Zös Mimarileri

ZÖS Mimarileri

Zeki Öğretim Sistemleri’nin kısa ve açık bir tanımı “neyi öğreteceğini, kime öğreteceğini ve nasıl öğreteceğini bilen, yapay zeka ortak oluşumunda yer alan tekniklerden yararlanarak tasarlanmış bilgisayar programları” şeklinde yapılabilir ZÖS pek çok yapıda olabilmektedirler; ancak esasen bir öğretim sisteminin temel bileşenlerini, öğrenim ortamında gerek öğrenci ve gerekse sistemin esnekliğine izin veren ve böylelikle gerçekte öğrenci ve öğretmenin birebir oturup öğrenme ve öğretme girişimini taklit eden bir yöntemle ayrılmaktadırlar

Varolan ZÖS’nde kullanılan mimarilerin sayısı ve farklılıkları bu alanda yapılan çalışmaların doğasının deneysel olmasına bağlı olarak şaşırtıcı derecede fazladır Halen, literatürde ZÖS, üzerinde bir anlaşmaya varılmış olan dört temel modül içermektedirler:

• Uzman Bilgi Modülü
• Öğrenci Modeli Modülü
• Öğretim Modülü
• Kullanıcı Arabirimi Modülü

ZÖS’nin genel yapısı Şekil 1’de verilmiştir Bu şekil genel bir gösterimdir ve özel herhangi bir sistemi tanımlamamaktadır Uygulamada hafif varyasyonlar göstermekle beraber genel yapıya tam olarak oturan veya tamamen farklı olan sistemler de bulunmaktadır

Buradaki modüllerin işlevlerine göz atmak istediğimizde karşımıza şu özellikler çıkmaktadır:

UZMANLIK MODÜLÜ:
Sistemin öğretmeye çalıştığı alan bilgisi bu modül içerisinde saklanır Dahası, öğrenciye kazandırılması arzulanan yetenek ve içeriklerin gerçek modeli, özgün alana ilişkin uzmanlığın dinamik bir formu ile donatılan bu modül içerisinde oluşturulmaktadır Bu bileşen tarafından gerçekleştirilen iki ana işlev vardır:

1 Soru, cevap ve açıklamaların geliştirilmesi ve böylelikle bir kaynak gibi davranım,
2 Kavrama düzeyini saptamak için standartları belirlemek açısından kullanıcı performansının değerlendirilmesi

Genel Olarak ZÖS Mimarisinde Yer Alan Modüller

Bu modül öğrencinin performansının değerlendirilmesi ve öğretim içeriğinin oluşturulması görevlendirildiğinden, kolay kullanım adına modülün alan bilgisinin bir bilgisayar programı çatısı altında organize edilmesi gereksinimi vardır Bu organizasyon çoğunlukla zaman alıcı, karmaşıktır ve buna bağlı olarak organizasyon için metotların araştırılması ve bilginin sunulması bir uzman modülünün geliştirilmesinde önemli bir noktadır

ÖĞRENCİ MODELİ MODÜLÜ:
Öğrencinin bilgi düzeyini ölçmek için ve ayrıca onun kavrayışını tahmin etmeye çalışmak için bir öğrenci modeli ve öğrencinin o anki bilgi düzeyine erişmek için uslamlama (muhakeme) metotları kullanılmaktadır Bu, aynı işlem üzerinde bilgisayar tabanlı uzmanın davranışıyla öğrencinin performansının kıyaslanmasıyla yapılmaktadır Öğrencinin bilgisinin modellenmesi ve öğrenme davranışı temelde iki yordam kullanmaktadır:

1 Öğrencinin uzmanlaştığı ya da öğrenmeye kalkıştığı alanlar olan bilgi yapısı ağı içerisinde planlandırmak Diğer bir deyişle, öğrencinin bilgi düzeyi, uzman ve sonuçta oluşan bir altkümeninkiyle kıyaslanması ustalık derecesinin ölçülmesi için kullanılmaktadır Bu yordama katmanlama denmektedir Öğrencinin davranışı, sistemin basit olarak bilgi tabanı içerisinde var olan doğru ya da yanlış bilgi kalıpları ile tanımlanmaktadır

2 Öğrencinin yeteneği anlama ve muhakeme işlemi hakkında sonuç çıkartmak için öğrencinin tepki geçmişine kalıpsal tanımlama uygulanması tepkilerin elde edilmesi için kullanılırdı Bu aşama aynı zamanda tanımlama olarak da adlandırılır ve istatistiksel analiz gibi metotlarda kullanabilmektedir

İdeal koşullarda öğrenci modeli öğrencinin performans ve öğrenimini etkileyebilecek tüm davranış ve bilgilerini kapsamalıdır, ancak gerçekte, böyle bir model oluşturmak insan davranışının tüm duyuların, görüşün, sesin ve hatta yüz hareketlerinin bir bileşeni olan karmaşık bir konu olmasından dolayı neredeyse imkansızdır Bu yüzden, bir ZÖS’inde klavye tek iletişim aracı olduğundan, insan öğretimcilerin düşünüleni tanımlama yeteneklerinin çoğundan eksik kalmaktadır

Genellikle bir öğrenci modelinin kullanım işlevleri şu şekildedir:

1 Düzeltici: Öğrencinin bilgisindeki hataların giderilmesi için bir rehber olarak,
2 Detaylı: Öğrencinin bilgisini tamamlamada bir rehber olarak,
3 Stratejik: (1) ve (2)inci maddelerde sözü edilenlerden farklı olarak öğretim stratejisindeki ana sapmaların düzenlenmesinde yardımcı olarak,
4 Teşhis: Öğrencinin bilgisinde yer alan hataların belirlenmesinde yardımcı olmak amacıyla,
5 Tahmin: Öğrencinin öğretim eylemine karşı olası tepkilerinin belirlenmesine yardımcı olmak amacıyla,
6 Değerlendirme: Öğrencinin ya da ZÖS’nin değerlendirilmesinde yardımcı olmak amacıyla

ÖĞRETİM MODÜLÜ:
Öğretim modülü, metot, sunu zamanlaması ve sistemin içerisinde barındırması gereken öğretim materyallerinin bir kümesinden oluşmaktadır Genellikle halen varolan ZÖS’nde iki sunu metodu bulunmaktadır: Sokratsal ve çalıştırıcı metotlar Birinci metot, kendi yanlış anlamalarını giderme işlemi için öğrenciye yöneltilen bir soru setini devreye sokmaktadır Diğeri ise, öte yandan, öğrenci için bilgisayar oyunları gibi eğlenceli bir ortam yaratmaktadır ve böylelikle ilişkili yetenekleri ve genel problem-çözümü alışkanlıklarını öğrenebilmektedirler

Uygulama Örnekleri

SCHOLAR:
Carbonell’in 1970 yılındaki bir çalışması olan zeki öğretim alanında ilk öncü sayılabilecek programdır SCHOLAR’a dahil edilen bazı önemli özellikler şunlardır:

• Olguların, içeriklerin ve yordamların oluşturduğu bir ağ yapısı içerisinde karmaşık ancak iyi tanımlanmış bir veritabanı yapısı,
• Bilgi-tanımlama kelimeleri içeren bir ağ ve çok-dallı ağaç yapısında olaylar,
• Sokratsal öğretim diyalogu,
• Cevaplar için sonuç çıkarım stratejileri anlamsal ağın içeriğinden bağımsızdır
SCHOLAR, öğrencilere Güney Amerika coğrafyası’nı öğretmeyi amaçlayan kimi zaman öğrencinin programa kimi zaman ise programın öğrenciye sorular sorduğu bir zeki öğretim sistemiydi SCHOLAR’ın uzman bilgisi modülü anlamsal bir ağ formunda Güney Amerika coğrafyasını barındırmaktaydı Bu yapı sistemi bellek problemlerinden, sorulara izin vermeyi cevapların saklanmasına gerek duyulmadan sağlayan yapısından dolayı kurtarmaktaydı Bu devrimsel gelişimlerin yanı sıra, basit olarak ZÖS alanında ilk sistemlerden biri olduğu için SCHOLAR’ın belirli bir takım dezanavantajları ya da güçsüz yönleri de vardı Bu dezavantajlar kendini öğretim stratejisinin ve dil işleme yeteneğinin kısıtlı olmasında göstermekteydi SCHOLAR’ın eksikleri olsa da ZÖS dizaynı ve uygulamaları için yaşamsal pek çok içeriği getirmişti

BUGGY:
‘Hata’ yapan öğrenci uyarlaması yaparak ‘öğretmen’ öğrencilerin söz konusu hatayı bulmalarını sağlayan bir matematik oyunu programıydı Sistemli hatalar yapan program çerçevesinde, öğretmen öğrencilerin çoğu özel ve önemli bir hatayı bulduklarını düşünmekteydiler

Bir internet Sitesinden dır

Zeki Öğretim Sistemleri’nin kısa ve açık bir tanımı “neyi öğreteceğini, kime öğreteceğini ve nasıl öğreteceğini bilen, yapay zeka ortak oluşumunda yer alan tekniklerden yararlanarak tasarlanmış bilgisayar programları” şeklinde yapılabilir ZÖS pek çok yapıda olabilmektedirler; ancak esasen bir öğretim sisteminin temel bileşenlerini, öğrenim ortamında gerek öğrenci ve gerekse sistemin esnekliğine izin veren ve böylelikle gerçekte öğrenci ve öğretmenin birebir oturup öğrenme ve öğretme girişimini taklit eden bir yöntemle ayrılmaktadırlar

teşekkürler