Canberdi Gazali İsyanı...

Canberdi Gazali İsyanı, Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı Şam Eyaleti'nin Beylerbeyi Canberdi Gazali tarafından 1521 yılında çıkarılan isyan

Osmanlı padişahı I Selim döneminde Şam beylerbeyi olan Canberdi Gazali, padişahın vefatının ardından çıkardığı isyanla Halep'e saldırdı Bunun üzerine padişah I Süleyman, Ferhad Paşa komutasındaki birlikleri isyanı bastırması için görevlendirdi Ferhad Paşa bölgeye hareket edene kadar ise Zülkadriye Eyaleti'ndeki birliklerin Halep'e kaydırılmasını buyurdu Halep'teki birlikler ile Canberdi Gazali'nin kuvvetleri çatışma halindeyken takviye kuvvetlerin şehre geldiğini öğrenen Gazali, Şam'a çekildi Gazali'nin kuvvetleriyle merkeze bağlı birlikler arasında, Şam yakınlarındaki Mastaba adlı bölgede, 27 Ocak 1521 tarihinde yapılan çarpışmalarda Gazali'nin yenilmesi ve öldürülmesiyle isyan bastırıldı

Arka plân

I Selim döneminde Halep'te, Hayır Bey adında bir beylerbeyi bulunmaktaydıI Selim ile iyi ilişkiler içinde olan Hayır Bey, I Selim'in Halep'i alması sırasında bu iyi ilişkiler sebebiyle herhangi bir zarar görmediOsmanlı ordusu Şam'a doğru ilerlerken Hayır Bey, ordunun güzergâhında kılavuzluk yaptı Bu sıralarda Şam Eyaleti'nin başında ise Canberdi Gazali vardı Osmanlı ordusunun Şam'a ilerlediğini öğrenen Gazali, şehri terk ederek çöle kaçtı Kısa bir süre sonra yakalanan Gazali, Hayır Bey'in affını istemesi üzerine Sultan Selim tarafından affedildiYapılan fetihlerle birlikte imparatorluğun sınırlarının genişlemesinin ardından kurulan Mısır Eyaleti'nin beylerbeyliğine Hayır Bey; Şam Eyaleti'nin beylerbeyliğine ise şubat 1518'de Canberdi Gazali getirildi

İsyan

Eylül 1520'de I Selim vefat etti ve yerine I Süleyman geçti Sultan Süleyman'ın tahta geçtiğini bildiren bir mektup alan Canberdi Gazali, Süleyman'ın hükümdarlığını tanımadı Şam taraflarında adına hutbe okutmaya, para bastırmaya ve Osmanlı karşıtı birtakım insanları etrafında toplamaya başladıMelik Eşref ("en soylu kral") unvanıyla hükümdarlığını ilan ederken, kendisiyle birlikte hareket etmesi için Safevî Devleti hükümdarı Şah İsmail ve Hayır Bey'e mektup göndererek yardımlarını istese de karşılık bulamadıÖte yandan Hayır Bey, İstanbul'a gönderdiği gemilerle durumu padişaha bildirirken, beraberinde Gazali'nin kendisine gönderdiği mektupları da yolladıGazali, Memlük Sultanlığı'nı yeniden kurmak amacıylaArap, Çerkez, Kürt ve Türklerden oluşan yaklaşık on beş bin piyade ve atlı ile altı yüz tüfekçi ile birkaç toptan meydana gelen kendi güçlerini oluşturduBu güçlerle birlikte Canberdi Gazali; çevre şehirlerde haraç toplamaya, birtakım karışıklıklar çıkarmaya ve devletin kanunlarına aykırı davranmaya başladıİsyancılar kısa bir süre sonra, Halep Beylerbeyi Karaca Ahmet Paşa komutasındaki askerlerin koruduğu Halep'i kuşattıAncak Halep'te şiddetli bir direnişle karşılaştıBu arada Hayır Bey, duruma kendi kuvvetleriyle müdahale etmek konusunda İstanbul'a öneride bulunsa da; buna gerek olmadığı ve Anadolu'dan sevk edilecek kuvvetlerle isyana müdahale edileceği yanıtını aldı

Yaşananları duyan padişah, devlet adamlarının katıldığı ve kendisinin başkanlık ettiği bir kurultay kurdu Bu kurultayda; isyanın bastırılması için üçüncü vezir Ferhad Paşa'nın görevlendirilmesi, sarayın emrindeki (kapıkulu) dörtbin yeniçeri ve Anadolu'daki Karaman ve Sivas tımarlı sipahilerini de içeren bir kısım askerlerin Suriye'ye gönderilmesi, bu kuvvetlerin Suriye'ye ulaşana kadar Zülkadriye Eyaleti'ndeki askerlerin bölgeye hareket ettirilmesi ve Macaristan ile İran sınırlarından asker çekilmemesi kararlaştırıldıFerhad Paşa sarayın emrindeki askerleri hazırlamak ve kontrol etmekle uğraşırken; padişah da Anadolu, Karaman ve Sivas beylerbeylerine, kuvvetlerini Suriye'ye göndermeleri ve Ferhad Paşa'nın emrinde hareket etmeleri yönünde buyruk gönderdi Zülkadriye Beylerbeyi Şehsüvaroğlu Ali Bey'e ise Ferhad Paşa komutasındaki askerler bölgeye hareket edene kadar, vilayetteki askerlerle Halep'in savunmasına yardım etmesi emredildiHalep'teki çatışmalar devam ederken Zülkadiriye'deki kuvvetlerin bölgeye hareket ettiğini öğrenen Canberdi Gazali, kuşatmadan vazgeçerek 1 Şubat 1521 günü Şam'a çekildiHalep'ten ayrılmasının ardından kalenin içinde bulunan askerler de dışarı çıktı ve kaçan Canberdi Gazali ve kuvvetlerinin peşinden gitti Şehsüvaroğlu Ali Bey'in yönetimindeki kuvvetlerle birleşen bu askerler, düşmanı Hama ve Humus'a kadar kovaladılarBirçok adamı öldürülen Canberdi Gazali Şam'a yönelirken, Ferhad Paşa yönetimindeki askerler dahil isyanla ilgilenmesi için görevlendirilen tüm birlikler Halep'te toplandı

Şam'da tekrardan adam toplayan Canberdi Gazali'nin üzerine Şehsüvaroğlu Ali Bey ile Karaca Ahmed Paşa'nın kuvvetleri iki kol halinde saldırdı27 Ocak 1521'de, Şam yakınlarındaki Mastaba denen bölgede yapılan çarpışmalar sonucunda Canberdi Gazali'nin kuvvetlerinin yenilmesiyle isyan bastırıldıGazali öldürülürken, başı kesilerek İstanbul'a yollandı

Sonrası

İsyanın bastırılması ve Canberdi Gazali'nin ölümünün ardından yeni Şam beylerbeyi Ayas Mehmed Paşa olduKudüs, Gazze ve Safed sancakları oluşturuldu ve her birine birer sancakbeyi atandı