Türkçe Soru Kökleriyle İlgili Püf Noktalar...

1Sözcüğün yapısı sorulursa basit mi ,türemiş mi, bileşik mi olduğuna bak

2Sözcüğün görevi sorulursa sözcük türüne bakİsim mi, sıfat mı, zamir mi, fiil mi, zarf mı, edat mı, bağlaç mı,ünlem mi?

3Sözcüğün türü belirtilip de görevi sorulursa sözcüğün öğelik görevine (hangi öğe olduğuna ) bak

4Cümlenin yapısı (ya da yargı sayısı) sorulursa basit cümle mi birleşik cümle mi olduğuna bak Hepsi bileşik cümle ise ne tür bileşik cümle olduğuna bak

5Yüklemin türü (yüklemin sözcük türüne göre cümle)sorulursa ad (isim) cümlesi mi, eylem (fiil) cümlesi mi olduğuna bak (Yüklemin ad soylu mu, eylem soylu mu olduğuna bak)

6Yüklemin yapısı sorulursa yüklemi bul yüklemin Basit sözcük mü, türemiş sözcük mü, bileşik sözcük mü? olduğuna bak

7Yüklemin kuruluşu ya da yapılışı sorulursa yüklemi bul, yüklemin ne tür tamlama olduğuna bak

8İkilemenin kuruluşu ya da yapılışı sorulursa

ikilemeyi meydana getiren sözcüklere bak(Bu sözcükler aynı sözcüğün tekrarı mı, eş anlamlı mı, yakın anlamlı mı, yansıma mı, yakıştırma mı?)

9İkilemenin görevi ya da türü sorulursa İkilemenin ne tür sözcük olduğuna bak (Ad mı, sıfat mı, zarf mı?)

10Öznesine (ya da özne – yüklem ilişkisine) göre cümle (fiil çatısı )sorulursa yüklemlerini bul yüklemlerin etken mi, edilgen mi olduğuna bak

BAŞKASI TARAFINDAN anlamı

yoksa etken çatılı

varsa edilgen çatılıdır

*Hepsi etken ise(hepsinde gerçek ya da gizli özne varsa)

fiilin geçişli mi, geçişsiz mi olduğuna bak

*Hepsi etken geçişli ise oldurgan mı,

ettirgen mi olduğuna bak

*Hepsi işteş ise ne tür işteş olduğuna bak

(Birlikte işteş mi, karşılıklı işteş mi?)

11Nesnesine göre (ya da nesne – yüklem ilişkisine göre )

cümle ( fiil çatısı) sorulursa yüklemlerini bul yüklemlerin geçişli fiil mi geçişsiz fiil mi olduğuna bak

* Ad (isim) cümlelerinde kesinlikle çatı aranmaz

* Yüklemi geçişli olduğu halde nesne kullanılmayan cümleyi sorarsa geçişsiz fiillerin yüklem olduğu cümleleri ele, cevabı geçişlilerde ara

12 Öğelerinin dizilişine göre (kuruluşuna, yüklemin yerine) göre cümle sorulursa düz cümle mi, devrik cümle mi olduğuna bak (Yüklem sonda ise düz yani kurallı cümledir, yüklem sonda değilse devrik cümledir)

13 Anlamlarına göre cümle sorulursa olumlu cümle mi olumsuz cümle mi, olduğuna bak

* Hepsi olumlu ise, ya da hepsi olumsuz ise soru cümlesi mi, ünlem cümlesi mi olduğuna bak

14 “Ek” in işlevi ya da görevi sorulursa o “ek”in yapım eki mi çekim eki mi olduğuna bak (Bu yazıyı edebiyatogretmeninet dışında başka bir yerde okuyorsanız bilin ki bu yazı edebiyatogretmeninet ten alınmıştır)

* Bütün şıklar yapım eki ise ne tür yapım eki olduğuna bak (FFYE, FİYE, İİYE, İFYE)

*Bütün şıklar çekim eki ise ne tür çekim eki olduğuna bak (İsim çekim eki, fiil çekim eki…)

15 Fiilin zamanı sorulursa fiillerin basit zamanlı mı birleşik zamanlı mı olduğuna bak (Basit zamanlı fiiller tek kip eki alır, birleşik zamanlı fiiller ise iki kip ekini üst üste alır örn geziyor : Basit zamanlı; geziyordu: B z lı

16 Kelimenin yapısı sorulursa basit mi, türemiş mi, birleşik mi olduğuna bak

*Eğer hepsi türemiş ise nasıl türediğine bak ( fiilden isim yaparak mı, isimden isim yaparak mı…)

*Eğer hepsi birleşik ise ne tür birleşik kelime olduğuna bak ( İsim + fiil mi , fiil + fiil mi … örn: terk etmek: i+f ; yapıver: f+f )

17 Sözcüğün kökü sorulursa anlamca ilgili , anlamı en küçük parçaya bak

* Sözcüğün hangi kökten türediği sorulursa > sözcük kökünün isim mi, fiil mi olduğuna bak örn: “sorguladı” sözcüğünün kökü “ sor-” fiilidir

18 Tamlamanın türü söylenip görevi sorulursa > tamlamayı bul tamlamanın hangi ögeyi oluşturduğuna bak

20 Ögeleri bulurken önce yüklemi bulDiğer ögeleri bulmak için bütün soruları yükleme sor

* Önce özneyi bul sonra belirtisiz nesneyi ara

* Sözcük öbeklerinin (ikilemelerin, tamlamaların, deyimlerin, birleşik sözcüklerin) bölünemeyeceğini unutma

21 Tamlayanı düşmüş ad tamlaması sorulursa iyelik eki almış sözcük ara (İyelik eklerini bulurken pratik olarak ismin başına “benim, senin, onun, bizim, sizin, onların” zamirini getiririz İsmin başına bu zamirlerden birini getirebiliyorsak orada bir iyelik eki var demektirSözgelimi “arabam” sözcüğü iyelik eki almıştır ;çünkü “benim arabam” diyebiliyorum)

22 Ad tamlaması sorulduğunda tamlayanı düşmüş ad tamlamasını, ad tamlaması olarak almaTamlayanı düşmüş ad tamlaması sorulmak istenirse soru kökünde belirtilir

23 “Hangi cümlede zaman kavramı vardır?” denirse zaman zarfı ara

24 “Hangi cümlenin yükleminde zaman kavramı vardır?” diye sorulursa yüklemleri bul, kiplerine bakHaber (bildirme) kiplerinde (di’li geçmiş zaman, miş’li geçmiş zaman, şimdiki zaman, gelecek zaman ve geniş zamanda) zaman kavramı vardırDilek kiplerinde (gereklilik, istek, dilek-şart ve emir kiplerinde) zaman kavramı yoktur

25 Ek fiilin (ek eylemin) işlevi ya da görevi sorulursa isme mi, fiile mi geldiğine bak örn: öğrenciydim ek fiilin di’li geçmiş zamanı (ek fiil isme geldi)