilik: Bu modelde insan varlığında ruhsal bir boyut olduğu düşüncesi temeldir Çocuk merkezli bir yaklaşımdır Çocuğun gerçek gelişimsel ihtiyaçlarını karşılamak için tasarlanmıştır Otorite uğruna otoriteye başvurmaz; bunun yerine her çocuğun gizil potansiyellerini desteklemeyi amaçlayan bir yapıyı kurmayı tasarlar Özel olarak eğitilmiş ve öz disipline olmuş bir öğretmenin rehberliği çocuğun potansiyelini gerçekleştirmek açsından gereklidir Bu modelle ilişkili okullar Waldorf ve Montessori okulları olarak sıralanabilir

Felsefeciler ve teorisyenler: Maria Montessori, Rudolf Steirner, Hazret Inayat Khan

İlişkili okullar: Montessori, Waldorf

6- Holistik (=bütüncül) : Her nesne, fikir ya da canlı varlık, hem kendi içinde bütündür, hem de ona anlamını veren sonsuz bir bütünlük serisinin bir parçasıdır Holistik yaklaşım diğer beş yaklaşımın bir değere sahip olduğunu, ancak sadece bir kısım doğruları kapsadığını kabul eder Her öğrenme durumuna yanıt vermek için özgürlük ve yapı, bireysellik ve sosyal sorumluluk, ruhsal bilgelik ve kendiliğindenlik arasında denge kurulmalıdır Bu yaklaşımla ilişkili okullar Krishnamurti, Ananda Marga, KPM¸Robert Muller Okulu olarak sıralanabilir

Felsefeciler ve teorisyenler: Krishnamurti, PR Sarkar, Ken Wilber, David Bohm, Alfred North Whitehead, Fritjof Capra, Anna Lemkow, Ervin Laszlo, Gregory Bateson, David Ray Griffin, and Buckminster Fuller

İlişkili okullar: Krishnamurti, Ananda Marga, KPM¸ Robert Muller Okulu

Alternatif okulları birbirinden kesin sınırlarla ayırmak her zaman mümkün değildir Yukarıda aktarılan modellerden herhangi biri altında nitelenen bir okul, diğer modellerin de unsurlarını taşıyabilmektedir Yine de bu tarz bir sınıflandırma yapılması alternatif okulların genel bir yol haritasını çıkarmayı kolaylaştırmaktadır

Formal eğitimin kişiler ve devletler arası rekabetin belirleyicisi haline geldiği, eğitim alan kişilerin sayılarının ve eğitim yıllarının uzunluğunun gelişmişlik düzeyinin göstergelerinden birisi olarak değerlendirildiği günümüzde, eğitim yaşantısı bireyi belirleyen en önemli etkenlerden birisi olarak karşımıza çıkmaktadır Eğitim sistemlerinde yapılan reformlar kimi sorunların çözümünde etkili olabilirken, temelde eğitimi ve çocuğu yeniden tanımlamak girişimlerinden, eğitimin ne için, kimin için ve nasıl olması gerektiği sorgulama alanlarında öğreneni merkeze almaktan uzak olduğu için, eğitim önemli bir sorun kaynağı olarak varlığını sürdürmektedir Bu nedenlerden dolayı eğitim yaşantısının olumlu etkilerinden çok olumsuz etkileri üzerinde tartışmanın, eğitimin amaç ve yöntemlerini sorgulamanın başlıca gerekler olarak karşımıza çıktığı günümüzde, yukarıda kabaca açıklanmaya çalışılan alternatif eğitim hareketi içinde yer alan farklı modellerin temsilcilerinin uygulamaları ve eleştirileri başlıca başvuru kaynaklarını oluşturmaktadır

Kaynak