Migren (Artık Çaren Bulunsun)!

1 Baş ağrısı

Hemen herkes hayatının herhangi bir döneminde baş ağrısı çeker Ancak insanların %70’i her ay en az bir kez başının ağrıdığından yakınmaktadır Tek bir baş ağrısı tipi yoktur, baş ağrıları çok çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir Baş ağrıları enfeksiyonlar gibi başka hastalıklara bağlı olabileceği gibi migren gibi hastalıklarla da oluşabilir

2 Migren

Migren basit bir baş ağrısı değil,5 çok sık rastlanan nörolojik bir hastalıktır
Migrende baş ağrısı ataklarının yanı sıra sinir sistemi ve sindirim sistemi yakınmaları gibi başka belirtiler de oluşur Üç gün kadar uzun bir süre devam edebilen ataklarda oluşan baş ağrısı, bulantı, kusma, ışık ve sesten rahatsız olma gibi belirtiler hastaların yaşamlarını aksatır Dünya Sağlık Örgütü, migreni günlük işlevleri en fazla aksatan hastalıklardan biri olarak kabul etmektedir

3 Migrenin belirtileri nelerdir?

Migren ataklar halinde oluşan bir hastalıktır Genellikle ayda 1-2 kez oluşan ve ortalama 24 saat süren atak dönemleri dışında bir yakınma olmaz Ancak atak sırasında orta şiddette ya da şiddetli baş ağrısıyla birlikte ışıktan ve sesten rahatsız olma, bulantı ve kusma gibi şikayetler oluşabilir

Migren baş ağrısı, tipik olarak başın bir tarafında yerleşir, şiddeti giderek artar, zonklayıcıdır ve hareketle artar Bazı hastalarda başın iki tarafında da ağrı olabilir ya da bir tarafta başlayıp diğer tarafa da yayılabilir Bu şikayetler 4 saat sonra geçebileceği gibi 3 gün kadar uzun sürebilir

Migren atağı sırasında hastaların çoğu iştahsız olduklarını belirtiler, 10 kişiden 9’u bulantıdan yakınır ve 3 kişiden biri kusar Işık, ses ve kokulardan rahatsız olan hastalar sessiz karanlık bir odaya çekilirler Görme bulanıklığı, burun akıntısı, karın ağrıları, sık idrara çıkma ve terleme gibi şikayetler olabilir Ayrıca depresyon, bitkinlik, endişe, sinirlilik ve konsantrasyon bozulması da sıktır Baş ağrılı dönem geçtikten sonra yorgunluk, huzursuzluk ve konsantrasyon bozukluğu bir süre daha devam edebilir Bazı hastalar ise kendilerini çok iyi hissettiklerini ifade ederler
Bazı hastalar migren atağı başlamadan önce saatler hatta günler boyunca süren yorgunluk, bazı gıdalara karşı aşırı istek, konsantrasyon zayıflığı gibi belirtilerden yakınırlar Ayrıca bazı hastalarda genellikle baş ağrısı döneminden hemen önce 1 saat kadar sürebilen ve aura dönemi olarak adlandırılan bir dönem oluşur Bu dönemde lekeler, ışık çakmaları gibi görme bozukluklarıyla eller, kollar ve yüzde uyuşmalar olabilir

4 Migren atağına yol açan etkenler var mı?

Migrenin tek bir nedeni yoktur5 Migren ataklarının çoğu kendiliğinden başlar, ancak tetikleyici adı verilen bazı uyaranlar migren atağı oluşumunda rol oynayabilir1 İçinde bulunulan koşullara göre çeşitli tetikleyiciler migren atağını başlatabilir5 Stres, kadınlarda hormonal değişiklikler, açlık, çeşitli gıdalar, uyku düzeninde değişiklik, yorgunluk, iklim değişiklikleri, parlak ışıklar ve gürültü tetikleyiciler arasındadır1
Stres, migrenle güçlü bir bağlantı sergiler Endişe, gerilim, heyecanlanma, kızgınlık migren atağına yol açabilen nedenlerdendir Bazen stres sona erip dinmeye başlandığında da migren atağı tetiklenebilir

Az ya da çok uyuma, öğün atlama gibi yaşam tarzı değişiklikleri de migren atağıyla sonuçlanabilir Ayrıca peynirler, kırmızı şarap, çay ve kahve gibi bazı gıdalar da migren ataklarının tetiklenmesine yol açabilir

Tetikleyici faktörlerden kaçınılması gereklidir Özellikle tetikleyici olduğu bilinen gıdalardan kaçınmak kolaydır Adet kanamaları gibi kaçınılmayacak faktörlerin önemini bilmek de değerlidir, çünkü genelde migren ataklarını birden fazla tetikleyici bir arada ortaya çıkarır, bunların bir kısmının ortadan kaldırılması da önem taşır8

Migren tetikleyicileri

Hormonal degisiklikler
Çevresel Faktörler
Gıdalar
Egzersiz/Yorgunluk
Adet
Doğum kontrol hapları
Gebelik
Menopoz dönemi hormon tedavileri
Parlak/Yanıp sönen ışıklar
Kızgınlık gibi duygular
Öğün atlama
Duman/Parfüm gibi güçlü kokular
Az/çok uykuiklim degisikleri
Alkol
Kafein
Yapay tatlandırıcılar
Süt ürünleri
Turşular
Monosodyum glutamat
Nitrat
ŞekerMeyve/Sebzeler
Düzensiz egzersiz
Egzersiz yapmama

5 Kimler migren olur?

Migren sık rastlanan bir hastalıktır, çocukluktan yaşlılığa kadar her yaşta görülebilir ve herkes migren olabilir1 Sezar, Chopin, Darwin, Çaykovski, Tolstoy ve Freud migren olduğu bilinen ünlülerdendir7 Migren genetik özelliklere sahiptir ve ailesel bir geçiş sergileyebilir

6 Migren ne sıklıkta görülür?

Migren, batılı ülkelerde 100 erkekten 6’sında ve 100 kadından 18’inde görülmektedir2 Türkiye’de yapılan bir araştırmada 100 kişiden 16’sında migren olduğu saptanmıştır, 5 kadından yaklaşık 1’inin ve 10 erkekten yaklaşık 1’inin migreni olduğu görülmüştür3

Migren sıklığı yaş ve cinsiyete göre değişkendir2 Çocukluk çağında 25 çocuktan 1’inde görülürken, buluğ çağıyla birlikte artmaya başlar2 ve kadınlarda erkeklerden 2-3 kat sık görülür4 Kırk yaşından sonra sıklığı gene azalır2 Türkiye araştırmasında en yüksek sıklığın 30’lu yaşlarda olduğu saptanmıştır3

7 Migren niçin kadınlarda daha sıktır?

Migren ataklarının adet döngüsüyle ilişkili olduğu bilinmektedir Aylık adet döngüsü sırasında adete yakın dönemlerde oluşan östrojen düzeyi düşüşü, migren ataklarına yol açabilmektedir Kadınların yarıdan fazlası, adet kanamalarının migren ataklarını tetiklediğini belirtmektedir1 Ayrıca adetlerin düzensizleştiği menopoz döneminde de migrenin şiddetinin arttığı saptanmıştır9

8 Migren nasıl oluşur?

Migren baş ağrısı sırasında beyindeki sinir hücrelerinde ve bölgesel kan damarlarında bazı değişiklikler oluşur Sinir hücrelerinden salınan bazı maddeler kan damarlarının genişlemesine ve damarlardan dışarıya bazı maddelerin kaçmasına yol açar Tüm bu değişiklikler baş ağrısı oluşumuyla sonuçlanır2

9 Migrenin tipleri var mıdır?

Migren temel olarak aura döneminin varlığına göre auralı ve aurasız migren olarak ikiye ayrılır2 Migrenli kişilerin üçte ikisinde aurasız migren atakları oluşur4 Bunların dışında sadece görsel belirtilerle seyreden ya da geçici felç migren tipleri de bulunmaktadır2

10 Migrenli kişilerin hayatları nasıl etkilenir?

Migren hem bireysel olarak hastalar üzerinde hem de toplumda etkilenen kişilerin sayısının çokluğu nedeniyle toplum üzerinde önemli etkiler oluşturur Migren atakları sıkça ve uzun sürelerle oluşabilir Atakların çoğunda günlük aktiviteler sürdürülemez ve buna bağlı olarak iş, aile ve sosyal yaşantı olumsuz yönde etkilenebilir4

Dört migrenli kişiden 3’ü atak sırasında mutlaka yatmaları gerektiğini belirtmektedir6 Çalışanların yarısı atakları olduğunda işe gidememekte, yarıdan fazlası işlerini yapamamakta, toplantılarını iptal etmektedir6 Migrenli kişilerin yarısı atak sırasında aile ve arkadaşlık ilişkilerinin aksadığını belirtmektedirler6

11 Migren ve iş hayatı

Migrenli kişiler işe gitseler bile normal üretkenlik düzeylerini koruyamaz1 On migrenli hastadan yaklaşık olarak 7’si 3 ay içerisinde en az 1 gün işgününe eşdeğer kayba uğradığını belirtmiştir10

Migren ataklarının çalışanları iş hayatlarından uzun sürelerce uzaklaştırdığı, hatta işsiz kalmalarına neden olabildiği saptanmıştır Migrenli kişilerdeki işsizlik oranı migren olmayanların 2 ile 4 katı yüksek bulunmuştur1

12 Migren ve toplumsal yük

Migrenli kişilerin %90’ı baş ağrısı sırasında işlerinin aksadığını belirtmektedir, migren iş verimliliğini azaltmakta ve iş yaşamı dışındaki işlevleri de olumsuz etkilemektedir Migrenin yaygın bir hastalık olması ve yaşamın en verimli yılları olan 25-55 yaşları arasında sık görülmesi, toplum üzerindeki ekonomik etkilerini belirginleştirmektedir11 Sonuç olarak, işe gidememe ve çalışma verimliliğinin azalmasına bağlı toplumsal yük önemli boyutlardadır ve hastalığın tedavisine yönelik giderleri aşmaktadır12 Son 10 yıl içerisinde migren tedavisinde büyük gelişmeler olmuştur,11 ancak çoğu hasta hastalığının migren olduğunu bilmediği ya da etkili bir tedavi olmadığını sandığı için bir doktora başvurmamaktadır12 Sonuç olarak migrene bağlı toplumsal yük, tüm ilerlemelere karşın sürmektedir11

13 Migren ve aile

“Migren ağrısı olduğunda çocuklarımla her zamanki gibi ilgilenemiyorum”

“Migrenim olmasa daha iyi bir anne olurdum”

“Başım ağrıdığında eşimle daha çok kavga ediyorum”

Migren yalnızca migreni olan kişiyi değil, eşlerini ve çocuklarını da etkilemektedir Migren aile yaşamını ve aile içi ilişkileri olumsuz yönde aksatmakta; ev işlerini ve aile ilişkilerini engellemektedir Migrenli kişilerin %80’den fazlası atak sırasında ev işlerini yapamamaktadır, ayrıca sosyal yaşamları da aksayabilmektedir Hastaların çoğu çocuklarıyla yeterince ilgilenemediklerini söylemektedir; çocuklarına yeterli zaman ayırmayıp, yeterince konuşamadıklarını ve migrenleri olmasa daha iyi bir anababa olacaklarını düşünmektedirler Sonuç olarak etkili migren tedavisi yalnızca migreni olan kişiye değil eşine ve çocuklarına da yarar sağlamaktadır13

14 Migrene nasıl tanı konur?

Uluslararası Baş Ağrısı Derneği migrene ve diğer baş ağrılarına tanı konmasını sağlayacak bir kılavuz geliştirmiştir1 2004 yılında hazırlanan son kılavuz dünya çapında kabul görmüştür14 Bu kılavuzda migren tanısı için 4-72 saat arasında süren ve orta düzeyde ya da şiddetli, başın tek tarafına yerleşik olabilen, zonklayıcı, hareketle artan, bulantı, ışık ve sesten rahatsızlığın eşlik edebildiği en az 5 baş ağrısı atağı olması gerektiği belirtilmiştir1 Bu özelliklere dayanarak 3 maddeden oluşan bir migren testi geliştirilmiştir ID MigraineTM testi migren baş ağrısı tanısı amacıyla kullanılabilecek güvenilir bir gereçtir15

15 ID Migraine TM

Migreniniz olup olmadığı sorusunu cevaplandırmaya yardımcı olacak kendi kendinize uygulayabileceğiniz üç soruluk bir test15

Son üç ay içinde günlük işleri etkileyen ya da doktora gitmeyi düşündüren en az 2 veya daha fazla baş ağrısı atağı geçirdiyseniz testi yanıtlayınız:

1 Midenizde bulantı veya rahatsızlık hissettiniz mi?

Evet ____ Hayır____


2 Işık sizi (Baş ağrınızın olmadığı zamanlara göre çok daha fazla) rahatsız etti mi ?

Evet____ Hayır____


3 Baş ağrılarınız çalışabilmenizi ya da ihtiyaç duyduklarınızı yapabilmenizi en az bir gün kısıtladı mı?

Evet____ Hayır____


Bu 3 sorudan 2 ya da 3’üne yanıtınız “evet” ise baş ağrınızın migren olma olasılığı %93’tür, kesin tanı için doktorunuza baş vurunuz 15

16 Migren tedavi edilebilir mi?

Günümüzde migren etkili şekilde tedavi edilebilmektedir Ancak migrenli hastaların yarıdan fazlası doktorun yapabileceği bir şey olmadığını sandığı ya da hekimlerin yeterli ilgiyi göstermediğini düşündüğü için doktora başvurmamakta ve migren nedeniyle acı çekmeye devam etmektedir1

17 Migren nasil tedavi edilir?

Migrene spesifik ilaçların keşfedilmesiyle migren tedavisinde önemli bir aşama kaydedilmiştir16 Migren tedavisi, atak döneminde yapılan baş ağrısını iyileştirmeye ya da azaltmaya yönelik tedavi ve atakların oluşmasını engellemeye yönelik tedavi olarak ikiye ayrılır17 Atak gelişimini önlemeye yönelik olan tedavi, sık atak geçiren hastalarda atak tedavisine ek olarak uygulanır17

Atak şiddetinin, süresinin ve sıklığının azaltılması; migrene bağlı kayıpların azaltılması, kişinin normal fonksiyonlarına dönmesinin ve yaşam kalitesinin artmasının sağlanması migren tedavisinin amaçlarındandır17

Migrenli kişiler tedavilerinin hızla etki sağlamasını, ağrılarını tümüyle geçirmesini ve ağrının kısa süre içinde tekrarlamamasını beklemektedir16 Migrene spesifik ilaçlar, atak sırasında alındıklarında çoğunlukla baş ağrısını hızla giderir17

18 Tarih Boyunca Migren

Baş ağrıları uygarlığın doğumundan bu yana insanlık için bir sıkıntı kaynağı olmuştur Milattan önce 7000’li yıllarda yapılan baş ameliyatlarının baş ağrılarına ve nöbetlere yol açan kötü ruhları kovmak üzere yapıldığı düşünülmektedir Milattan önce 3000’li yıllara ait kaynaklarda bile baş ağrılarından söz edilmektedir Eski Mısır’a ait Ebers Papirüsü migren baş ağrısını ve tedavisini anlatmaktadır

Hipokrat milattan önce 400’lü yıllarda migrenden önce oluşabilen belirtileri tanımlamış ve baş ağrısının kusmayla geçebildiğini söylemiştir Kapadokyalı bir hekim olan Aretaeus migren baş ağrısını ilk kez tanımlayan hekimdir Migren sözcüğü eski Yunanca’da yarım baş anlamına gelmektedir

Orta Çağ Avrupa’sında migren tedavisi için başa opiyum ve sirke çözeltileri sürülmüştür 7

19 SPOTLAR

Sezar, Chopin, Darwin, Çaykovski, Tolstoy ve Freud’ün ortak noktaları: Migren7

Migren basit bir baş ağrısı değildir,5 sık rastlanan nörolojik bir hastalıktır2

Migrende genellikle ayda 1-2 kez oluşan ve ortalama 24 saat süren atak dönemlerinde, orta şiddette ya da şiddetli baş ağrısıyla birlikte ışıktan ve sesten rahatsız olma, bulantı ve kusma gibi şikayetler oluşabilir6

Çeşitli tetikleyiciler migren atağını başlatabilir5

Migren en sık olarak yaşamın en verimli çağı olan 25-55 yaşları arasında görülür16

Migren, çalışanların işlerini aksatmalarına ve performanslarının azalmasına yol açar; aile ve sosyal yaşantıyı olumsuz yönde etkiler16

Dünya Sağlık Örgütü, migreni günlük işlevleri en fazla aksatan hastalıklardan biri olarak kabul etmektedir2

Migrenli hastaların ancak yarısına tanı konmakta ve tedavi edilmektedirler16

Migrene spesifik ilaçların keşfi migren tedavisinde önemli bir aşama oluşturmuştur16