Ses Ve Diyafram

Bu yazıyı tiyatroyla ilgilenenlerin dışında herkesin okuyup çalışması gerektiğini dşünüyorum Etkileyici ve güzel konuşmak için çok faydalı olacaktır

SES VE DİYAFRAM


KONUŞMA VE SUSMALAR


Oyunda aktarırken konuşma kadar susmalar da önemlidir Susmalar sözcükleri kümeleştirir, sözcük kümelerini birbirinden ayırır

Günlük yaşamda da çok önemli olan susma, sahne üzerinde de anlamın aktarılması için olağanüstü önem taşımaktadır

Susmaların önemini bir örnek üzerinde görelim

ÖRNEK:

"Çalış baban gibi eşek olma!"

Susma, noktasını değiştirdiğimizde tümcenin yüklendiği anlam büyük ölçüde değişir

"Çalış baban gibi, eşek olma!"

ve

"Çalış, baban gibi eşek olma!"cümlelerinde susma yeri değiştirildiğinden içerdiği anlam da değişir

Oyun metnini parçalara bölerek okumak oyuncuyu sözcükleri yorumlamaya, böylelikle de sözcüklerin içeriklerini, anlamlarını, özünü anlamaya zorlar Oyuncu sahne üzerinde her söylediği sözün özüm: inmeye çalışarak anlamını yakaladığı takdirde; konuşmasında biçim yönünden bir incelik, içerik yönünden de bir tutarlılık ve derinlik yakalar

Oyuncu metni anlamadığı ve noktalamaya dikkat etmediği sürece başarılı olamaz Bunun için yapılacak ilk iş, metni ölçü ve parçalara bölmek, susma yerlerini saptamaktır

Şimdi bunu bir örnek üzerinde görelim:

ÖRNEK
" OTELLO Shakespeare

OTHELLO - Nasıl Karadeniz'in buzlu akıntısı ve sert cereyanı kesilmek nedir bilmeden dosdoğru Marmara ve Çanakkale'yi boylarsa, benim kanlı düşüncelerim de öylece müthiş adımlarla ilerleyecek, asla geri bakmayacak, asla kuvvetten kesilip alçalarak aşka doğru gelmeyecek, ta büyük ve kudretli büyük bir intikam ve ne var ne yok hepsini birden yutuncaya kadar"

Görüldüğü gibi, tek ve uzun bir tümceyle karşı karşıyayız Bu uzun tümceyi susma yerlerini iyi saptamadan yeterli nefes almadan söyleme olanağı yoktur Kimi sözcük kümelerinin hakkını tastamam vermek doğru yerlerde nefes almak gerekir Stanislawski parçayı şu şekilde bölümlemeyi önerir:

"OTHELLA - Nasıl Karadeniz'in buzlu akıntısı ve sert cereyanı / kesilmek nedir bilmeden / dosdoğru Marmara ve Çanakkale'yi boylarsa / benim kanlı düşüncelerim de öylece müthiş adımlarla ilerleyecek / asla geri bakmayacak / asla kuvvetten kesilip alçalarak aşka doğru gelmeyecek / ta ki büyük ve kudretli / büyük bir intikam / ne var ne yok hepsini birden yutuncaya kadar!"

Bu bölümlemeyi yaptıktan sonra ilk düşüneceğimiz Shakespeare'in noktalama işaretlerine verdiği önemdir Bu metinde her noktalama işaretinin kendine göre bir anlamı ve önemi vardır Tonlamalar, bu anlamları yakalamaya yönelik yapıl¬madığı sürece tekstin amacına ulaşılamayacak, anlatmak istenen seyirciye yeterince anlatılamayacaktır

Noktalama işaretlerine verilen önem, susmanın biçimini de saptayacaktır

SUSMALAR


Stanislawski sahne üzerinde iki tür susma olduğunu belirtir: Mantıksal susma ve psikolojik susma Stanislawski "mantıksal susma yerleri noktalama işaretleriyle; psikolojik susma yerleri belirlenecektir" der


Mantıksal susma söz öbeklerini, metnini tüm tümcelerini makinemsi bir yoldan biçimlendirerek anlamı kolaylaştırırken psikolojik susmalar düşüncelere, sözcüklere yaşam katar

Sonuç olarak şunu söyleyebiliriz:

Mantıksal susmadan yoksun oyun metni oyunu anlaşılmaz hale, psikolojik susmadan yoksun oyun metni oyunu "yaşamaz" bir hale getirir Şunu unutmayın sakın:

Mantıksal susma aklımıza, psikolojik susma duygularımıza yöneliktir

İTİCİ SESLER

Katı, kulak tırmalayıcı, hırıltılı, tiz, burundan çıkan buğulu, çok yumuşak biçimden yoksun sesler rahatsız edici seslerdir İyi bir çalışmayla bu tür ses kusurlarından kurtulmak mümkündür Bunun için de düzenli çalışmak ve vakit ayırmak gerekir

Örneğin bir roman, bir tekerleme temrini alın, bir kalemi ağzınıza yatay olarak koyun ve öylece bir saat okuyun Sesinizi yükseltin, alçaltın Bunu bir antrenman gibi düşünün, düzenli olarak çalışın Temrinleri ve tekerlemeleri çalışın Bol bol okuyun

DİYAFRAMDAN SOLUNUM

En güzel ses, hiç bir zaman zorlama olmadan çıkan sestir Oyun sırasında kelime ve cümleleri ayrı tonda ve vurguda söylemek büyük bir yanlıştır

Oyuncular için en doğru soluma diyaframdan solumadır Mutlaka ve mutlaka diyafram solunumu kullanılmalıdır Düzenli olarak yapılan çalışma ve temrinlerle diyaframı geliştirmek mümkündür Size şöyle bir örnek vereyim; hiç spor yapmayan, ağırlık kaldırmayan yani düzenli olarak çalışmayan ir' insanın atletik bir vücudu olabilir mi? Olamaz Oyunculuk da böyledir, sürekli temrin ve diyafram çalışması yapmadan iyi bir diyafram kullanımına ulaşamazsınız Bunun için yapacağınız tek bir şey var; çalışmak, çalışmak ve çalışmak

Diyaframdan solunum yaparken akciğerlerimizin alt loplarını etkin şekilde kullanmak suretiyle, kaburga kemiklerinin alt hizasından dışarıya itilecek şekilde nefes alabilmeyle çalışılır Önce çok derin olmak kaydıyla arda arda 3-4 soluma yapın Göğüs kafesiniz ve omuzlarınız yukarı doğru kalkarsa hatalı nefes almışsınız demektir

Diyafram nefesini daha iyi anlayabilmek için düz bir zeminde yere sırt üstü uzanın Hızlı ve kısa aralıklarla sadece ağızdan solumaya başlayın Yerde nefes alırken dikkat edeceğiniz şey, göğüs kafesinin bittiği yerden karından gözlemlenen bir hareket söz konusu mu?

Bunu anlamak için iki elinizle göğüs kafesinizin üzerine hafifçe bastırın ya da başka bir arkadaşınızdan iki eliyle göğüs kafesinizin üzerine bastırmasını rica edin

Şimdi aynı solumayı göğsünüzün alt kısmına doğru yapın Diyaframdan nefes alıyor musunuz dikkat edin Üzülmeyin diyaframdan nefes alamadıysanız başka bir önerim daha var, çünkü diyafram nefesini öğrenme, bazı insanlar için sanıldığından zordur

Şimdi sırt üstü düz konumda uzanmış durumdasınız Nefesinizi tutun, bu halde kamınızı içeri ve dışarı itin Nefes almadan bunu gerçekleştirebiliyor musunuz? Cevabınız evet ise şimdi karnınızı dışarı itin, nefes verirken kamınızı içeri çekin Bu yolla diyaframdan solumayı öğrenebilirsiniz Bunu defalarca tekrarlayın

Diyaframdan doğru nefes alma şeklinizin otomatikleşmesi gerekmektedir Bir oyuncu olarak her zaman için bilinçli olarak nefesimizi kontrol etmeliyiz Alışkanlık kazanıncaya kadar iki hafta bu çalışmaları tekrarlayın Günde en az kırk dakika çalışın Çalışmalarda başarılı olabilmek için çalışma öncesinde midenizin 1/3'ünün boş olmasına dikkat ediniz Diyaframdan nefes alma, yukarıda önerilenler doğrultusunda sürekli ve düzenli yapıldığı sürece alışkanlık haline gelecek, otomatikleşecektir Zamanla diyaframınızı kullanmayı ve aldığınız nefesi iktisaslı ve uzun sürede kullanmayı öğrenmelisiniz


Örneğin bir oyunda oynuyorsunuz ve üç sayfalık bir tiradınız var; eğer diyaframınızı iyi kullanabiliyorsanız, takılmadan, zorlanmadan ve tekstin içerisindeki anlatımı yakalayacak şekilde oynayabilirsiniz

Ama farz edin ki, diyafram kullanmanız zayıf Gereksiz yerde nefes alıp vereceksiniz ve tekstin altından kalkmanız zorlaşacaktır

DİYAFRAM NEFESİNDE DİKKAT EDİLECEK AL TIN KURALLAR


1- Nefes alırken derin, sık, çabuk, düzenli, gerilmeden, gürültüsüz alıp vermeyi öğrenmelisiniz

2- Nefesinizi kesinlikle burnunuzdan alıp, ağzınızdan vereceksiniz

3- Nefesinizi alış, tutuş ve veriş zamanlamanız 1- 4 -2 formülüne uygun olmalı

4- Yani nefesinizi 2 saniyede almışsanız 8 saniye içinde tutacak ve 4 saniyede vereceksiniz

5- Nefes alırken akciğerlerinizi zorlayınız Nefesi uzun süre alıp tutmayı öğreniniz

6- Bir anda fazla alınan oksijen baş dönmesine yol açabilir

7- Amaç ciğerleri büyütmektir Ama ciğerler bir anda büyümez İdeal bir diyafram nefesi kısa sürede oluşturulamaz Çalıştıkça diyaframınızın geliştiğine tanıklık edeceksiniz

8- Eğer gırtlağı fazla sıkarak havayı, tutmaya kalkarsanız gırtlak yorulur Ses bozulmaya başlar

9- Konuşmaya başladığınızda aldığınız hava bir çırpıda boşalıp bitmemelidir Aynı havayı en uzun süre kullanmayı öğrenin Ama bu sırada kasılmamalı ve gırtlağın kapanmasına neden olamamalıyız Yoksa hırıltıdan başka bir şey çıkaramayız

SES TEMRİNLERİ


UYGULAMA 1


SOLUK TUTMA ÇALIŞMASI


1- Derin derin nefes alın Nefesinizi dayanabileceğiniz kadar tutun


2- Derin derin nefes alın; Gırtlağınızı açık tutun Kısa kısa ve kesik kesik soluma yapın Ciğerleriniz dolu iken karın bölgelerinizdeki harekete dikkat edin

3- Derin derin nefes alın Bir parmağınızla dudağınızı tutun ve üf1er gibi yapın Havanın çıkardığı ısıyı hissedin Bir daha nefes alın, aldığınız nefesi bir mum ateşini hafifçe üf1üyor gibi dışarı arın

4- Kalın, orta ve ince sesinizi belirleyin ve nefes alın PAPAPA sözcüğünü düşük sesle, mümkün olduğu kadar az nefes harcayarak yapabileceğiniz en uzun sürede tekrarlayın Sonra aynı temrini yüksek sesle yapın

UYGULAMA 2


Diyaframdan derin bir soluk alın Aldığınız soluğu 'f ile en uzun sürede

1- Ateşi üf1er gibi

2- Çiçeği koklar gibi

3- Köpek gibi havlayarak

4- Korkarak ve bunun gibi değişik duygular kullanarak dışarı veriniz

UYGULAMA 3


(s) ünsüzünü aşağıdaki gösterildiği gibi kesintisiz, zayıf, kuvvetli boşaltılması

1- ssssssssssssssssssss

2- s -s- s- s- s- s- s- s- s- s

3- sss- s- ssss- s


4- s- S- S- S- S- S- s- s- s- s- S- S- S- sss- S- S- s

UYGULAMA 4


Önce kısık sonra yüksek sesle aşağıdakileri tekrarlayınız

ah, oh, uh, ıh, eh, oh, üh, ih hah, hoh, huh, hıh, heh, hoh, ahah, ohoh, uhuh, ıhıh, eheh, ühüh, ihih, hahhah,ohoh,huhuh

UYGULAMA 5


Aşağıdaki sesleri çıkartarak kahkaha atmaya çalışınız


Kahkah, kahkah, kühküh, kihkih, kuhkuh, kıhkıh, kehkeh

UYGULAMA 6


Hop hecesini tek nefeste yavaş, bağırarak, kızarak, sevinerek, gülerek, acı çekerek tekrarlaynız

UYGULAMA 7


Aşağıdaki uygulamayı;

1- 5 metre İlerideki biri duyacak şekilde

2- 20 metre ilerideki biri duyacak şekilde

3- 100 metre ilerideki biri duyacak şekilde

4- 200 metre ilerideki biri duyacak şekilde

5- 500 metre ilerideki biri duyacak şekilde

6- 1000 metre ilerideki biri duyacak şekilde, yüksek sesle tempolu tekrarlayınız:

"pa, pe, pi, po, ba, be, bi, bo"

UYGULAMA 8


Dudak kaslarınızı iyice gevşetmeye çalışın Çenenizi iyice açın, dilinizi serbest bırakın Hafiften hızlıya doğru tempolu soluyun Aldığınız hava, üflermişsiniz gibi ağzınızdan çıksın 5 dakika bu işlemi sürdürün

UYGULAMA 9


Ağzınız kapalı, ayakta dik durun Burnunuzdan çıkan havayla "mmmmmm" deyin Bunu 5 dakika tekrarlayın

UYGULAMA 10


Derin nefes alın, soluğunuzu itebileceğiniz en uzak noktaya fırlatın ve BOB deyin Uygulamayı 5 dakika tekrarlayın

UYGULAMA 11


Derin nefes alın "ha, ho, hu, ha, ho, hu" hecelerini bir tempo dahilinde, hızlıdan yavaşça ya da yavaştan hızlıya tekrarlayın 5 dakika sürsün

UYGULAMA 12


Derin nefes alın "Ah" hecesini fısıltıyla başlayarak çıkabileceğiniz en üst sese kadar çıkarak tonlayın Aynı temrini daha sonra en üst noktadan en pes noktaya kadar indirin

UYGULAMA 13


Yakacağınız bir mumu dudağınızın yakınında tutun Sesli harfleri sırasıyla kullanın:

a, e, ı, i, o, ö, u, ü


alıntı