Elektrik Çarpmasının İnsan Vücudu Üzerindeki Etkileri

Elektrik Çarpmasının İnsan Vücudu Üzerindeki Etkileri

Canlı dokunun elektrik ile teması; yaralanmaya yol açmayan sadece rahatsızlık veren geçici bir his duyusundan kalp-solunum durmasına kadar değişebilen etkilenme durumlarıyla karşımıza çıkmaktadır
Elektrik çarpmasının oluşturacağı etkinin şekli ve ciddiyeti;

• Maruz kalınan gerilimin büyüklüğü (voltaj)
• Akıma karşı vücudun direnci(rezistans)
• Akımın türü ( Doğru Akım veya Alternatif Akım )
• Elektrik kaynağı ile temas süresi Akımın organizmada izlediği yola bağlıdır

Elektrik çarpması geçirmiş kazazedelerde bilinç kaybı, solunum - kalp durması, elektrik yanıkları, elektrik çarpmasının etkisi ile kazazedenin yerinden fırlaması ve düşmesi sonucunda gelişen kafa, omurilik, göğüs veya karın yaralanmaları görülmektedir

Elektrik çarpmasına bağlı olarak gelişen ani ölümün birincil nedeni solunum- kalp durmasıdır Elektrik çarpmasından hemen sonra, solunum veya dolaşımdan biri yada her ikisi birden durabilir

Solunum durmasının nedenleri

• Beyinden geçen elektrik akımının, beyin sapındaki solunum merkezi çalışmasını baskılaması
• Elektrik akımına maruz kalma sırasında, diyafram ve göğüs duvarı kasları gibi solunum kaslarının sürekli kasılı durumda kalması,
• Elektrik çarpması sonlandıktan sonra da dakikalarca devam edebilen solunum kasları felcine ikincil olarak görülebilir

Solunum felci, şuur kaybı ve kalbin düzensiz kasılması, kalp durması ,elektrik yanıkları görülebilmektedir

Elektrik çarpmasına bağlı yaralanmalardan en sık görüleni elektrik yanıklarıdır Elektrik akımının hücre zarı ile damarların düz kaslar üzerindeki direkt etkisine ve akımın vücut dokularından geçerken ısı enerjisine dönüşmesine bağlı olarak gelişirler

Tüm yanık vakalarının % 3-5 'ini elektrik yanıkları oluşturur Çocukların elektrik kablolarını ısırması, emmesi sonucu ağız ve dudaklarda yanıklar oluşur

Akım vücuttaki giriş ve toprakla temas halindeki çıkış bölgelerinde ark yanıklara yol açabilir Burada asıl hasar akımın deriye giriş ve çıkışlarında değil akımın izlediği yol üzerinde ısı etkisiyle oluşan iç organlar ve kaslarda oluşan yanıklardır Bu nedenle akımın geçmiş olduğu bölgedeki iskelet kaslarında hücre hasarları oluşmakta, burada hücrelerarası bölgede toplanan sıvının fazlalığı nedeniyle basınç artmakta bu durum kas dokusunu sıkıştırmakta adeta bir ezilmeye maruz kalmış gibi hasarın ilerlemesine yol açmaktadır Kaslarda oluşan bu hasara müdahalede gecikilmesi sonucunda uzuv kayıpları görülebilmektedir Yeterli koşullara sahip bir hastaneye zamanında ulaşılması halinde oluşabilecek hasarlar en aza indirilebilecektir

İnsan vücudunda direkt olarak elektrik akımı ile temas sonucu oluşan birincil yaralanmaların yanında özellikle yüksek gerilimli akım ile temas sonrasında fırlatma nedeniyle çarpmalar, bilinç kaybı sonucu düşmeler buna bağlı kırıklar gibi ikincil yaralanmalar da görülebilmektedir

Direkt akım insanı ilk temastan sonra elektrik kaynağından uzağa fırlatır Ev araçlarının çalışması için kullanılan alternatif akım ayni güçteki doğru akımdan çok daha tehlikelidir Alternatif akım, kazazedenin elektrik kaynağını elinden bırakmasını önleyen istemsiz kasılmalara da yol açabildiğinden, kazazedenin daha uzun süre akım ile temasta kalmasına sebep olmaktadır

[*]Yüksek Gerilimli Akım Elektrik hatlarında ve yüksek gerilim kablolarındaki yüksek gerilimli akımla temas genelde ani ölümle sonuçlanır Daima ağır yanıklar meydana gelir Şokun yol açtığı ani kas kasılması, kazazedeyi belli bir mesafeye fırlatarak kırık gibi yaralanmalara yol açabilir[*]Düşük Gerilimli Akım Evde, atölyelerde, fabrikalarda ve işyerlerinde kullanılan şehir şebekesi akımı ile çarpılma, ciddi yaralanmalara ve hatta ölüme yol açabilir Çoğu yaralanma bozuk düğmelere, yıpranmış kablolara veya cihazdan kaynaklanan arızalara bağlı olarak oluşur Normal şartlarda güvenli olan bir cihazı ıslak elle tutmak veya ıslak bir zeminde bulunmak büyük oranda çarpılma riskini arttırır
Elektrik kaynaklı yanık olguları tüm yanıklar arasında % 4 - 65 lik bir oran tutar Elektrik çarpması nedeniyle görülen ölümlerin 2 / 3 si 15-40 yaşları arasında görülmektedir

Yüksek voltaj elektrik akımı insan vücuduna iki yolla zarar verir: Vücudun elektrik sistemlerinin kısa devre yapması ve yumuşak dokularda yanık

Baş-Boyun:
Baş bir çok olguda ilk temas yeri olabilir Buna bağlı yanık ve sinir sistemine ait bulgular olabilir % 6 olguda gözde katarakt gelişir Düşme ve çarpmalara bağlı olarak hastalarda kafatası veya boyun omurga kırığı oluşabilir

Kalp ve dolaşım sistemi:
Elektrik yaralanmalarında, kalp durması sık karşılaşılan bir durumdur Her elektrik çarpması Kalp durmasına neden olmasa bile kalbin elektriksel çalışma sisteminde oluşan etkilenme nedeniyle kalp kasılmalarında düzensizlikler meydana gelmektedir

Cilt:
Solunum-kalp durmasının yanında en ciddi yaralanma cilt yanıklarıdır Bu yanıklar klasik olarak elektrik akımının giriş veya çıkış deliğidir Elektrik yanıkları için en sık görülen ilk temas bölgesindeki (çoğunlukla eller veya kafatasıdır) yanıklardır Yerden kaynaklanan ilk temas yeri de ayak tabanlarıdır Şiddetli elektrik yaralanmalarında yanıklar ağrısız, sarı-gri renkli, ortasında ölü hücrelerden oluşmuş bir alan ve bazen de mumyalanmış gibi görünebilir

Bu sonuçlara sadece gördüğünüz dev elektrik kabloları değil evinizde bulunan kablolar da sebep olabilir

Elektrik kablolarını saran lastik yada plastik malzemeler, şoklara karşı koruma sağlarlar Elektrik devrelerinde yeterli yalıtımın olmayışı, dış etkenlerle yalıtma özelliğini kaybetmesi ve kullanılan ekipmanın izolasyonsuz kısımlarının topraklanmamış olması durumunda, elektrikli bir cihaz içerisinde akım taşıyan iletken, cihazın metal gövdesi ile temas halinde ise ve bu durumda cihaza dokunulacak olursa elektrik teline dokunulmuş gibi etki edecektir Sonuçta şok geçirme tehlikesiyle karşılaşılabilir

Ülkemizde Yetişkinlerde görülen tüm yanık vakalarının %28'ini, çocuklarda görülen yanıkların ise % 10 'unu elektrik yanıkları oluşturmaktadır (Haberal M, Öner Z, Bayraktar U, Bilgin N Burns 1987;13(2)136-140)

Yine ülkemizde yapılmış bir araştırma sonuçlarına göre ise elektrik yanıklarında tedavi sonrasında oluşan istenilmeyen durumlar olarak en büyük gurubu % 52'sinde uzuv kayıpları oluşturmaktadır Bunların %76 'sı eller ve kollar da %24 'ü ise ayaklar ve bacaklarda görüldüğü bildirilmiştir Aynı araştırmanın sonuçları arasında elektrik yanıkları sonrasında görülen ölüm oranı ise % 12 civarında bulunduğu belirtilmektedir

Yüksek Voltajlı Elektrik Yanıkları
1000 volt ve üstündeki elektrik akımları yüksek voltaj olarak kabul edilmektedir Ancak 200-1000 volt elektrik akımlarında da hastalarda bilinç kaybı, kompartman sendromu, myoglobinüri gelişebilir bu nedenle bu hastalarda aynı şekilde takip edilmelidir

Yüksek voltaj elektrik yanıklarında çoğunlukla eşlik eden ark veya alev yanıkları, yüksekten düşme görülmektedir Bu hastalarda ayrıca ani kalp durması, myokard iskemisi veya aritmiler gelişebilir Bu nedenle bu hastalar çoklu travma hastası olarak kabul edilmeli ve tekrarlanan muayene ve tetkikler ile bazı yaralanmaların atlanmasına izin verilmemelidir

Bu hastalarda nörolojik olarak konfüzyon bilinç kaybı, subdural veya epidural kanamalar, solunum paralizisi veya periferik nörovasküler yaralanmalar görülebilir Yüksekten düşmeler bağlı olarak çeşitli ekstremitelerde, kalvaryumda veya vertebralarda kırıklar olabilir Elektrik akımına bağlı olarak gelişen rabdomyoliz ve myoglobinüri hastada ani potasyum yükselmesi , akut böbrek yetmezliği nedeni olabilir Ekstremitelerde kompartman sendromu gelişerek ani perfüzyon bozulmalarına hatta amputasyonlara neden olabilir Ayrıca bu hastalarda gözlerde katarakt, korneal abrazyon, üveit, iridosiklit, vitreus içine kanama, geçici veya kalıcı görme kayıpları olabileceği gibi kulaklarda ise süppüratif kondrit, kulak zarı yırtılması ve geçici veya kalıcı duyma kayıpları da olabilir Yüksek voltaj elektrik yanıklarında karaciğer enzimlerinde ani yükselme, böbrek fonksiyonlarında ani bozulma veya gastrointestinal sistemde kanamalar şeklinde çeşitli visseral yaralanmalar da görülebilir

Tüm yanık hastaları Amerikan Yanık Birliğinin (American Burn Association) değerlendirme kriterlerine göre elektrik yanığı ciddi derecede kabul edilmektedir

Elektrik kazaları, derinin basit yanıklarından, vücuttan geçen akıma bağlı derin yanıklara, şiddetli kas kasılmalarından yüksekten düşmelere dek çok değişik türde yaralanmalara neden olur Hastada meydana gelen hasarın derecesini kesin olarak bilmek hemen hemen olanaksızdır Genel olarak, yüksek voltaj yaralanmaları, doğru akıma oranla değişken akım yaralanmaları ve akımın hayati organlardan geçtiği vakalarda yaranın daha ağır olacağı söylenebilir

Kıvılcım yanıkları: Sıcak elektrik arkının (3000°-4000°C) neden olduğu termal yanıklar; merkezi soluk eritematöz yara, birinci dereceden üçüncü dereceye dek yanıklar görülebilir Yara is nedeniyle kararmış olabilir Elektrik vücuda girmemiştir

Çocuklarda, elektrik kablolarını çiğnemeye bağlı olarak tek başına oral komissür yaralarına sık rastlanır

Elektrik akımına bağlı derin yanıklarda çok değişik bulgular görülebilir:

Giriş ve çıkış yaraları çukurlaşmış, sarı yada beyazımsı, koagülasyonlu, kimi vakalarda kömürleşmiş görünümlü alanlardır

Fleksör katlanma yerlerinin yanıkları, kolun fleksör katlanma bölgeleri üzerinden geçerek giden yüzeysel elektrik akımlarının neden olduğu karakteristik özellikteki yanıklardır; tetanik kas kasılmaları nedeniyle kol fleksiyonda kalır
Elektrik akımının derideki giriş ve çıkış yerlerinde oluşan yanıkların minimal düzeyde olduğu vakalarda bile çok yoğun kas yanıkları söz konusu olabilir; yaralanmanın boyutları tümüyle ancak birkaç saat yada gün içinde belli olmaktadır

Eşlik eden göğüs yada karın organ yaralanmaları, akımın izlediği yola bağlı olarak değişir Elektrik akımıyla önemli ölçüde yaralanmış hastaların %10-40 'ında kalp kası ilgili kalıcı ciddi hasarlar görülmektedir

Bunlardan bazıları şunlardır: Enfarktüs, kalp krizi ,Kalbin elektriksel ritminde ve kasılmalarında düzensizlikler

Hastaların % 6-22'sinde böbrek hasarı söz konusudur: Kas nekrozunun yol açtığı miyoglobinüri, böbrek yetmezliğine götüren presipitan faktörlerdendir

Fokal nörolojik bozukluklar sık görülür, bu durum hem periferik sinirler hem de santral sinir sistemindeki hasardan kaynaklanır Periferik sinir hasarının görülme olasılığı %9'dur Elektrik akımıyla yaralanan hastaların %7-25'inde gastrointestinal hasar söz konusudur

Yanmış olan derialtı dokularda gaz yada buhar oluşması nedeniyle derialtı amfizemi görülebilir