Paranoya

Paranoya Büyüklük, aleyhte olunma, eziyet edilme gibi hezeyanlarla kendini belli eden akıl hastalığı Bu psikozlarda zeka korunmuştur, hissi cevaplar mantıklıdır, yanlış idrakler (halüsinasyonlar) nadiren görülür Paranoya durumları (paranoid psikozlar) üç grup altında incelenir:


1 Paranoya: Çok nadirdir, gerçek bir olayın uygulamasının abartılması veya yanlış anlaşılması üzerine kurulan bir hezeyan sisteminin yıllar boyunca yavaş yavaş gelişmesidir Bunlar arasında kendisini mehdi veya peygamber olarak görenler en çarpıcı örneklerdir


2 Paranoid durumu: Paranoyadan daha sık olarak görülmekle beraber, bu da seyrek bir durumdur Hastanın düşüncesinin çoğunu kaplayan hezeyanlar daha az düzenlidir Kişilik paranoya durumuna göre daha az zarar görmüş olup, kişi günlük ihtiyaçlarını az çok yerine getirebilir


3 Paranoid şizofreni: Düzensiz hezeyanlar, görme ve işitme halüsinasyonları, düşünce bozukluğu, kişilik dağılması ile kendini belli eder


Paranoya teriminin tarihi Hipokrat zamanına kadar uzanır Eski Yunanlılar zamanında çeşitli akıl hastalıklarını tarif etmek için kullanılırdı Bu terim 1863'te Kahlbaum tarafından tekrar kullanıldı Kahlbaum'un paranoya adını verdiği klinik durum yavaş gelişen iyi düzenlenmemiş hezeyanlar ile ortaya çıkıp hayat boyu devam eden, hayal görmenin olmadığı bir hastalıktı 1893'te Kraepelin “Dahili sebeplerden meydana gelen, düzgün düşüncenin davranış ve isteklerin çok iyi korunduğu, sürekli ve sarsılmaz bir hezeyan sisteminin gizli bir şekilde gelişmesidir” diye bir paranoya tanımı ortaya attı


Paranoid kişilik: Paranoid kişiliğe sahip kişiler, birer psikoz hastası değildirler Bunlar aşırı derecede hassas ve şüpheci kişilerdir Bu tip kişiliğin genel özellikleri arasında, kıskançlık, şüphecilik, başkalarına karşı genel güvensizlik, kibirlilik, hırçınlık, geçimsizlik, kincilik sayılabilir Paranoid kişi, başkalarını yargılayarak kendisine düşman oldukları fikrine kapılır Aldatılmayı çok kolay hisseder ve karşı çıkar Güvensizliğini bağımsız ve kendine yeter olmaya çalışarak sağlamak ister Bunun sonucu olarak tecrid edilmiş bir hayat yaşayan ve çevresiyle haberleşmesi azalan paranoid, gerçeklerden mahrum kalır Bu tip kişilerin idraki dardır ve bencildirler Kendisini başkasının yerine koymazlar Savunma yapısının gereği olarak hatalarının aybını başkalarına yansıtır Başarısızlığa tepki gösterir, vazgeçme yerine saldırıyla cevap verir


Paranoya'nın klinik belirtileri: Paranoya esas olarak bir muhakeme bozukluğu olarak karşımıza çıkmaktadır Bunun bir sonucu olan hezeyanlar, hastalığın hemen hemen tek klinik belirtisidir Paranoya da hezeyanlar düzenlidir, kendilerine göre bir mantıkları vardır Hezeyanlara esas teşkil eden muhakeme kusurları ve hatalı tefsirler hasta tarafından bir tabu şeklinde kabul edilir Hezeyanlar, duygu ve düşüncelerine hakim olur Bunlara kuvvetle inanan ve çevrenin de inanması için sayısız deliller bulmaya çalışan hastanın, günlük hayatı da hezeyanı ile uyum içindedir Hasta; mağrur, şüpheci, etrafını tetkik edici tavırlar takınır Çevresindeki her hareketi şüpheyle incelemeye başlar Bunu gerçek hezeyanın ortaya çıkması takip eder ki, bu da genellikle bir büyüklük ve azamet fikriyle beraberdir Çevresindeki insanların kendisine düşman oldukları, onu istismar ettikleri fikrindedir “Paranoid davacı” denilen tipteki hastalar hayatlarını mahkemelerde geçirirler Bunda da hezeyan tek bir konu üzerine kurulmuştur ve hayat boyunca dava ettikleri şey değişmez Diğer bir hezeyan şekli de “keşif hezeyanı”dır Keşiflerine “ihtira beratı” alıp, bunları satmaya çalışan, hatta basında ve kamuoyunda kendilerinden bahsettiren paranoyaklar vardır


Aşırı önem verdikleri bir fikre sahip olan bazı paranoidler de hayatları boyunca yeni bir politik düzen, devamlı sulh vs peşindedirler Garip dini, politik akımlar kurarlar veya iştirak ederler Bazen siyasilere karşı saldırgan davranışları, suikaste kadar varan aşırılıkları görülür Bunların kişilik analizleri, aşağılık komplekslerinin varlığını ortaya koymuştur Böyle insanlar kötü niyetli kişiler tarafından kolaylıkla elde edilip, anarşi, ihtilal gibi tertiplerin içine sokulabilirler Kıskançlık paranoyası, tehlikeli klinik tablolardan biridir Şehvet paranoyasında şahıs sıklıkla kendisinden daha farklı bir sosyal sınıfa sahip birisinin kendisine aşık olduğunu iddia eder


Kendilerine dini bir önem atfeden, mehdilik, peygamberlik iddiasında bulunan “mistik paranoya” vak'aları, belli bir aileye ve hanedana mensup olma hezeyanları tarif edilmiştir Esas olan, düzenli ve müzmin bir hezeyanın yerleşmesi, hastanın bütün davranışlarına hakim olması ve hezeyan dışında herhangi bir şahsiyet kusuru ve kişilik dağılması görülmemesidir


Paranoid psikozların sebep ve oluşu: Bu durumlara sebep olan faktörler değişiktir ve kişiden kişiye farklılık gösterir Paranoid bozukluklar beyinle ilgili hastalıklarda çok görülürler ve bunama başlangıcı sayılabilirler Paranoid bozukluklar, normal gözüken insanlarda fiziki sebeplerle tecrid olma, sağırlık gibi hissi bozukluklar sonucu meydana gelebilirler Yabancı bir ülkeye göç eden kimselerde çevreyle münasebetin bozulması veya uzun süre hapishane hayatı bunlara örnek olarak gösterilebilir Paranoya vak'aları herhangi bir sebep olmaksızın da ortaya çıkabilir


Paranoidlerde genel olan çevre düşmanlığı çocukluktan kaynak alabilir Çocuğun kendisini sürekli baskı altında hissettiği otoriter aile yapılarında bu daha sıktır Erikson'a göre, paranoya meyli olan kişi süt çocukluğu devresinde sosyal çevresinden temel güven duygusunu almamıştır Bu güvensizlik, ebeveyn tarafından reddedilme, evde daha fazla tercih edilen bir kardeşin olması veya çevrede çocuğun güvenini sarsan hareketlerden dolayı olabilir


Kraepelin, kişiye zarar veren mühim bir olayı hezeyanın odağı ve başlangıç noktası haline getiren paranoya vak'alarını ayrı olarak incelemiştir Hezeyanların gelişmesi için haksızlık olayı gibi bir vak'a başlangıç olabilir Bundan sonra ortaya çıkan “paranoid davacı” tip bunun klasik örneğidir


Kretschmer, alıngan bir karakter zemininde gelişen hezeyan durumlarından bahsetmektedir Bu vak'alarda, şahıstaki yetersizlik hissinin üzerine yıkıcı bir tecrübe de binince paranoid fikirlerin ön planda olduğu hastalık ortaya çıkmaktadır Bu noktada hasta, herkesin kendisinin de içinde bulunduğu ahlaki çöküntüyü bildiğine ve devamlı bunu konuştuğuna inanmaktadır


Paranoya müzmin bir gelişme takip eder, kötüleşme olmazsa da iyileşme de hemen hiç bir zaman söz konusu değildir Birçok paranoid hasta cemiyette iniş çıkışlarla birlikte varlığını sürdürür Bu hastaların bir kısmı hezeyanlarını gizleyebilir Tedavi olarak hastaya psikoterapi ve çevre değişikliği teklif edilebilir Fakat hasta hekime güvenmediği sürece, tedavinin gayesine ulaşılamaz Bu güvenin sağlanması da genellikle mümkün değildir