Atatürk'ün Bursa Gezileri

Atatürk'ün Bursa Gezileri






Birinci Gezi (17 – 29 Ekim 1922)










İkinci Gezi (20 – 24 Ocak 1923)




Atatürk, birinci gezisinden yaklaşık iki buçuk ay sonra 20–24 Ocak 1923 günleri Bursa’ya ikinci kez geldi Bu gezisi sırasında, 23 Ocak gecesi yine Şark Tiyatrosu’nda düzenlenen bir toplantıda, bir soru üzerine, o zamana değin heykel yapmanın günah sayıldığı Müslüman ülke Türkiye’de, uygarlık yolunda ilerleyebilmek için heykel yapmanın önkoşullardan biri olduğuna değindiği şu konuşmayı yaptı:


“Anıtlardan söz eden arkadaşımızın amacı heykel olsa gerektir Dünyada uygar, ileri ve gelişmiş olmak isteyen herhangi bir ulus, ne olursa olsun heykel yapacak ve heykeltıraş yetiştirecektir Anıtların şuraya buraya tarihsel anı olarak dikilmesinin dine aykırı olduğunu savlayanlar, şer’î hükümleri yeterince incelememiş ve araştırmamış olanlardır İnsanlar gelişmiş olmak için bazı şeyleri gereksinirler Bir ulus ki resim yapmaz, bir ulus ki heykel yapmaz, bir ulus ki bilimin gerektirdiği şeyleri yapmaz; itiraf etmeli ki, o ulusun ilerleme yolunda yeri yoktur Oysaki bizim ulusumuz gerçek niteliğiyle uygar ve ileri durumda olmaya yaraşıktır ve yaraşır olacaktır”


Aynı konuşmada bir soru üzerine yabancı sermayenin ülkeye gelmesinin getirebileceği sorunlar hakkındaki bir soruyu, özet olarak şöyle yanıtladığı kaydedilmiştir:


“Daha sonra yabancı sermayenin ülkemize girmesiyle halkımızın bundan zarar görüp görmeyeceği hakkındaki soruya geçerek, ülkenin genel durumunun bir tablosunu çizmişlerdir Ülkenin yoldan yoksun olduğunu, kentlerin harap, köylerin perişan bir durumda bulunduğunu; limanlarımızın, fabrikalarımızın olmadığını, madenlerimizi işletmediğimizi ve işletecek durumda bulunmadığımızı belirterek, bunlardan gerektiği gibi yararlanmak için pek çok önlemler almak zorunda olduğumuzu ve bu arada yabancı sermayenin de zararlı olmayacak bir biçimde ülkemize girmesine izin vermek gerekeceğini söylemişlerdir Ancak yabancı sermayenin girdiği yerlerde yaptığı zararları uzun uzadıya çözümlemek gerektiğini ve o arada Hindistan Türk ve İslâm İmparatorluğu'nun bir İngiliz arazisi şirketine verilen ayrıcalıklar sonunda çökmüş olduğunu anlatmışlardır”








Üçüncü Gezi (31 Ağustos - 11 Eylül 1924)






Atatürk, 30 Ağustos 1924 günü Dumlupınar anıtının açılışı dolayısıyla düzenlenen törene katıldıktan sonra, yanında eşi Lâtife Hanım olmak üzere Bursa’ya geldi Bursa’da kaldığı on gün boyunca çeşitli çalışmalar yaptı Son gün (11 Eylül), Bursa’nın kurtuluşunun ikinci yıldönümü törenlerine katıldı ve burada bin bir zorluklar aşılarak gerçekleştirilen Kurtuluş Savaşı ve geleceğe dönük düşüncelerini açıkladığı konuşmasının sonunda şöyle dedi:


“Ey özverili ve memleket sever Bursalılar,
Siz, Cumhuriyet’in ayrılmaz ilkesi olan uygarlık ve yenileşme yolunda yüksek yapıtlar yaratacaksınız Böylece Türk Cumhuriyeti’ni her gün daha çok güçlendirecek ve sağlamlaştıracak öğelerin her zaman ileri saflarında bulunacaksınız Bundan asla kuşku duymuyorum

Arkadaşlar,
İnkılabımız, Türkiye’nin yüzyıllar için mutluluğunu yüklenmiştir Bize düşen, onu anlayarak ve değerlendirerek çalışmaktır”









Dördüncü gezi (22 Eylül - 8 Ekim 1925)









Bursa, Atatürk’ün devrimci atılımlar öncesinde halkın nabzını tuttuğu yerler arasında ön sıralardadır Nitekim şapka giyilmesine öncülük etmek amacıyla başlattığı yurt gezilerinin sonuncusunu da Bursa’ya yapmıştır

Bu gezi sırasında Mudanya iskelesinde O’nu şapka giymiş Bursalı ve Mudanyalılar karşıladı Bu arada ilginç bir olay da yaşandı Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal, kendisini karşılayanların, giriştiği devrimci atılımı benimsediklerini görerek mutlu idi Herkesle ilgilenerek yürüyordu Birden, genç bir kişi çekti ilgisini Onun önünde durdu, baktı, şöyle bir, yukarıdan aşağıya doğru süzdü Sevecenlikle gülümsedi


Cumhurbaşkanı'nın önünde durduğu ve gülümsediği kişi, Mudanya'nın Trilya(Zeytinbağı) bucağında öğretmen Baki Bey(Gökçe) idi Ürpermiş, kuşkusuz oldukça coşkulu, ama bir bakıma da korkulu bir an yaşamıştı Cumhurbaşkanı'nın karşısında

Acaba niçindi?


Öğretmen Baki Gökçe sonradan anlayacaktı bu duruşun, tepeden tırnağa süzüşün ve gülümseyişin nedenini

Çünkü henüz şapka bilinmedik bir şeydi Genç öğretmen Baki, gerçi bir şapka bulup başına geçirmişti; ne ki bir “kadın şapkası” idi bu şapka









27 Eylül’de Belediye’de yapılan bir toplantının ardından Temenyeri’ndeki Hünkâr Köşkü’nde kalmakta olan Atatürk’ün ziyaret edilmesi ve devrimlere bağlılık gösterisinde bulunulması kararlaştırıldı Köşke gidildi, burada Belediye Başkanı Nazifi Şerif Nabel bir konuşma yaparak, Bursalıların devrime inancını vurguladı Atatürk de köşk avlusunda toplanan Bursalılara şöyle seslendi:


“Arkadaşlar!
Bir zamanlar bu ulusun başına fes giydirebilmek için şeyhülislâmlar değiştirildi Fetvâlar çıkarıldı Övgüye değer ki, bugün ulusumuz, böyle duygusuz, anlamsız, mantıksız araçların hiçbirine ilgi göstermiyor ()


Arkadaşlar!
Memleketimizin her yerinde aynı duygular ortaya çıkmaktadır Ancak bu duyguların açıktan gösterilmesi, bugün ilk kez Bursa’da oluyor Bunu yapan sizleri ve düzenleme kurulunu tüm içtenliğimle kutlar ve teşekkürler sunarım”