Kornea Bağışı

Kornea Bağışı
Kornea nedir? Kornea nakli nedir?

Gözün renkli kısmının önündeki saydam tabaka kornea olarak adlandırılmaktadır Kornea nakli, yaşamını yitirmiş bir kimseden alınan şeffaf kornea dokusu ile hasta korneanın değiştirilmesi işlemidir
Ülkemizde kornea naklinin en çok yapıldığı durumlar keratokonus (korneanın öne doğru sivrileştiği bir şekil bozukluğu), psödofakik büllöz keratopati (katarakt ameliyatı sonrası kalıcı kornea ödemi) ve kornea yaralanmalarıdır Korneanın saydamlığını kaybettiği ve distrofi adı verilen kalıtsal hastalıklar da kornea nakli ile tedavi edilmektedir Herpetik keratit adı verilen göz uçuğu da ileri olgularda kornea nakli gerektirebilmektedir
Göz Bankacılığı
Göz Bankası korneaların alınması, nakil için uygunluğunun değerlendirilmesi ve dağıtımından sorumlu kuruluştur Ülkemizde morgdan kornea alma yetkisi sadece Göz Bankası personeline ait bir yetkidir ve göz bankaları sadece kamu kurum ve kuruluşları ile üniversiteler bünyesinde kurulabilir
Ülkemizde kornea nakli ile ilgili yasal durum
Ülkemizde kornea nakli, 07032005 tarihli ve 25748 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak değiştirilmiş Organ ve Doku Nakli Hizmetleri Yönetmeliği’ne uygun olarak gerçekleştirilmektedir Organ ve doku alınması, saklanması ve nakli hakkındaki kanunun 14 meddesinde “Aksine bir vasiyet veya beyan yoksa, kornea gibi ceset üzerinde bir değişiklik yapmayan dokular alınabilir” denmektedir
Ülkemizde nakil için yeterli miktarda kornea dokusu temin edilememektedir Halkımız bütün organlarını bağışladığı halde kornea bağışını kabul etmemektedir Bunun sebebi halkımızın göz küresinin tamamının alındığını sanması ve “yakınımın gözünü oydurtmam” sözüne yol açan yanlış kanıdır Oysa gözün sadece saydam tabakası alınmakta, bu da cenazenin bütünlüğünü bozmamaktadır
Türkiye’ye yurtdışından kornea getirilmesine ilişkin yasal durum
Türkiye’ye özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nden kornea getirilmektedir Göz Bankası ve Kornea Nakli Merkezleri Yönergesi’ne göre 1 ay içinde yurt içindeki bankalardan kornea temin edilemezse, göz bankası tarafından yurtdışındaki bankaların birisinden kornea ithal edilebilir
Kornea naklinde doku uyumu gerekli değil
Kornea bir organ değil, dokudur Normal şartlarda damarsızdır Damar olmayışı bağışıklık hücrelerinin nakil sahasına giremeyişi anlamına gelmektedir Bu da korneayı karaciğer, kalp, vb gibi organ nakillerinden farklı kılmaktadır Kornea için doku uyumu diye bir kavram yoktur
Verici kornealar göz bankalarında çeşitli testlere tabi tutulur Bu testler söz konusu korneanın uzun vadede saydam kalıp kalamayacağının anlaşılmasına yönelik hücre sayımı (speküler mikroskopi) ve biyomikroskopi incelemesidir Ayrıca vericide bulaşıcı hastalık olup olmadığına yönelik kan testleri yapılır, ölüm nedenleri araştırılır Bu testler sonunda nakil için engel yoksa kornea kullanılabilir Verici ile alıcı arasında yaş farkının da fazla olmamasına dikkat edilir
Organ bağış kartı nasıl alınır?

Sağlık Bakanlığı’nın hazırladığı organ bağış kartları aşağıdaki kuruluşlardan temin edilebilmektedir:

• Sağlık Müdürlüğü Organ Bağış Birimi
• Sağlık Grup Başkanlıkları
• Devlet hastaneleri ve semt poliklinikleri
• Üniversite hastaneleri
• Özel hastaneler (bazıları)

Bu kuruluşlara başvurduğunuzda, öncelikle 2 şahidin huzurunda organ ve doku bağış senedi doldurulur Daha sonra size doku ve organ bağış kartı örneği verilir
Ailenize ve sevdiklerinize, vefatınızdan sonra organlarınızı bağışlamak istediğinizi söyleyiniz Böylece bağış kartınız olmasa bile, aileniz organlarınızı bağışlayabilir Bu kararı onlar değil, siz vermiş olduğunuz için de o acılı anlarında daha huzurlu olurlar

2005 / Mevcut Göz Bankaları

• İstanbul

o Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi
o İstanbul Üniversitesi İstanbul (Çapa) Tıp Fakültesi
o İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Üniversitesi Tıp Fakültesi
o Haseki Eğitim ve Araştırma Hastanesi
o Dr Lütfi Kırdar Kartal Eğitim ve Araştırma Hastanesi

• Ankara

o Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi
o Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi
o GATA Hastanesi

• İzmir

o Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi
o Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi
o İzmir Eğitim ve Araştırma Hastanesi

• Antalya

o Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi

Not: İstanbul’da Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi ve Eskişehir’de Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, göz bankası kurulması için ruhsat almış ancak henüz faaliyete geçmemiştir Sonuç olarak ülkemizde faal 12 adet göz bankası mevcuttur
Kaynak: TC Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Göz Bankası ve Kornea Nakli Verileri, 2005 Göz Bankası Faliyet Raporları
2005 / Kornea Nakli Sayıları

• Göz Bankası bulunan hastanelerde yapılan kornea nakli sayısı: 1009
• Diğer hastanelerde yapılan kornea nakli sayısı: 777
• Toplam nakil sayısı: 1786
• Alındığı halde kullanılmayan kornea sayısı: 198

Kaynak: TC Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Göz Bankası ve Kornea Nakli Verileri, 2005 Göz Bankası Faaliyet Raporları
Niçin her verici adayından kornea alınmaz? Niçin alınan bazı kornealar kullanılmaz?

• Vericinin fazla yaşlı olması (70 yaş üstü) % 367
• Cenazenin gözlerinin kapatılmaması sonucu korneaların kuruması % 257
• Ölüm sebebinin bilinmeyişi % 139
• Yakınlarının izin vermemesi % 99
• Kornea ödemi / yaralanması % 43
• Ölüm gerçekleşeli fazla zaman geçmiş olması (>15-18 saat) % 30
• Arkus senilis (korneada yaşa bağlı lipid birikimi) % 20
• Vericide bulaşıcı hastalık varlığı % 17
• Pterjiyum (halk arasında göze et yürümesi olarak bilinen durum) % 13
• Göz enfeksiyonları % 11
• Geçirilmiş katarakt cerrahisi % 04
• Toplam % 100

Kaynak: Coşar CB, Acar S “Donör ve kornea dokusu epidemiyolojik özellikleri”, T Oftalmol Gaz, 36, 203-207 (2006)