Modern Genetik...

Toprak solucanı, tenya ve istiridye gibi omurgasız hayvanların bazılarında ve tam çiçek bulunduran bitkilerin büyük çoğunluğunda cinsiyet ayrımı yoktur Her birey hem dişi hem de erkek organı birlikte taşır Ender olarak bazı canlıların eşeyin belirlenmesinde ortam koşullarının etkili olduğu bilinmektedir Buna fenotopik eşey belirlenmesi denir Bu durum küçük bir hayvan olan Borıellia viridis (Bonelya viridis)'te görülür Bonellia isimli hortumlu hayvan denizlerde yaşar ve döllenmiş yumurtalarını suya bırakır

Bu yumurtaların bazıları suda serbest olarak gelişirken bazıları ana canlının hortumuna yapışır ve gelişimini burada tamamlar Serbest olarak gelişenler dişi, hortuma yapışarak gelişenler ise erkek olur Bu canlılarda cinsiyet ortam koşullarına bağlı olarak değişmektedir Fenotipik eşey belirlenmesi bazı bitkilerde de görülür Örneğin Arisaema japonica (Arisema japonika)'nın soğan biçimindeki kökleri büyükse yani yedek besin maddesi fazlaysa bitkide sadece dişi çiçekler, yedek besin maddesi az ise sadece erkek çiçekler meydana gelir



Hayvanların çoğunda ve bazı bitki türlerinde bireyler ayrı eşeylere sahiptir Çoğunlukla canlının eşeyinin nasıl olacağı genotipi tarafından belirlenir Canlılarda eşeyi belirleyen genler, eşey kromozomlarında taşınır Bu kromozomlara gonozom (eşey kromozomu) adı verilir Diğer kromozomlar ise vücut karakterlerini belirleyen genleri taşır Bu kromozomlara otozom (vücut kromozomu) denir

İnsanların vücut hücrelerinde 2n=46 kromozom bulunur Bu kromozomların 44'ü otozom, 2'si gonozomdur Gonozomlar dişide XX, erkekte ise XY ile gösterilir İnsanda X ve Y kromozomlarının eşey belirlenmesindeki rolü aşağıdaki şekilde gösterilmiştir



Bazı balıklarda, kuşlarda ve kelebeklerde XX genotipindeki bireyler erkek, XY genotipindeki bireyler ise dişidir Bu canlılarda X yerine Z, Y yerine W harfi kullanılır Buna göre erkekler ZZ, dişiler ZW gonozomlarını taşır



Çekirge, ağustos böceği gibi bazı böceklerde XX dişi, X0 ise erkektir (Şekil 213)

Bal arılarında, eşek arılarında ve böceklerde erkekler haploit; dişiler ise diploittir 2n kromozomlu dişi, mayozla n kromozom lu yumurtaları; n kromozomlu erkek ise mitozla n kromozomlu spermleri oluşturur Arılarda n kromozomlu yumurta hücresi sperm ile döllenirse 2n=32 kromozom taşıyan dişi arılar meydana gelir Dişi arılar arı sütüyle beslenirse kraliçe, çiçek tozu ile beslenirse işçi arılar oluşur Döllenmemiş yumurtadan ise erkek arılar gelişir (Şekil 214)



alıntı