Dinimizde Tevilin Yeri

Dinimizde tevilin yeri


Sual: Kendilerine selefi denilen bazı gençler, (Kur'anda, hadiste ve âlimlerin sözünde tevil yoktur Tevil sapıklıktır) diyerek birçok evliyanın ve onların sözünü tevil eden âlimlerin küfre düştüklerini söylüyorlar Mesela Muhyiddin-ı Arabi hazretleri, (Sizin taptığınız benim ayağımın altındadır) dediği için bu büyük veliye küfür isnat ediyorlar Böyle sözler niçin söylenmiştir, manası nedir?
CEVAP
Dinimizde tevil vardır ve bazen zaruri olur Mesela görülen, anlaşılan, meşhur olan manayı vermeyip başka mana verilmesi gereken âyetlere müteşabihatdenir Yani bunların açık ve meşhur manalarını vermek, akla ve dine uygun olmazsa, meşhur olmayan mana vermek, yani tevil icap eder Hicr suresi 88 âyet-i kerimesinde, (Kanadını müminler için indir!) buyuruluyor

Tefsir âlimleri bu âyetin (Ey Habibim, müminlere merhamet et, şefkat göster, onlara karşı mütevazi ol!) gibi manalara geldiğini bildiriyorlar Selefiler, bu âyet için (Peygamberimizin tek kanadı vardı) diyebilir mi? Böyle tabirler çeşitli dillerde de, Türkçemizde de vardır Mesela, zengin bir kimse, bir öksüze acıyıp yardım etse, (Şefkat kanatlarını indirdi) denir Bunun hakiki kanatla alakası yoktur
Fethsuresi 10 âyet-i kerimesinde (Allah’ın eli onların eli üstündedir) buyuruluyor Bu kelimelere bakıp, birçok elin üstünde başka bir el olduğu gibi akla ve dine aykırı bir mana verilemez Tefsir âlimleri, El kelimesine Kudret manasını vermişlerdir

Şir’adaki hadis-i şerif şöyledir:
(Ya Rabbi onu [İbni Abbası] fakih kıl ve ona Kur'anın tevilini öğret!) [Buhari]
Bu hadis-i şerif de Kur'an-ı kerimin tevil edilmesi gerektiğini bildirmektedir Tevil bir ilimdir, rastgele yapılması çok tehlikeli olur Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Ümmetime en çok tehlikeli olacak kimse, Kur'an-ı kerimi yersiz tevil edendir) [Taberani]

Kur'an-ı kerimde, tevil gereken Kinaye, Mecazifade eden birçok âyet-i kerime vardır Mesela cima için lems (dokunmak) kelimesi kullanılmıştır (Nisa 43, Maide 6)

Bekara suresi 115 âyet-i kerimesinde kıble için Allah’ın yüzü tabiri kullanılmıştır 187 âyetinde ise, kadınlar, elbise olarak bildirilmiş, (Onlar sizin, siz de onlar için libassınız) buyurulmuşturHadis-i şeriflerde de kinaye, mecaz vardır Mesela (İhtiyar kadın Cennete girmez) hadis-i şerifini tevil gerekir (Cennete genç olarak girer) diye açıklamak gerekir (Cami Allah’ın evi) hadis-i şerifi de böyledir (Hakim)

Evliyanın sözlerinde de tevil edilecek yerler bulunur (Sizin taptığınız, benim ayağımın altında) sözü, Şeyh-i ekberin vefatından sonra anlaşılmıştır Bu sözü söylediği yer kazılınca, altın bulunmuş Demek ki oradakilere (Siz altına tapıyorsunuz) demiştir Tapmak kelimesi de mecaz olarak kullanılmış, (Siz parayı çok seversiniz) demek istemiş olabilir

Abdullah-ı Dehlevi hazretleri 61mektubunda buyurdu ki:
(Mecnun, Leyla’ya olan aşırı sevgisinden dolayı yiyip içmedi Her şeyden yüz çevirdi Leyla adını dilinden düşürmedi Sonra da Ben Leylayım demeye başladı Her şeyi Leyla olarak gördü Bu hâl, nefsini tasfiye edenlerde de görülür Mesela Allah’ı çok anan Hallac-ı Mensur, kendisini tenzih mertebesi ile birleşmiş gördü Enel Hak dedi Evliya, böyle sözlerinden dolayı mazurdur, bu sözlerini tevil gerekir)

İmam-ı Rabbani hazretleri, Enel Hak sözünü açıklarken buyuruyor ki:
(Bu söz, Ben yokum, Hak teâlâ vardır demektir) [c2 m44]

Görüldüğü gibi, Kur'an-ı kerimde, hadis-i şeriflerde ve evliyanın sözlerinde tevil edilecek yerler bulunmaktadır İslam âlimlerinin kitaplarında bulunan bir hadis, akla aykırı gelince, hemen uydurma dememelidir Âlimlerin o hadisi nasıl açıkladığına bakmalıdır Evliyanın söz ve yazıları da böyledir Akla ve dine aykırı gibi görünse de evliya-i kirama dil uzatılmamalıdır

Sual: Müslümanda, küfrü gerektiren bir durum görülse, buna kâfir denir mi?
CEVAP
Müslüman olduğunu söyleyen, Kelime-i şehadet okuyan kimseye, şüphe ile küfür damgası basılamaz Müslüman olduğunu söyleyen bir kimsenin bir işinde veya sözünde birçok küfür alametleri ile bir iman alameti veya küfür olması şüpheli olan bir alamet bulunsa, buna kâfir dememelidir Çünkü müslüman iyi zan olunur (Redd-ül Muhtar)

Bezzâziyye fetvasında şunu da ekliyor ki:
(Küfür alametini dilediği açıkça anlaşınca, kâfir olur Tevil etmemiz fayda vermez)