Osteoporoz Tanısı Nasıl Konulur ?

OSTEOPOROZ TANISI NASIL KONULUR ?
Kemiğiniz kırılana,kamburlaşana ve boyunuz kısalana kadar osteoporoz belirtilerini fark etmeyebilirsiniz Aşikar yakınmalar oluşuncaya kadar sessiz bir dönem geçirebilirsiniz Doktorunuz osteoporoz olup olmadığınızı ya da olma riski taşıyıp taşımadığınıza karar verebilir Osteoporoza neden olabilecek diğer hastalıkların varlığı(tiroid hastalıkları, inflamatuar eklem romatizmaları, astım, ilaç kullanımı vb), kırık öykünüzün bulunması, beslenme durumunuz, genel sağlığınız, ailede özellikle annede kırık öyküsü gibi bilgiler doktorunuza riski belirlemede yardımcı olacaktır Doktor fiziksel muayene, kan ve idrar tetkikleri ve radyografi ile tanıya ve ayırıcı tanıya gidebilir

Risk mevcudiyetinde kemik mineral yoğunluğu ölçümü tanıyı kesinleştirir Bu testler kırık riskini belirlemede en güvenilir yöntemlerdir Hastalığın erken tesbit edilmesine de yardımcıdır Riski yüksek olan hastalarda yılda bir kez, düşük olan hastalarda 2-5 yılda bir tekrarlanır Tedaviye yanıtı değerlendirmek içinde yılda bir kez tekrarlanabilir Bir yıldan daha kısa aralıklarla yapılmasının yararı yoktur KMY ölçümünün ilaç tedavisinin etkinliğini değerlendirmede tek başına yeterli olmadığı , verilen tedavinin kemiğin kalitesi ve yapısal elemanlarına olan etkisinin de göz önüne alınması gerektiği unutulmamalıdır Kemik ölçümleri hızlı, kolay yapılabilen testlerdir Çok çeşitli yöntemler var ise de en çok DEXA (Dual photon x-ray absorbsiometre) kullanılmaktadır

DEXA ile kemiğin %1-2 'lik kaybı bile değerlendirilebilir Osteoporoz tanısında ve tedavinin takibinde hekim önerisi ile kullanılmalıdır Son zamanlarda daha ucuz ve basit olan ultrasonografi gibi kemik ölçüm yöntemlerinden de kemik tarama çalışmalarında yararlanılmaktadır

Düz kemik radyografisi kırıkların tespit edilmesinde yararlıdır Ancak kemik yoğunluğunun saptanmasında hassas değildirler Direk radyografi ile kemik yoğunluğu azalması tespit edildiğinde kemiğin en az %30'u kaybedilmiş demektir

Doktorunuz tanı için ve özellikle kemik kaybınızın halihazırda olup olmadığını tespit için kan ve idrar testleri isteyebilir Bunlar; kan kalsiyum, fosfor, alkalen fosfataz, parathormon, D vitamini değerleri, tiroid fonksiyon testleri , sedimantasyon, karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri gibi testlerdir

OSTEOPOROZ TEDAVİSİ
Tüm hastalıklarda olduğu gibi osteoporozda da hastalıktan korunmak öncelikli amaç olmalıdır Osteoporozun gelişmiş olduğu durumlarda ise erken tedavi başarı şansını yükseltmektedir Osteoporoz günümüzde tedavi edilebilir bir hastalıktır Osteoporoz tedavisinin en önemli amacı kırıkların azaltılmasıdır Osteoporoz tedavisinde ilaç ve ilaç dışı tedaviler söz konusudur

İlaç tedavisinde kemik yıkımını azaltan, yapımını arttıran ve özellikle son zamanlarda kemik kalitesi üzerine olumlu etki gösteren ilaçlar üzerinde yoğunlaşılmakta ve araştırmalar bu yönde sürdürülmektedir İlaç tedavisinin seçiminde hastanın yaşı, ek yakınma ve hastalıkları, kırığın bulunup bulunmaması ve KMY değeri gibi özelliklerin göz önüne alınması gerekir

HRT (hormon replasman tedavisi ) en eski tedavilerden birisidir Ancak günümüzde özellikle menapoz semptomları olan erken postmenapozal kadınlarda osteoporozun önlenmesi amacıyla kullanımı önerilmektedir Östrojen hormonu progesteron ile birlikte ya da tek başına kontrollü olarak önerilebilir

Bifosfanatlar son yıllarda üretilen ,ağızdan alınıma elverişli kemik yoğunluğunu arttıran ilaçlardır Ülkemizde Etidronat, Alendronat, Risedronat bulunmaktadır Alendronat ve risedronatın hem günlük ,hem de haftada bir alınabilecek formları mevcuttur Yapılan çalışmalarda günlük ve haftalık alım arasında etkinlik ve yan etkiler bakımından fark bulunamamıştır Bifosfanat kullanımına başlamadan önce olası hipokalsemiyi önlemek için kalsiyum ve D vitamini eksikliği varsa muhakkak düzeltilmelidir Ancak kalsiyum ile bifosfanatların aynı anda alınması durumunda emilim bozulduğu için eş zamanlı alınmaması gerektiği unutulmamalıdır Bifosfanatlar genelde iyi tolere edilen, önemli yan etkileri olmayan ilaç gruplarıdır

Kalsitonin enjeksiyon ya da nasal sprey şeklinde tedavide yer almış, özellikle kırığı olan hastalarda ağrıyı da kontrol eden bir ilaçtır En az 2-3 yıl süre ile kullanılmalıdır

Selektif östrojen reseptör modülatörleri (SERM) yeni bir ilaç grubu olup östrojen reseptörlerine yüksek ilgileri olan, bazı dokularda östrojen etkisini taklit ederken, bazılarında antiöstrojen etki gösteren ilaçlardır Bu gruptaki ilaçlardan en iyi bilinenleri , her ikisi de meme kanserinin tedavisi için geliştirilmiş olan tamoksifen ile yeni bir ilaç olan raloksifendir Raloksifen osteoporozun önlenmesi için kullanabilecek ilaç gruplarından birisi olarak günümüzde dünyada ve ülkemizde yeni bir tedavi seçeneği olarak yerini almıştır Osteoporozu olan postmenapozal kadınlarda meme kanseri riskini azalttığı bildirilmektedir

Paratiroid hormonu kan kalsiyum ve fosfat düzeyini ayarlayan bir hormondur Yüksek plazma konsantrasyonları kemik rezorbsiyonunu arttırırken, düşük dozlarda aralıklı olarak verildiğinde kemik formasyonunu arttırabilir Özellikle ciddi osteoporozlu olgularda vertebra ve vertebra dışı kırıklara olan etkisi nedeniyle gelecekte önemli bir tedavi seçeneği olarak görünmektedir

Kalsiyum diğer tedavilerin yanısıra günlük yeterli kalsiyumu alamayan menapoz sonrası kadınlara önerilen bir ilaçtır D vitamini eksikliği olan kişilerde kalsiyumun D vitamini ile beraber alınması önerilmektedir D vitamini seviyesi yaşla birlikte azalır Kalsiyum ile birlikte uygulanan vitamin D tedavisinin kalça ve vertebra dışındaki diğer kırıkların oranını azalttığı ve serum paratiroid hormon düzeylerini düşürdüğü belirlenmiştir

Yeni ilaç tedavileri ve deneysel tedaviler (ipriflavon, tibolon, osteoprotogerin, stronsium, büyüme hormonu, büyüme faktörleri, eser elementler, statinler, K vitamini) üzerindeki çalışmalar devam etmektedir

İlaç dışı yaklaşımlar kapsamında:

• Diyet
• Kemik sağlığını olumsuz yönde etkileyebilecek gıda, alışkanlıklar ve ilaçlardan uzak durma
• Fiziksel aktivitenin desteklenmesi (yaşa göre egzersiz)
• Düşmelerin önlenmesi
• Mimari engellerin giderilmesi
• Kalça koruyucular, görme muayenesi, denge ve kuvvetlendirme egzersizleri
• Hasta eğitimi
• Akut ve kronik ağrının tedavisi önem taşımaktadır

Osteoporoz teşhis ve tedavisinde sürekli yeni metodlar geliştirilmektedir Doktorunuz doğru tedaviyi bulmanız ve bu tedavinin risklerini, yan etkilerini, yararlarını anlamanız açısından en iyi rehberiniz olacaktır