Psikoseksüel Gelişim Kuramı

cinsel kimliğin gelişimi - freud gelişim evreleri - gelişim dönemleri - cinsel ve kşisel gelisim evreleri




Psikoseksüel Gelişim Kuramı

Psikoseksüel Gelişim Kuramı (Cinsel Kimliğin Gelişimi)

Freud'un topografik kişilik kuramı ve yapısal kişilik kuramından sonra en dikkat çekici görüşleri kişiliğin psikoseksüel gelişimi ile ilgilidir Freud'un psikoseksüel gelişim kuramı, cinsel kimliğin nasıl oluştuğunu açıklamaktadır Genel olarak psikoseksüel gelişim kuramına bakıldığında üç önemli durum dikkat çeker Bunlardan birincisi; cinsel enerjinin (Cinsel enerji; cinselliği kastetmemektedir, tüm yaşam enerjisini tanımlamaktadır Dolayısıyla cinselliğin gelişimi ya da cinsellik, cinsel enerjinin sadece bir boyutudur) nasıl yönlendirildiğidir İkincisi ise, temel gereksinimlerin karşılanması ve üçüncüsü, ihtiyaçların karşılanması esnasında kurulan ilişki biçimidir
Freud, psikoseksüel gelişim kuramında cinsel kimliğin gelişimini beş dönemde açıklamıştır Bu dönemler aşağıda tanımlanmıştır

a Oral Dönem (0 -1 Yaş)
Bazı kaynaklarda yaşamın ilk 18 ayını kapsar Yeni doğmuş bebeğin gereksinimleri, algılama ve kendini anlatım yolları ağız bölgesinde odaklanmıştır Ağız bölgesi bebek için yaşamsal öneme sahiptir Bebek emme davranışından haz
duyar ve bu refleks davranış beslenmeyi sağlar Bu dönemde anne-bebek ilişkisi çok önemlidir Anne bebeğin ihtiyaçlarını düzenli bir şekilde karşılarsa, be-bek dış dünyaya karşı güven kazanmaya başlar Bebeğin ilk aylardaki temel haz ve güven kanağı beslenme ve midenin doluluğudur (oral erotizm) Ancak ilerleyen aylarda annenin bebekle kurduğu iletişim biçimi önem kazanır Anne-nin çocuğa verdiği sevgi ve şefkat temel güvenin kaynağını oluşturur
Bebeğin ihtiyaçlarının gerektiği gibi karşılanmaması veya yanlış doyurulma-sı pek çok normal dışı davranışını ve kişilik özelliğinin nedeni olur Bu kişilik özellikleri arasında bencillik, abartılmış iyimserlik veya sebepsiz karamsarlık sayılabilir

b Anal Dönem (12 - 36 aylar arası)
Genel olarak, 18 aydan sonra çocuklarda kaka kontrolünü sağlayan sifinkter kaslar olgunlaşır Dolayısıyla 18 aydan sonra çocuklar dışkının tutulması ve boşaltılması üzerinde denetim sağlarlar Çocukların anüs kasları üzerinde denetim kazanması, oral dönemin edilgin var oluş biçiminden çıkarak özerkliğe geçişin ilk basamağını oluşturur Çocuk, ilk defa kendi denetiminde olan bir eylemi keşfetmiştir Çocuğun tüm ilgisi bu eylem üzerine yoğunlaşır Ancak bu dönemde anne tuvalet eğitimine başlar Anne, tuvalet eğitiminde katı ve zorlayıcı davranırsa, bu tutum çocuk için sarsıcı olur Çocuğun annesinin sevgisine karşı duyduğu güven duygusu sarsılır Anal dönemdeki anne-çocuk ilişkisi, çocuğun kişilik gelişimi açısından önemlidir Annenin katı ve kuralcı tutumu çocuğun özerklik duygusunu bastırabilir Dışkıyı denetleyemediği durumlarda suçlanması, utandırılması, çocuğun kendine olan güvenini zayıflatır Bu dönemin başarısız geçmesi ilerde bireyde aşırı kuralcılık, cimrilik, inatçılık gibi kişilik özelliklerine neden olabilir

c Fallik Dönem
Fallik dönem, çocuğun 3-6 yaşları arasını kapsar Fallik sözcüğü erkek cinsel organı anlamına gelen "fallus" sözcüğünden türetilmiştir Çocuğun ilgisi cinsel bölgelerin uyarılmasından duyulan haz üzerine yoğunlaşmıştır Cinsel organlar ve cinsiyet farklılıkları bu dönemdeki çocukların ilgisini çeker Bu dönemde erkek çocuklar, annnenin tüm ilgi ve sevgisine sahip olmak isterler Bu isteklerle birlikte, pek çok duyguyla karışmış olarak anneye karşı karmaşık duygular ve İlgi de söz konusudur Çocuktaki bu ilgi yetişkinler arasındaki cinsel ilgi ve istekten çok farildir Çocuk bir yandan annenin tüm sevgi ve ilgisine sahip olmak isterken, diğer yandan da bu isteklerinden dolayı cezalandırılma kaygısı yaşar Bu kaygıya Freud, "oedipus kompleksi" demiştir (oidipus karmaşası) Freud'un kuramında oidipus karmaşası özel bir öneme sahiptir Cezalandırılma korkusu, erkek çocuklarda özellikle cinsel organından yoksun bırakılacağı kaygısı olarak yaşanır Bu kaygıya, "hadım edilme" kaygısı denir Hadım edilme kaygısı çok yoğun olduğundan, zamanla anneye yönelik oidipal bağın zayıflamasına, çocuğun babayla özdeşim kurmasına neden olur Kız çocukların fallik dönemini oluşturan psikodinamik etkenler erkeklerinkinden

farklıdır Freud'un görüşüne göre, kız çocukları bu dönemde erkek çocukların kendilerinde bulunmayan bir organa sahip olduğunu fark eder Bu durumda anneyi sorumlu tutar ve anneye karşı olumsuz duygular geliştirir Freud, bu durumu "Elektra Kompleksi - Elektra Karmaşası" olarak kavramlaştırılmıştır Freud'un "penis imrenmesi" olarak adlandırdığı bu olgu diğer psikologralca eleştirilmektedir

d Örtülü Dönem (Latent Stage)
Freud'a göre, örtülü dönem 5-6 yaşlardan başlayarak 11-13 yaşlara kadar devam eder Örtülü dönem çocuklarında fallik dönemin duygusal çalkantıları ve çarpıtmaları gözlenmez Çocuklar bu dönemi fallik döneme nazaran daha sakin ve huzurlu geçirirler Bu dönemde çocuklar okula başlarlar Cinsel enerji, çevreyi araştırma ve öğrenmeye yönelmiştir Bu dönemde, çocuklar sosyalleşme ve cinsel kimliğin özümlenmesi gibi iki önemli deneyim yaşarlar

Çocuklar örtülü dönemde yetişkinlerle etkili ileşitim kurarken, iki cinsiyet birbirine yakınlaşır Kız çocuklar anneleri veya kendi cinsiyetinden diğer yetişkinlerle özdeşim kurarlar, erkek çocuklar baba veya yeşitkin diğer erkeklerle özdeşim kurarlar

Özdeşim iki açıdan önemlidir Birincisi, özdeşimle çocuk kendi cinsel kimliğiyle ilgili rolleri yetişkin modellerden "sosyal öğrenme" yoluyla öğrenir Bu rolleri özümleyerek ergenliğe ve yetişkinliğe hazırlanır İkincisi, çocuk sağlıklı özde-şimler yaparak, sosyalleşme sürecinde sağlam bir temel kurar Bu dönemde sağlıklı özdeşimlerin kurulmaması gelecekteki cinsel kimlikle ilgili sorunların yaşanmasına neden olur

e Genital Dönem
Freud'un psikoseksüel gelişim evrelerinin sonuncusu "genital dönem"dir Bu dönemde çocuğun fizyolojik olgunluğa erişmesi ve bazı hormonların salgılarının artmasıyla cinsel dürtüler ve bu dürtülere bağlı bazı güdüler (karşı cinse yakınlaşma, bağımsızlık güdüsü vb) de artış gözlenir Cinsel dürtüler bilinçli veya bilinçsiz olarak davranışlar üzerinde etkilidir Dürtülerdeki bu artış önceki gelişim dönemlerindeki çatışmaları yeniden ortaya çıkarır Dolayısıyla çatışmalara çözüm yolları aranır Freud'a göre; bu dönemde ergen, çocukluktan kalma pek çok değerle, kavramla yüzleşmek ve bunları değiştirmek zorunda kalır Anne-baba bağımlılığından koparak, karşı cinsle olgun ilişkiler kurmayı öğrenir Ergen, bir yandan bağımsızlığını kazanmaya çalışırken, diğer yandan da sosyalleşme çabasına girer

KAYNAKÇA
Arı, R, Gelişim ve Öğrenme, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara Bacanlı, H, Gelişim ve Öğrenme, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2000 Geçtan, E, Psikanaliz ve Sonrası, Remzi Kitabevi, istanbul, 2 Baskı, 1984 Köknel, Ö, Kaygıdan Mutluluğa Kişilik, istanbul, 7 Baskı, 1986