Burnout Sendromu (Tükenilmişlik Sendromu)

Kendinize ve Ailenize Zaman Ayırın!
Burnout¹ “Tükenilmişlik Sendromu”: Kendini sürekli yorgun-bitkin, enerjisiz, neşesiz, donuk ve bomboş hissetme hali Burnout uzun süre diğer somatik ve psikolojik hastalıklar kategorisinde yorumlanmış ya da “iş stresi hastalığı” şeklinde geçiştirilmiştir
Burnout sendromu kimlerde görünür?

Karşılanamayan beklentiler içindeki aşırı sorumluluk sahibi, titiz, kolayca suçlanan, güvensiz ve narsis karakterlilerde Bunlar, tatmin olamayacakları hedef beklentisi içindedirler “Bu işleri sadece ben doğru yapabilirim” anlayışındadırlar Amirlerinden sürekli destek ya da övgü beklerler İşe aşırı istekle başlayan, kendinden yüksek beklentileri olan ve hedefine ulaşabilmek için ailesini, arkadaşlarını ihmal eden ve kendine zaman ayırtmayanların yakalanma ihtimali yüksektir

İşyerindeki aşırı performansa bağlı bitkinlik; uygunsuz çalışma koşulları ve iş atmosferi;² iş arkadaşları arası yetersiz iletişim; giderek artan, ancak taktir görmeyen sorumluluklar; vardiyalı çalışma; iş organizasyonu üzerinde söz hakkı olmama durumu; idari zorluklar; zaman baskısı ve işten atılma korkusu vb de dış etkenlerdir Bu dış faktörler listesi daha da uzatıla bilinir³
Burnout sendromunun oluşu ve şiddeti, kişinin ne kadar baskı kaldırabilirliğiyle orantılıdır

Burnout sendromunun başlangıcı ve belirtileri:
Burnout sendromu ilk etapta, girişken, dinamik, aşırı angaje ve fikir doluluğu şeklindedir Daha çok çalışma isteğiyle, kendisi olmadan hiçbir şeyin yürüyemeyeceği düşüncesine kapılır, çok meşgul görünür, gönüllü mesailere kalır Bu durum genelde toplumda olumlu karşılanır Ancak zamanla aile, arkadaş, akraba, tanıdıklara ve kendine zaman bulamamaya başlanır Sosyal ilişkileri kopar Bu aşmada işleri de aksatmaya başlar, biriktirir O enerji dolu ve her işi gönüllü yapmak isteyen kişi basit isleri dahi yapmakta zorlandığını fark eder ve strese girer Huzursuzluk ve çevresindeki insanlara karşı kırıcı davranışlar başlar Artık neşesiz çabuk sinirlenen, özgüveni sarsılmış, karamsar ve korkaktırlar Vücut mukavemetleri azalmış sık sık hasta olurlar

Zamanla motivasyon, yetenek, hafıza kaybı, dikkat, konsantrasyon bozuklukları ve unutkanlıklar görülür Eşi ya da ailesiyle problemler, uyku sorunları ve sürekli bir yorgunluk hali, kısaca bir mum gibi her taraftan eriyerek bitkinlik başlar Genellikle kişi profesyonel yardim yerine, sorununu kendi kendine terapi etmek adına; alkol, kahve, nikotin tüketimini arttırır Bazı durumlarda sakinleştirici ya da ağrı kesici ilaç kullanmaya başlarlar

Artık severek işe giden, gönüllü mesaiye kalmak isteyen ve aşırı angaje değildir İşe karşı ilgisi azalmış, mesaisinin biran evvel bitmesini bekler Beklenilen işleri yapamaz, evraklar birikir Eleştiriye tahammülsüz olup arkadaşlarına karşı kırıcıdır Kendine güveni zayıflamıştır Uyku düzeni iştahı bozulur, baş ve eklem ağrıları, kalp ve tansiyon şikayetleri ve sexuel isteksizlik görülür Hiçbir şeyden zevk alamaz, vücut mukavemeti azaldığından, bedensel bazı şikayetleri de vardır, ancak doktorlar birşey bulamazlar Çünkü şarj olması gereken bir alet gibi enerjisini bitirmiştir

1- İngilizce “to burn out”= yana yana sönmek
2- Hastalıkları önleyici sağlıklı bir çalışma ortamının kriterlerini mail ile isteyebilirsiniz
3- Araştırmacılar: Burnout sendromunun, iş yerlerinde ender olarak sadece bir kişiyle sınırlı kaldığını, genellikle bulaşıcı hastalık gibi birden çok kişide rastlandığını göstermişlerdir

Tükenmişlik sendromu; uzun süredir devam eden yüksek düzeydeki strese karşı verilen fiziksel, zihinsel ve duygusal tükenmişlik tepkisi olarak tanımlanmaktadır Tanımdan da anlaşılacağı üzere kişi bütün yönlerden kuşatılmış durumundadır, gittikçe yaşama dair yapması gereken sorumlulukları yapamaz, verilmesi gereken tepkileri veremez hale gelmiş, işlevselliği yok olmaya başlamıştır Fiziksel, zihinsel ve ruhsal açıdan tehlike çanları çalmaya başlamış, tükenmişlik her açıdan kişiyi kuşatmaya başlamıştır Bu çok yönlü kuşatmanın fiziksel, zihinsel ve duygusal belirtilerine daha ayrıntılı bir biçimde bakarsak

Tükenmişliğin Başlıca Nedenleri:

Sosyal desteğin olmaması/yetersizliği,
kişilere ulaşamayacağı hedefler konması,
fazla iş yükü,
çevresindeki kişilerin motivasyonlarının düşük olması,
kişinin karakteriyle yaptığı işin uyuşmaması

Genç, bekar, çocuksuz bireylerde, evli, yaşlı ve çocuklu bireylere göre; üniversite mezunlarında üniversite mezunu olmayanlara göre, iş deneyimi birkaç yıllık olanlarda bir yıldan az ve beş yıldan uzun süredir çalışanlara göre daha yüksek düzeyde tükenmişliğe rastlanmıştır

Cinsiyet konusundaki çalışmalar anlamlı bir fark göstermezken, kişilik ve beklentilerle ilgili faktörlerin tükenmişlikle yakından ilgili olabileceği sonuçlarını vermiştir Dıştan denetim odaklı kişilerde, çalıştıkları kurum, meslekleri ve kişisel yeterlilikleriyle ilgili karşılanması zor beklentilere sahip olan kişilerde daha fazla tükenmişlik olgusuna rastlanmaktadır

TÜKENMİŞLİĞİN BELİRTİLERİ

Fiziksel
Baş ağrısı
Çarpıntı
Yorgunluk
Uykuda düzensizlik
Kas gerginliği
İştahta azalma yada artış
Sindirim problemleri
Yüksek Kan basıncı
Zihinsel ve Duygusal
Sıkıntı
Sinirlilik
Gerginlik
Umutsuzluk
İçe çekilme
Güçsüzlük hissi
Başarısızlık hissi
Engellenmişlik hissi
Benlik saygısında düşme
Sosyal ilişkilerden kaçınma
Yetenek ve becerilerden emin olamama
Her şeye karşı küskünlük ve kızgınlık duyma
Mesleki seçimlerden ve kararlardan emin olamama

TÜKENMİŞLİĞE GÖTÜREN ORTAMLAR

İnsanlar aşırı düzeyde sorumluluk aldıkları, aldıkları sorumlulukları yerine getirdikleri ancak takdir edilmedikleri ve sorumluluklarını uzun süreli olarak bu şekilde yerine getirmeye devam ettikleri ortamlarda tükenmişlik içerisine girebilirler İnsanı tükenmişliğe götüren iki ana sorumluluk kaynağı vardır Bunlardan birincisi iş ortamı, ikincisi aile ortamıdır

İş Ortamı

Yoğun ve takdir görülmeyen iş ortamları insanları her an için tükenmişliğe götürebilir Her iş ortamı insanı tükenmişliğe götürebilir Ancak yapılan bir çok çalışmada birebir insana hizmet veren, insanlarla iletişim halinde olunan mesleklerde tükenmişliğin daha çok yaşandığı saptanmıştır Sağlık çalışanları (doktor, hemşire ve diğer bakım verenler) ve öğretmenler bu mesleklerin en başında gelenleridir İş ortamında insanı tükenmişliğe götüren etkenlere bakarsak Görev tanımlarının ve çalışandan beklentilerin net olmadığı ortamlar Uzun süreli çalışma saatleri 7/24 çalışma temposu: Eve ve hafta sonu tatillerine iş getirme
Emeğinin karşılığını almadığını düşünme
Takdir Görmeme
Güven duyulmayan iş ortamı
En küçük hatada işine son verileceği düşüncesi
İş arkadaşlarıyla güvene dayalı bir ilişki olmaması

Aile Ortamı

Ev yaşamında da, iş yaşamında olduğu gibi takdir edilmeme tükenmişliğin gelişmesi açısından önemli bir yere sahiptir Bütün sorumluluklarını fazlasıyla yerine getiren birey diğer aile bireyleri tarafından takdir edilmedikçe, sorumlulukları paylaşılmadıkça tükenmişliğe doğru yol alır

TÜKENMİŞLİĞE GÖTÜREN ETMENLER

-Her şeye yeterli olduğunu düşünme:
Yaşam karşısında karşılaştığı her sorunu çözebileceğini, her zorlu durumu düzeltebileceğini düşünme
-Aşırı düzeyde sorumluluk duygusu:
Ev ve iş yaşamında yapılması gereken bütün işleri, alınması gereken bütün sorumlulukları üzerine alması gerektiğine inanma ve bu sorumlulukları üzerine alıp çözmeye çalışma
-Mükemmeliyetçi eğilimler
Bir şeyi ya çok iyi yaparım ya da yapmam Karşıma çıkan bütün sorunları tamamen çözebilirim tarzında düşünme En küçük bir başarısızlık karşısında yıkıma uğrama
-Sabırsız ve aceleci olma
Karşılaştığı sorunları hemen çözmek isteme, aklına gelen ilk çözüm yolunu doğru veya yanlış olduğunu düşünmeden uygulamaya çalışma
-Hayır diyememe
İş arkadaşlarını ve aile bireylerini mutlu etmek, üzmemek adına istemediği sorumlulukları üzerine alma Bu sorumlulukları üzerine almak istemediğini ifade edememe, hayır diyememe

-Ev ve iş yerindeki insanların aşırı düzeyde beklentileri olması
Kişilik özellikleri kadar çevredeki kişilerin yüksek düzeydeki beklentileri de tükenmişliğe girmede önemli bir yere sahiptir Çevredeki kişilerin bireyin yeteneklerini ve potansiyelini aşacak düzeydeki beklentileri kişide tükenmişliğe neden olabilir

TÜKENMİŞLİĞİN ÖNLENMESİ

İş ve aile yaşamında suçluluk hissetmeden üzerine almak istemediği sorumluluklara hayır diyebilme Kaldırabileceğimiz kadar sorumluluk almayı öğrenme Stres yaratan durumlarla karşılaştıkça güçlü ve zayıf yönlerini öğrenme, karşılaşılan yeni stresli ortamlara bunu aktarma Gerçekçi hedefler koyma: Anlamlı, ulaşılabilecek hedefler koyma ve hedefi uzun ve kısa vadeli olarak parçalara ayırma, planlama yapma Kendini ön plana koyma: Kendini dinleme, yorulmaya, tükenmeye başladığı zamanda kendini şarj etme Kendine zaman ayırma belli bir süre sadece kendi zevk aldığı bir şeyi yapma İş ve ev yaşamında memnuniyetsizlik ve sorun yaratan durumları tespit etme ve bunları değiştirme Zamanı etkili yönetmeyi öğrenme: Ev ve iş yaşamında geçirilen zamanı nicelikten niteliğe götürme Mükemmeliyetçiliği azaltma, hata yapabileceğini kabul etme Stresle baş etme becerisi geliştirme: Bu noktada kişi bir psikolog veya psikiyatristten yardım alabilir


DRZELİHA SEHERYILDIZI