Allahuekber Dağları...

Allahuekber Dağları, Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nin Erzurum-Kars Bölümü'nde, Sarıkamış ve Kars'ın kuzeyinde uzanan dağ sırası 2004 yılında, Erzurum ve Kars illeri sınırları içinde bulunan, Sarıkamış Ormanları ile Allahüekber Dağlarını kapsayan alan Sarıkamış Allahüekber Dağları Milli Park'ı olarak belirlendi

Kars Çayı havzasını Kura Nehri havzasından ayırır En yüksek doruğu Allahuekber Tepesidir (3120 m) Kuzeydoğu Anadolu kıvrım sisteminin bir uzantısı olan Allahuekber Dağları güneybatı-kuzeydoğu doğrultulu çeşitli çöküntüler arasında aynı doğrultuda düzenli bir dağ sırası oluşturur

Doğal yapı

Temelinde İkinci Zamandan (yaklaşık 225-65 milyon yıl önce) kalma yeşil kayaçlar bulunur Çevresinde Oligosen Bölümde (y 38-26 milyon yıl önce) meydana gelmiş tuzlu, jipsli tortul kütleler yer alır Bunların üzerinde ise birçok yerde geniş bazalt platoları oluşturan bazalt lavlar uzanır Bu plato yüzeyi kütlenin batısında Bardız Çayı tarafından 500 m kadar yarılmıştır Kütle ayrıca kuzeyde Oltu Çayının kolları, güneyde ise Kars Çayının kollarıyla derin biçimde yarılmıştır Bu yarılmalar sonucunda jeolojik yapıya göre "U" ve "V" biçiminde derin vadiler oluşmuştur Vadilerin yamaçlarında sarp diklikler halinde yükselen bazalt kornişleri gözülür İklimin sert karasal özelliğinden kaynaklanan günlük aşırı ısı farkı, kuvvetli mekanik parçalanmalara yol açar Bu nedenle, yamaçlar boyunca eğime bağlı olarak dökülen kaya bloklarına ve taş akıntılarına rastlanır Düz bazalt platoları üzerinde geniş alanlara yayılmış büyüklü küçüklü bazalt parçalar, oldukça ilginç bir görünüm yaratır

Allahuekber Dağlarının aşağı yamaçlarında genellikle step türlerinden oluşan otsu bir bitki örtüsü göze çarpar Bunlar arasında, tuzlu ve jipsli kayaların oluşturduğu topraklarda yer yer tuzcul bitkilere de rastlanır 2000-2700 m arasındaki yükseltilerde bazalt lavları üzerinde gelişmiş sarı çam ormanları dikkati çeker Ama bu ormanlar büyük ölçüde tahribata uğramış ve seyrelmiştir 2700 m'nin üzerinde ise gene bazalt lavları üzerinde yayılan ve ilkbahar ile yaz başında çok renkli çiçekleriyle son derece güzel bir görünüm oluşturan Alp tipi çayır kuşağı bulunur Kuzeydeki yüksek kesimlerde Alp tipi çayır alanı içinde yer alan 39 yayla vardır Hayvancılık açısından büyük önem taşıyan bu yaylalarda hazirandan eylüle değin mandıracılık yapılır

Sarıkamış Harekâtı

I Dünya Savaşı sırasında Sarıkamış Harekâtı'nda Allahuekber Dağlarını aşmaya çalışan Türk kolorduları, şiddetli kar yağışı ve tipi nedeniyle büyük kayıplar vermiştir

SARIKAMIŞ ALLAHUEKBER DAĞLARI MİLLİ PARKI


Allahuekber Tepe Allahuekber Tepe Şehitliği Sarıkamış Allahuekber Dağları Milli Parkı Anadolu'nun kuzeybatısında Erzurum ve Kars İlleri sınırları içerisinde, Anadolu Yaylasından Kafkaslara geçiş bölgesi olarak adlandırılan Trans Kafkasya Bölgesi içerisinde kalmaktadırMilli Parkın denizden yüksekliği 2100 – 3000 metre arasında değişmekte olup en yüksek noktası 3120 rakımlı Allahuekber Tepedir Sarıkamış'taki Milli Park alanının iki kaynak değeri bulunmaktadır Bunlardan birincisi; Sarıçam ağaç türünün bu bölgede en yüksek rakımda yayılış göstererek optimal kuruluşta saf sarıçam meşcereleri oluşturmasıdır Ülkemizde 2100 - 2200 metre yüksekliklerden sonra başlayan doğal olarak ağaç bulunmayan yüksek dağ basamağında (alpin zon) çayır otları ve bazı ardıç türlerinden oluşan kısa boylu bitki türleri yetişmektedir Sarıkamış Ormanlarını oluşturan Sarıçam bu bölgede optimum yayılıştadır yani Alpin zonda en iyi gelişime sahiptir Kaynak değerlerinden birini oluşturan ormanlık alanlar saf sarıçam eşceresi ve çam türlerinin arasında çok az miktarda titrek kavak ve adi ardıç türlerinden oluşmaktadır

Sarıkamış Harekatı Güzergahı

Alanın yaban hayatı da oldukça zengindir Milli Parkın ikinci ve en önemli kaynak değeri ise Allahuekber Dağlarında 1914 - 1915 yıllarında Sarıkamış Harekatı olarak bilinen harekatın gerçekleştiği alanları oluşturmasıdır Sarıkamış ve çevresi, Kafkaslar ve Anadolu arasında bir geçiş yolu olması sebebiyle geçmişten ünümüze kadar çeşitli uygarlıklara ve istilalara sahne olmuştur Bölgede yaşamış olan en eski kavimler Hurriler ve Urartulardır Bölge İskitler, Persler, Bizanslılar, Hazarlar ve Arap hakimiyeti ve 1048 yılından itibaren Türk Boylarının hakimiyeti altına girmiştir
Çakırbaba Şehitliği Dikenli Tabya Şehitliği
Bölgede hükümranlık sürmüş Türk Boyları, Saltuklu Selçukluları, İlhanlılar, Karakoyunlu, Akkoyunlu Devletleri ile Osmanlı İmparatorluğu dur Osmanlı İmparatorluğu ile Ruslar arasında gerçekleşen savaşlar bölgenin en önemli olaylarıdır 1877 - 1878 yıllarında gerçekleşen ve tarihte 93 harbi olarak bilinen Osmanlı – Rus savaşlarında Rus ordularının yenilmesine rağmen, diğer cephelerde yenilen Osmanlı Devleti harp tazminatı olarak Kars, Ardahan ve Batum çevresini Ayastafanos ve Berlin antlaşmaları ile Ruslara bırakmıştır 1 Dünya Savaşının başlaması ve Osmanlı Gemilerinin Sivastapol'u bombalamasının ardından 1 Kasım 1914 tarihinde Rus orduları Anadolu'yu ele geçirmek maksatlı olarak yeniden saldırıya geçmiş ve 6 gün süren Köprüköy Muharebeleri yaşanmıştır Bu sırada Kafkas Cephesindeki harekatı yakından takip eden Başkomutan Vekili Enver Paşa doğudaki Rus kuvvetlerini çok zayıf görüyor yapılacak bir taarruzla Doğu Anadolu'da kaybedilen toprakların geri alınmasını ve müteakiben harekatın Kafkasya'ya aktarılmasını mümkün görüyordu İşte bu düşünce ile 22 Aralık 1914 ile 19 Ocak 1915 tarihleri arasında Kafkas Cephesinde cereyan eden Türk – Rus savaşlarına "Sarıkamış Harekatı" denilmektedir Bu harekat düşmanın Türk topraklarından çıkarılmasını öngörmüş, binlerce Türk evladının Sarıkamış dolaylarında canlarını vatan uğrunda seve seve vermeleri ile sonuçlanmıştır Askeri tarihimizde bu harekat "Rus ordusunu imha etmek için geniş bir çevirme manevrası, muharebesi olarak anılır" Osmanlı Devleti harbe; 1878'den beri Rus işgali altında bulunan Kars, Sarıkamış, Ardahan gibi doğu illerimizi geri almak, Doğu Avrupa'da Ruslarla harp halinde olanAlmanlar'a yardım etmek, kazanılacak bir zaferle Kafkaslar ve Orta Asya'daki Türk illerinin kapısını açmak maksatlarıyla, başta Ever Paşa olmak üzere iktidarda bulunan İttihatçılar tarafından sokulmuştur Yavuz ve Midilli adı verilen iki Alman zırhlısının, Karadeniz'deki Rus limanlarını bombardıman etmesi üzerine Rusya'da buna karşılık olarak 30 Ekim 1914 tarihinde Doğu Anadolu'ya taarruza başlamıştır Bu taarruz sonucunda 3-9 Kasım tarihlerinde meydana gelen Köprüköy Muharebeleri gerçekleşmiştir Köprüköy Muharebelerini kazanan Üçüncü Ordu Komutanı Hasan İzzet Paşa, ordunun durumunu ve yaklaşan kış aylarının bölgede oldukça zorlu geçtiğini bildiğinden harekata devam etmemiştir Harbiye Nazırı Enver Paşa, bu mevsimde harekat yapılamayacağı, taarruzun bahara bırakılması tavsiyesinde bulunan Hasan İzzet Paşayı görevden alarak yerine kendisi geçmiştir “Yine aynı ordu ile ki bu ordu Arabistan'dan geri çekilen ve sıcak iklime alışık ve teçhizat yönünden de kış şartlarına hazırlıksız olan ordudur” Üçüncü Ordu, "Sarıkamış Çevirme ve Kuşatma Harekatına" 24 Aralık 1914 günü başladı 24 Aralık günü başlayan bu harekatın planlanan güzergahı yaklaşık 3100 metreye ulaşan Allahuekber Dağlarını geçerek Sarıkamış'a ulaşmaktı İşte bu güzergah üzerinde Aralık ayında -40 derece soğukta, kışlık teçhizatı bulunmayan 3 Ordunun kaybı büyük olmuştur 26 Aralık 1914 günü birliklerimiz bütün gayretlere rağmen tabiat şartları ile boğuşarak 11 saatte Allahuekber Dağlarının zirvesine ulaştılar ancak buraya ulaştıklarında korkunç bir kar fırtınası ile karşılaştılar Bu fırtına Mehmetçiğin ilerlemesini imkansız kılıyordu 10 Kolorduda görevli bir subayın o gün yaşananlarla ilgili ifadesi " Yol kenarında karın içine çömelmiş bir er bir yığın karı kollarıyla kucaklamış titreyerek, feryat ederek dişleriyle kemiriyor, tırnaklarıyla kazıyordu Kaldırıp yola sevk etmek istedim, er önceki hareketini, feryadını, dişleriyle ve tırnaklarıyla çabalamasını hiç bozmadı ve beni hiç görmedi, belli ki aklını kaybetmişti Bu şekilde biz belki 10000 den fazla insanı bir günde karların altında bıraktık ve geçtik" olmuştur Sarıkamış Harekatı 22 Aralık - 19 Ocak tarihleri arasında gerçekleşmiş, Türk ve Rus ordularının inanılmaz bir direnme ve istikrarla savaştıkları muharebedir Bu muharebelerde dondurucu soğuk, kar, açlık, hastalık ve ikmal güçlerinin yetersiz olması sebebiyle Ordumuz yaklaşık 90000 Mehmetçiğini kaybetmiştir Bu muharebede Türk Ordusunu soğuk ve açlık yenmiştir Türk askerinin Sarıkamış'ta göstermiş olduğu metanet, sabır ve özveri çok yüksektir ve her türlü takdirin üzerindedir Savaşların ve trajedilerin en yoğun yaşandığı bir bölge olması nedeniyle, Şehitliklerin çoğunluğu Sarıkamış İlçesi yakınlarında bulunmaktadır Bu şehitlikler arasında en önemlisi Allahuekber Dağları zirvesinde, yaklaşık 3100 rakımlı tepe de bulunmaktadır Milli Parkın kaynak değerleri arasında harp tarihimiz açısından önemli olan Allahuekber Tepe (şehitlik), Dikenli Tabya Tepe (şehitlik), Çakırbaba Şehitliği vb alanlar bulunmaktadır Yine yakın civarda bulunan Ağababa Şehitliği, Sarıkamış Şehitliği, Meçhul Asker Şehitliği, Soğanlı Şehitliği, Bardız Geçidi Şehitliği, Divik Köyü Şehitliği Milli Parkın kaynak değerlerini oluşturmaktadır İşte bu yüzden, Sarıkamış Ormanları ile Türk erlerinin, yiğit Mehmetlerin ruhundaki büyük alplik ve gazilik ruhunun temsil edilmesi amacıyla Sarıkamış Harekatının geçtiği alanları ve şehitliklerin bir kısmını içine alan yaklaşık 22980 hektar büyüklüğündeki alan 19/11/2004 tarih ve 25618 sayılı resmi gazete de yayınlanarak "SARIKAMIŞ ALLAHUEKBER DAĞLARI MİLLİ PARKI" ilan edilmiştir