Dünya Sinemasının İlkleri

DÜNYA SİNEMASININ İLKLERİ

Kinetoskop’u keşfeden ilk mucit: Thomas Edison (1892)
İlk film gösteriminin yapıldığı mekan: Paris’te Capucines Bulvarı’ndaki Grand Cafe (1895, Auguste ve Louis Lumiere)
İlk senaryo yazarı: Gazeteci Roy McCardell (1900)
İlk film stüdyosunu kuran şahıslar: Mucit Thomas Edison ve Fransız yönetmen Georges Melies
İlk bilimkurgu filmi: Levoyagedansla lune (1902, Aya Seyahat, George Melies)
Sinemada öykü anlatma dönemini başlatan ilk yönetmen: Georges Melies
Konulu ilk film: Aya Seyahat (1902, Georges Melies)
Değişik çekim ölçekleri (uzak ve yakın çekim vb) ve kamera araçlarını (kameranın sağa veya sola hareket ettirilmesi vb) kullanan ilk yönetmen: Edwin S Porter
İlk western filmi: The Great Train Robbery (1903, Büyük Tren Soygunu, Edwin S Porter)
Hollywood’da film çeken ilk yönetmen: David WGriffith
Sinemayı anlatım arcına dönüştürerek bugün klasikleşen teknikleri kullanan (flashback, geniş çekim tekniği vb) ilk yönetmen: D W Griffith
İlk sinema imparatoru: William Fox
Konulu ilk uzun metrajlı film: The Story of The Kelly Gang (1906, Tait Kardeşler)
İlk film eleştirmeni: Frank E Woods (1908)
İlk sansür kurulu “New York Kenti Hemşeriler Birliği” temsilcileri tarafından 1909’da kuruldu
İlk gangster filmi: Musketeers of Pig Alley (1912, Domuz Sokağı Silahşörleri, David W Griffith)
Beyaz perdenin ilk ünlü kovboyu: G M (Bronco Billy) Anderson
İlk tarihi film: Qua Vadis (1913, Enrico Guazzoni)
İlk önemli korku filmleri: Der student von Prag (1913, Praglı Öğrenci, Stellan Rye & Paul Wegener) ve Der Golem (Henrik Galeen & Paul Wegener)
Sinema tarihinin ilk kadın starı: Mary Pickford
Serial film uygulamasını başlatan ilk yönetmen: Louis Feuillade
İlk kurulan sinema okulu: Vsesoyuznyi Gosudarstvenyi İnstitut Kinematografii (VGİK, Devlet Sinema Enstitüsü, 1919, Sovyet Rusya)
Ekspresyonist (dışavurumcu) sinemanın ilk örneği: Das Kabinett des Dr Caligari (1919, Dr Caligari nin Muayenehanesi, Robert Wiene)
Polisiye filmin ilk yetkin örneği: Das Cabinet des Dr Caligari (1919, Dr Caligari’nin Muayenehanesi / Dr Caligari’nin Odası, Robert Wiene)
İlk Dracula öyküsü: Nosferatu (1922, Friedrich Wilhelm Murnau)
İlk renkli film: The Black Pirate (1926, Douglas Fairbanks)
İlk sesli film: The Jazz Singer (1927, Caz Şarkıcısı, Alan Crosland)
Sürrealist sinemanın doğmasına zemin hazırlayan ilk film: Un Chien Andalou (1928, Bir Endülüs Köpeği, Luis Bunuel ve Salvador Dali)
Akademi ödülünü kazanan ilk film: Wings (1928, Kanatlar, William Wellman)
Akademi ödülünü kazanan ilk yönetmenler: Lewis Milestone (1928, Two Arabian Knights) ve Frank Borzage (Seventh Heaven, 7 Cennet)
Akademi ödülünü kazanan ilk aktör: Emil Jannings (1928, The Last Command and the Way a Fall Flesh)
Akademi ödülünü kazanan ilk aktris: Janet Gaynor (1928, Seventh Heaven, 7 Cennet)
Dublajın uygulandığı ilk film: Hallelujah (1929, King Vidor)
İlk müzikal film: The Broadway Melody (1929, Broadway Melodisi, Harry Beaumont)
İlk animasyon müzikal: The Skeleton Dance (1929, İskelet Dansı, Walt Disney)
İlk sesli İngiliz filmi: Blackmail (1929, Şantaj, Alfred Hitchcock)
Yalnız zenci oyuncularla çekilen ilk film: Hallelujah, 1929, King Vidor
Oscar kazanan ilk western filmi: Cimarron (1931)
İlk sesli epik western: The Big Trail (1931- Raoul Walsh The Big Trail, adı westernle özdeşleşecek olan John Wane’in de ilk filmiydi)
Kısa metrajlı ilk animasyon: Mickey Mouse (Walt Disney)
Dünyanın ilk ve en uzun süredir devam eden film festivali: Venedik Film Festivali (1932’den beri Yalnız ilk ödüller 1934’te verilmeye başlandı)
Tümü renkli olan ilk animasyon: Çiçekler ve Ağaçlar (1933, Walt Disney)
Venedik Film Festivali’nde Mussolini Kupası’nı kazanan ilk film: Man of Aren (1934, Arenli Adam, Robert Flaherty)
En önemli 5 kategoride (Film, Yönetmen, Senaryo, Erkek Oyuncu ve Kadın Oyuncu) Oscar kazanan ilk film: It Happened One Night (1934, Bir Gecede Oldu, Frank Capra)
4 kez en iyi yönetmen oscarını kazanan ilk ve şimdilik tek yönetmen: John Ford 1935’te The Informer (Muhbir), 1940’ta The Grapes of Wrath (Gazap Üzümleri), 1941’de How Green Was My Valley (Vadim O Kadar Yeşildi Ki) ve 1952’de The Quiet Man (Kadın Satılmaz), filmleriyle
Uzun metrajlı ilk animasyon: Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler (1937, Walt Disney)
İki yıl üst üste Oscar kazanan ilk aktris: Louise Rainer – The Great Ziegfeld (1936, Büyük Ziegfeld) ve The Good Earth (1937)
İki yıl üst üste Oscar kazanan ilk aktör: Spencer Tracy – Captains Courageous (1937, Kahraman Kaptanlar) ve Boys Town (1938, Yarının Gençliği)
En iyi film oscarını kazanan en uzun film: Gone With The Wind (Rüzgar Gibi Geçti, 1939, Victor Fleming) 234 dakika
En iyi film oscarını kazanan ilk renkli film: Gone With The Wind (1939)
Oscar kazanan ilk Afrika kökenli kadın oyuncu: Hatie McDaniel (1939, Rüzgar Gibi Geçti’de Scarlett O’Hara’nın dadısı rolündeydi) Yardımcı kadın oyuncu dalında ödül kazanmıştır
İki yıl üst üste Oscar kazanan ilk yönetmen: John Ford (1940, The Grapes of Wrath, Gazap Üzümleri ve 1941 How Green Was My Valley, Vadim O Kadar Yeşildi Ki filmleriyle)
İlk film-noir (kara film): The Maltese Falcon (1941, Malta Şahini, John Huston)
Cannes Film Festivali’nde büyük ödülü kazanan ilk film: Antoine et Antoinette (1946, Jacques Becker)
Kesintisiz tek çekimden oluşan ilk film: Rope (1948 – İp / Ölüm Kararı, Alfred Hitchcock)
Venedik Film Festivali’nde Altın Aslan ödülünü kazana ilk film: Justice est faite (1950, Andre Cayette)
Berlin Film Festivali’nde ödül kazanan ilk film: Die wier im jeep (1951, Leopold Lindtberg, İsviçre)
Sinemaskop tekniğinin uygulandığı ilk film türü: Tarihi film Dolayısıyla ilk sinemaskop film: The Robe (1953, Zincirli Köle, Henry Koster)
Altın Palmiye ve Altın Ayı ödüllerini aynı yıl kazanan ilk film: Le salaire de la peur (1953, Dehşet Yolcuları, Henri Georges Clouzot)
Hollywood’da, bakire ve gebe sözcüklerine yer veren ilk film: The Moon is Blue (1953, Ay Mavidir, Otto Preminger Oyunculardan bazıları: David Niven, William Holden ve Maggie McNamara)
Cannes Film Festivali’nde iki yıl üst üste (1953 ve 1954’te) jüri başkanlığı yapan ilk şahsiyet: Jean Cocteau 1953’te Atın Palmiye Henri Georges Clouzot’nun Le salaire de la peur – Dehşet Yolcuları filmine verilirken; 1954’te ise Teinosuke Kinugasa’nın Jigokumon filmine verildi
Cannes Film Festivali’nde Altın Palmiye’yi kazanan ilk film: Marty (1955, Delbert Mann)
En İyi Kadın Oyuncu dalında Oscar kazanan ilk aktris: Anna Magnani (1955, The Rose Tattoo, Kırmızı Gül)
Venedik Film Festivali’nde Altın Aslan Ödülü’nü kazanan ilk Danimarka yapımı: Ordet (1955, Söz, Carl Theodor Dreyer)
Cannes Film Festivali’nde ödül kazanan ilk belgesel: Le monde du silence (1956, sessiz Dünya, Louis Malle ve Jacques-Yves Cousteau)
Cannes Film Festivali’nde iki kez yönetmen ödülü kazanan ilk yönetmen: Rene Clement 1945’te La bataille du rail (Demiryolu Savaşı) ve 1949’da La mura di malapaga filmleriyle İki kez yönetmen ödülü kazanmış diğer sanatçılar da şöyle: Sergei Yutkevich: 1956’da Otello ve 1966’da da Lenin v Polshe filmleriyle Robert Bresson: 1956’da Un comdonne a mort s’est echappe (Bir İdam Mahkumu Kaçtı) ve 1983’te L’argent (Para) filmleriyle Wim Wenders: 1984’te Paris Teksas ve 1987’de Der himmel über Berlin (Berlin Üzerinde Gökyüzü) filmleriyle John Boorman: 1970’de Leo The Last (Sonuncu Leo) ve 1998’de The General (General) filmleriyle
Venedik Film Festivali’nde Altın Aslan Ödülü’nü kazanan ilk Hint yapımı: Aparajito (1957, Yenilmez, Satyacit Ray)
Cannes Film Festivali’nde Altın Palmiye Ödülü’nü alan ilk Sovyet yapımı: Letyat zhuravli / Quand passent les cigogner (1957, Mikheil Kalatozishvili / Mikhail Kalatozov)
Nouvelle Vague (Yeni Dalga) ekolünün ilk filmi Le beau serge (1958, Yakışıklı Serge, Claude Chabrol)
11 dalda Oscar kazanan ilk film: Ben-Hur (1959, William Wyler) Diğer filmler de şöyle: Titanic (1997, Titanik, James Cameron) ve Yüzüklerin Efendisi: Kralın Dönüşü (2003, Peter Jackson)
En İyi Kadın Oyuncu dalında Oscar kazanan ilk Fransız aktris: Simone Signoret (1959, Room at the Room, Tepedeki Oda)
Altın Palmiye’yi kazanan ilk müzikal film: Les parapluies de cherbourg (1961, Cherbourg Şemsiyeleri, Jacques Demy)
Venedik Film Festivali’nde Altın Alan Ödülü’nü kazanan ilk Sovyet yapımı: Ivanova Destyo (1962, İvan’ın Çocukluğu)
En İyi Erkek Oyuncu dalında Oscar kazanan ilk zenci aktör: Sidney Poitier (1963, Çayırdaki Zambaklar)
Venedik Film Festivali’nde 4 yıl üst üste Altın Aslan Ödülü’nü kazanan ilk ülke: İtalya 1963’te Francesco Rosi’nin Le Mani sulla città – Kentin Üstündeki Eller filmi; 1964’te Michalengelo Antonioni’nin Il Deserto Rosso / The Red Desert – Kızıl Çöl’ü, 1965’te Luchino Visconti’nin Vaghe stelle dell’orsa – Büyük Ayın Sabah Yıldızı adlı yapıtı, 1966’da da Gillo Pontecorvo’nun La Battaglia di Algeri – Cezayir Savaşı filmi Altın Aslan Ödülü’nü kazandılar
Fransız filozof Jean Baudrillard’a göre ilk postmodern yönetmen: Sergio Leone
Bir Afrikalıya ait ilk uzun metrajlı film: La noire de… (1966, Siyah Kızın Biri…, Ousmane Sembene, Senegal)
Cannes Film Festivali’nde jüri başkanlığı yapan (1966’da) ilk İtalyan aktris: Sophia Loren O yıl Altın Palmiye iki film arasında paylaştırıldı: Signore & signori – Kadınlar ve Erkekler (Pietro Germi) ve Un homme et une femme – Bir Kadın ve Bir Erkek (Claude Lelouch)
Berlin Film Festivali’nde Altın Ayı Ödülü’nü alan ilk Hint yapımı: Ashani Sanket (1973, Distant Tunder, Uzaktaki Gök Gürültüsü)
Oscar kazanan ilk devam filmi: The Godfather 2 (1974, Francis Ford Coppola)
Aynı adla vizyona giren ilk devam filmi: The Godfather – 2 (1974, Francis Ford Coppola)
Oscar tarihinde aynı yıl iki filmle yönetmen dalında aday olan ilk yönetmen: Francis Ford Coppola The Godfather Part Two (Baba 2) ve The Conversation (Konuşma) Yıl: 1974
Berlin Film Festivali’nde Altın Ayı Ödülü’nü kazanan ilk kadın yönetmen: Marta Meszaros (1975, Adoption, Evlat Edinme)
En İyi Yönetmen dalında Oscar kazanan ilk Çek yönetmen: Milos Forman (1975, One Flew Over The Cuckoo's Nest, Guguk Kuşu)
Cannes Film Festivali’nde iki kez (1975 ve 1995’te) jüri başkanlığı yapan ilk aktris: Jeanne Moreau 1975’te Altın Palmiye Ödülü Mohammed Lokhdar Hamina’nın Chronique des annees de braise adlı filmine, Jüri Büyük Ödülü Werner Herzog’un Kapsar Hauser’ine, yönetmen ödülü ise Les ordres filminin sahibi Michel Brault’ya verildi 1995’te ise Altın Palmiye bu kes Emir Kusturica’nın Underground – Yeraltı filmine, Jüri Büyük Ödülü Theo Angelopoulos’un Ulis’in Bakışı adlı yapıtına, yönetmen ödülü de Protesto filminin yönetmeni Mathieu Kassowitz’ verildi
Bir festivalde (Berlin Film Festivali) savcılık tarafından el konulan ilk film: Ai no corrida (1976, Duygu İmparatorluğu, Nagisa Oshima)
En İyi Yabancı Film dalında Oscar kazanan ilk Alman yapımı: Die Blechtrommel (1979, Tin Drum, Teneke Trampet, Volker Schlöndorff)
Cannes Film Festivali’nde Altın Palmiye kazanan ilk Alman yapımı: Die Blechtrommel (1979, Tin Drum, Teneke Trampet, Volker Schlöndorff)
Cannes Film Festivali’nde Altın Palmiye kazanan ilk Japon yönetmen: Akira Kurosawa (1980, Kagemusha, Gölge Savaşçı / Dublör)
Cannes Film Festivali’nde Altın Palmiye kazanan ilk Polonya yapımı: Czlowiek z zelaza (1981, Demir Adam, Andrzej Wajda)
Venedik Film Festivali’nde Altın Aslan ödülünü iki kez kazanan ilk ve şimdilik tek yönetmen: Louis Malle (1980’de Atlantic City, Karanlık Şehir ve 1987’de Au revoir les Enfants, Hoşçakalın Çocuklar filmleriyle)
Venedik Film Festivali’nde Altın Aslan Ödülü’nü kazanan ilk Polonya yapımı: Rok spokojnego slonca / A Year of the Quiet Sun (1984, Sakin Güneş Yılı)
Cannes Film Festivali’nde Altın Palmiye kazanan ilk Yugoslav yapımı: Otac na sluzbenom putu (1985, Babam İş Gezisinde, Emir Kusturica)
Amerikan ve İngiliz filmleri hariç en iyi film oscarını kazanan ilk ve şimdilik tek yabancı film: The Last Emperor (Son İmparator, 1987, Bernardo Bertolucci)
En iyi yönetmen oscarını kazanan ilk İtalyan yönetmen: Bernardo Bertolucci (Som İmparator filmiyle)
Cannes Film Festivali’nde Altın Palmiye ödülünü iki kez kazanan ilk yönetmen: Francis Ford Coppola (1974’te Conversation, Konuşma ve 1979’da Apocalypse Now, Kıyamet filmleriyle) Diğer yönetmenler ve filmleri de şöyle: Emir Kusturica: 1985’te Otac na sluzbenom putu / When Father Was Away On Business (Babam İş Gezisinde) ve 1995’te Underground (Yeraltı) filmleriyle Bille August: 1988’de Pelle Erobreren (Fatih Pelle) ve The Best Intentions (İyi Niyetler) filmleriyle Jean-Pierre ve Luc Dardenne: 1999’da Rosetta ve 2005’te L’Enfant) (Çocuk) filmleriyle Shohei Imamura: 1983’te Narayama Bushiko (Narayama Türküsü) ve 1997’de L’anguille (Yılan Balığı) filmleriyle
Aynı yıl hem En İyi Film Oscarı hem de Altın Ayı Ödülü kazanan ilk film: Rain Man (1988, Yağmur Adam, Barry Levinson)
Berlin Film Festivali’nde Altın Ayı Ödülü’nü alan ilk Çin filmi: Hong gao liang / Red Sorghum (1988, Kızıl Darı Tarlaları, Yimou Zhang)
Cannes Film Festivali’nde Altın Palmiye kazanan ilk Danimarka yapımı: Pelle Erobreren (1988, Fatih Pelle, Bille August)
Venedik Film Festivali’nde Altın Aslan Ödülü’nü kazanan ilk Tayvan yapımı: Beiqing chengshi / A City of Sadnes (1989, Hsiao-hsien Hou)
Cannes Film Festivali tarihinde bugüne değin; en iyi film, en iyi yönetmen ve en iyi oyuncu dallarında ödül alan ilk ve şimdilik tek film: Barton Fink (1991, Joel / Ethan Coen)
Cannes Film Festivali tarihinde üç kez en iyi yönetmen seçilen ilk ve şimdilik tek yönetmen: Joel Coen 1991’de Barton Fink, 1996’da Fargo ve 2001’de The Man Who Wasn't There (Orada Olmayan Adam) filmleriyle
Tüm dünyada aynı anda gösterime giren ilk Hollywood filmi: A Few Good Men (1992, Birkaç İyi Adam, Rob Reiner)
Venedik Film Festivali’nde Altın Aslan Ödülü’nü iki kez kazanan ilk Çinli yönetmen: Yimou Zhang (1992, Qiu Ju da guan si) ve Yi ge dou bu neng shao (1999, Not One Less ) filmleriyle
Cannes Film Festivali’nde Altın Palmiye kazanan ilk Çin yapımı: Ba wang bie ji (1993, Elveda Cariyem, Kaige Chen)
Venedik Film Festivali’nde Altın Aslan Ödülü’nü kazanan ilk Makedon yapımı: Before the Rain (1994, Yağmurdan Önce, Milcho Manchewski)
Berlin Film Festivali’nde Altın Ayı ödülünü iki kaz kazanan ilk ve şimdilik tek yönetmen: Ang Lee 1993’te Hsi yen (Düğün Yemeği) ve 1996’da Sense and Sensibility (Aşk ve Yaşam) filmleriyle
Venedik Film Festivali’nde Altın Aslan Ödülü’nü kazanan ilk Vietnam filmi: Xich lo / Cyclo (1995, Bisikletçi, Anh Hung Tran)
Venedik Film Festivali’nde Altın Aslan Ödülü’nü kazanan ilk İrlandalı yönetmen: Neil Jordan (1995, Michael Collins)
İlk “Dogma” filmi: Festen (1996, Şölen, Thomas Vinterberg)
İstanbul Film Festivali’nde Altın Lale Ödülü’nü kazanan ilk İran yapımı: Ayneh (1997, Ayna, Jafar Panahi)
Cannes Film Festivali’nde Altın Palmiye kazanan ilk İran yapımı: Ta'm e guilass (1997, Kirazın Tadı, Abbas Kiarostami) Ödülü Shohei Imamura’nın L’anguille – Yılanbalığı filmiyle paylaştı
Cannes Film Festivali’nde Altın Palmiye kazanan ilk Yunan yapımı: To Vlemma tou Odyssea (1998, Sonsuzluk ve Bir Gün, Theo Angelopoulos)
Altın Palmiye kazanan ilk Belçikalı yönetmenler: Dardenne (Jean-Pierre ve Luc Dardenne) Kardeşler (1999, Rosetta)
Venedik Film Festivali’nde Altın Aslan Ödülü’nü kazanan ilk İran yapımı: Dayereh (2000, Daire, Jafar Panahi)
En İyi Kadın Oyuncu dalında Oscar kazanan ilk zenci aktris: Halle Berry (2001, Monster's Ball, Kesişen Yollar)
Cannes Film Festivali tarihinde yarısında terk edilen ilk ve şimdilik tek film: Irreversible (Dönüş Yok, 2002, Gaspar Noe)
En İyi Yönetmen dalında Oscar kazanan ilk Polonyalı yönetmen: Roman Polanski (2002, Piyanist)
En İyi Yönetmen dalında Oscar kazanan ilk Yeni Zelandalı yönetmen: Peter Jackson (2003, Yüzüklerin Efendisi: Kralın Dönüşü)
Aynı yıl, farklı festivallerde yönetmen ödülünü kazanan ilk yönetmen: Ki-duk Kim 2004’te Bin-jip / 3-Iron (Boş Ev) filmiyle Venedik Film Festivali’nde; Samaria / Samaritan Girl (Fedakar Kız) filmiyle de Berlin Film Festivali’nde en iyi yönetmen ödülünü kazandı
En İyi Yönetmen dalında Oscar kazanan ilk Tayvanlı yönetmen: Ang Lee (2005, Brokeback Mountain, Brokeback Dağı)
Oscara aday gösterilen ilk İspanyol oyuncu: Penelope Cruz (Aday olduğu film: Volver, Dönüş, 2006, Pedro Almodovar)