II.Dünya Savaşı Ve Türkiye

İNÖNÜ DEVRİ VE BUNALIMLI YILLAR
İsmet İnönü, Atatürk'ün ölümünden sonra Türkiye'nin ikinci Cumhurbaşkanı seçildi Devlet ve parti başkanı olarak devrinin "tek şefi" idi Gerek dünyanın gerekse Türkiye'nin en bunalımlı yıllarında görev yaptı Başbakanlığı döneminde, dünya ekonomik krizini devletçilik politikasıyla göğüslemeye çalışmıştı Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT’ler) aracılığıyla sanayiyi geliştirmek istemiş ve bu yönde önemli adımlar atmıştı

İnönü'nün en büyük başarısı Türkiye'yi İkinci Dünya Savaşı'nın dışında tutması oldu Onun bu politikası çeşitli dengeleri aynı anda kurabilmek ve ülkenin durumunu birkaç yönden güvence altına alabilmek biçiminde gelişti 23 Ağustos 1939'da Sovyet-Alman Anlaşması imzalandığında, bu beraberliğin Türkiye aleyhine sonuçlar verebileceğini düşünen İnönü, Fransa ve İngiltere ile anlaşma yaparak ekonomik yardım aldı (13 Ekim 1939) Daha sonra Sovyetler Birliği ile bu ülkenin Türkiye'ye saldırmayacağı güvencesini alan bir anlaşma imzaladı (25 Mart 1941) Sovyetler Birliği'ne saldırmasından birkaç gün önce ise Almanya ile bir saldırmazlık anlaşması yapmıştı (Haziran 1941) İnönü'nün bu dengeli politikası savaş boyunca devam etti Türkiye savaşın bitmesine kısa bir süre kala, ABD, İngiltere ve SSCB'nin yanında yer alarak Almanya ve Japonya'ya savaş ilan etti ve 24 Ocak 1945 tarihli Birleşmiş Milletler bildirisini imzaladı 5 Mart 1945 tarihinde San Fransisko Konferansı'na davet edilen Türkiye Birleşmiş Milletler kurucu üyeleri arasında yer aldı

Türkiye, İkinci Dünya Savaşı'na girmemiş, ama savaştan olumsuz yönde etkilenmişti Savaş boyunca büyük bir ordu silah altında tutulmuş, fiyatlar hızla yükselmiş, temel gıda maddelerinin çoğu karneye bağlanmış, birçok madde bulunamaz hale gelmiş veya karaborsaya düşmüştü Uzakgörüşlü bir devlet ve siyaset adamı olan İnönü, gerek İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra tüm dünyada esmeye başlayan özgürlük ve demokrasi rüzgarlarına, gerekse savaş sıkıntılarının doğurduğu toplumsal tepkilere seyirci kalamazdı Nitekim, 1945 yılında önce "rejimin liberalleşmesi" gereğinden söz etti Ardından "muhalefet partisine olan ihtiyacı" dile getirdi Açtığı bu yoldan, CHP'nin içinden Demokrat Parti'nin doğmasını, 1946'da CHP'yi zorlamasını ve 1950'de iktidar olmasını demokratik bir hoşgörü ile karşıladı

SAVAŞIN NEDENLERİ
Almanya'da Nasyonal Sosyalistlerin 1933'de iktidar mevkiine geçmeleriyle Almanya savaş hazırlığına başladı Bu hazırlığın nedenini, Nazi rejiminin emperyalist siyasetinde ve Almanya'nın Versay Antlaşmasıyla uğradığı haksızlıklara ve zulümlere karşı isyan ederek haklarını geri almak istemesinde buluruz

Hitler, aynı siyaseti güden Japonya ve İtalya ile birleşti Bu üç devlet saldırıcı nitelikte bir bağlaşma meydana getirdiler Bu bağlaşmaya "Üçlü Mihver" adı verildi (27 Eylül 1940)

İTTİFAK VE ANLAŞMALAR
Almanya 1938'de Avusturya'yı ilhak ettikten sonra, Çekler'den Südet bölgesini aldı 1938 yılında ise bütün Çekoslovakya'yı işgal etti Çekoslovakya'nın işgali İngiltere, Fransa ve Rusya'yı telaşa düşürdü Diğer devletlerde ise büyük bir şaşkınlık uyandırdı

1939'da Sovyetler Birliği ile Almanya arasında, Alman-Sovyet saldırmazlık paktı imzalandı Bunun üzerine İngiltere ile Fransa da birleşerek Polonya ile karşılıklı yardım paktını imzaladılar

SAVAŞIN GELİŞMESİ
İkinci Dünya Savaşı, Alman ordularının 1 Eylül 1939'da Polonya'ya saldırması ile başladı 3 Eylül'de İngiltere, onun arkasından Fransa, Polonya'ya yardım amacıyla Almanya'ya savaş ilan ettiler

Savaş kısa zamanda alanını genişletti İskandinavya'dan Kuzey Afrika'ya, Balkanlardan Manş kıyılarına kadar olan bütün yerleri Almanyalar "Yıldırım Savaşı" usulüyle ele geçirdiler 1939'da Sovyet Rusya ile Almanya arasında imzalanan dostluk paktına rağmen 22 Haziran 1941 tarihinde Alman orduları Rusya üzerine yürüdü Bunun üzerine 12 Temmuz 1941'de Rus-İngiliz bağlaşması imzalandı

7 Aralık 1941'de Japonya Havai Adalarındaki Pearl Harbour (Perl Harbur) limanında bulunan Amerikan donanmasına baskın yapmak suretiyle savaşa girmiş oldu Roosevelt (Ruzvelt) Japonya'ya savaş ilan ederek Rusya ve İngiltere yanında İkinci Dünya Savaşına girdi (1941)

1942 yılında Mihver devletler her tarafta üstün bir durumda idi Müttefikler ise bu beş yıl içinde hazırlıklarını tamamlamak için savunmada kaldılar

1942 yılı sonlarında müttefikler duruma hakim olmağa başladılar Az zamanda büyük bir hava kuvveti ve donanma yapmayı başaran Amerikalılar Pasifik'te Japonları geri çekilmeğe zorladılar

1 Ekim 1943'de müttefikler Sicilya Adasından İtalya'yı geçerek birinci cepheyi açtılar İtalyanlar bir süre sonra teslim oldular 6 Haziran 1944'de müttefik kuvvetler Fransa'dan Normandiya kıyılarına çıkarma yaparak Almanya'ya karşı ikinci cepheyi açtılar

1945 senesinde Nazi Partisi dağıldı Yeni Almanya Hükümeti 7 Mayıs 1945'de kayıtsız şartsız teslim oldu Savaş halinde olan yalnız Japonya kalmıştı Amerikalılar Nagazaki ve Hiroşima üzerine atom bombaları attıktan sonra 1945'de Japonlar teslim oldular Böylece İkinci Dünya Savaşının askeri safhası sona ermiş oldu

ATLANTİK BEYANNAMESİ
1941 yılında Sovyet-İngiliz İttifakı imzalandıktan sonra Amerika Müttefiklere yardıma karar verdi Evvela 21 Mart 1941'de "Kiralama ve Ödünç Verme" kanununu kabul ederek endüstrisini seferber etti

Çörçil bu savaşta İngiltere'nin gayelerini açıklamak ve müttefiklerine daha fazla yardım sağlamak için Ruzvelt'le görüşmek istedi Çörçil ve Ruzvelt Atlantik Denizi'nin enginlerinde bir gemide buluştular Bu buluşmada iki devlet adamının üzerinde durdukları dava gelecekteki barışın temellerini atmaktı 14 Ağustos 1941'de bir beyanname yayınlayarak memleketlerinin hiç bir yabancı toprakta gözü olmadığını, bütün milletlerin istedikleri rejimi seçmek hakkına saygı göstereceklerini, her çeşit silahlı saldırıyı durduracaklarını ilan ettiler

Atlantik Beyannamesinin Esasları:

1-Birleşik Amerika ile İngiltere, toprak vesaire bakımından büyümek gayesini gütmeyeceklerdir

2-Uluslar tarafından özgürce bir istek gösterilmedikçe, dünyada hiç bir sınır değişikliği yapılmayacaktır

3-Her ulus, istediği hükümeti seçebilecektir Hükümranlık haklarıyla kendi kendilerini bizzat idare etmek hakkından mahrum kalanları, bunlara kavuşturmağa Amerika ile İngiltere çalışacaklardır

4-Büyük, küçük, yenmiş ve yenilmiş bütün milletlerin, ekonomik refahları için muhtaç oldukları hem maddeler eşit koşullarla sağlanacaktı,

5-Uluslararasında tam bir işbirliği kurulacaktır

6-Nazi istibdadı çöktükten sonra, her ulusa kendi sınırları içinde güvenle yaşamak imkanları sağlanacak ve bütün memleketlerin insanları korku ve ıstıraptan uzak olacak bir surette yaşamak imkanlarına kavuşturulacaktır

7-Barış, bütün insanlara, hiç bir engele uğramadan açık denizleri ve Okyanusları aşmak haklarını verecektir

8-Dünyanın bütün milletleri, gerek kendi maddi çıkarlarına dokunan sebeplerle ve gerek ruhi ve ahlaki nedenlerle, zora başvurma adetinden vazgeçeceklerdir Kendi sınırları dışındaki milletleri tehdit eden veya etmesi ihtimali olan milletlerin elinde kara, deniz ve hava silahları bulundukça yarınki barış korunamaz İlerde geniş ve sürekli bir genel güven sistemi kurulmak için ilk iş olarak böyle uluslar silahsızlandırılacaktır Barışsever milletlerin sırtındaki silahlanma yükünü hafifletmek için de Birleşik Amerika ile İngiltere ellerinden gelen her yardımı yapacaklardır

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER BEYANNAMESİ
(1 Ocak 1942)
1 Ocak 1942 yılında Vaşington'da imzalanan Birleşmiş Milletler Beyannamesinin ön sözü şöyledir:

"İmza sahipleri; canı, hürriyeti, bağımsızlığı, dinsel özgürlüğü savunmak ve gerek kendi memleketlerinde, gerek başka memleketlerde insanlık saflarını ve hakkı korumak için düşmanlara karşı tam bir zafere ihtiyaç olduğuna, dünyayı tutsak etmeğe çalışan vahşi ve azgın kuvvetlere karşı birleşmiş bir direnmeye girişmiş bulundukları inancındadırlar Bu itibarla şu esasları beyan ederler:
1Her hükümet, Üçlü Paktın üyelerine ve kendisinin savaş halinde bulunduğu diğer mensuplarına karşı bütün askeri ve ekonomik kaynaklarını kullanmayı taahhüt eder
2Her hükümet, bu belgeyi imza eden hükümetlerle işbirliği halinde kalmayı ve ayrı bir mütareke ve barış imzalamayı taahhüt eder

İNSAN HAKLARI EVRENSEL BEYANNAMESİ
İkinci Dünya Savaşı insanlığa hastalık, kıtlık, türlü sefalet ve ölüm getirmişti Savaşın bu korkunç tesirlerini yaşayan insanlık, savaştan kurtulmak ve sürekli barışa kavuşmak çarelerini araştırdı ve "Birleşmiş Milletler Kurulu"nu kurdu (24 Ekim 1945) Bu kurulun gayesi; milletler arasında barış ve güvenliği korumak, dostluk ilişkilerini geliştirmek, milletlerarası barış ve güvenliği korumak, dostluk ilişkilerini geliştirmek, milletlerarası ekonomik, sosyal ve kültürel meseleleri çözmektir Birleşmiş Milletler Kurulu, 10 Aralık 1948'de "İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi"ni hazırladı 30 maddeden ibaret olan bu beyannamenin önemli maddeleri şunlardır:

1-Bütün insanlar, hür haysiyet ve haklar bakımından eşit doğarlar, akıl ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karşı kardeşlik düşüncesiyle hareket etmelidirler

2-Herkes, ırk, cins, dil, din, siyasi veya diğer herhangi bir inanç, milli veya sosyal doğuş, zenginlik, veya herhangi diğer bir fark gözetilmeksizin bu bildiride yayınlanan tüm haklardan ve bütün özgürlüklerden yararlanırlar

3-Yaşamak, özgürlük ve kişi güvenliği her ferdin hakkıdır

4-Hiç kimse kölelik veya kulluk altında bulundurulamaz Kölelik ve köle ticari her türlü şekliyle yasaktır

5-Kanun önünde herkes eşittir ve farksız olarak kanunun eşit korumasından yararlanmak hakkına sahiptirler

6-Hiç kimse keyfi olarak tutuklanamaz, alıkonulamaz veya sürülemez

7-Her insanın bir vatandaşlığa hakkı vardır

8-Aile, toplumun doğal ve temel unsurudur; cemiyet ve devlet tarafından korunmak hakkına sahiptir

9-Halkın iradesi hükümet otoritesinin esasıdır; bu irade gizli şekilde veya özgürlüğü sağlayacak karşı bir usul ile cereyan edecek genel ve eşit oy verme yoluyla yapılacak olan dürüst seçimlerle ifade edilir

UNESCO
Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal konseyinin bir koludur UNESCO sembolik bir kelimedir Türkçe manası, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü"dür


1945'de Londra'da yapılan hazırlıklardan sonra, 1946 yılında Paris'de otuz bir devletin üyeleri toplanarak UNESCO'yu kurdular Türkiye de kurucular arasındadır

UNESCO amacını programının birinci maddesinde şöyle açıklar: "UNESCO, milletlerarası bir işbirliğine dayanarak, ilim, kültür ve eğitim yolu ile dünyamızın barış ve güvenliğini korumak maksadıyla kurulmuştur"

1-Milletlerarası karşılıklı tanışmayı ve anlaşmayı sağlayarak, dünya insanlarını birbirine yaklaştırmak

2-Halk eğitimini sağlamak ve dünyanın geri kalmış yerlerindeki manevi karanlığa bilim ve kültür ışıklarını götürmek

3-Barışın korunması yolunda yardımcı olmak

Yeni nesle barış fikri ve insanlık sevgisi vermek muhakkak ki kültür ve bilim yolu ile olur Kültür ve bilim insanlığa doğru yolu gösterir Cehalet ise kötü ve karanlık düşünceleri besler Savaş, fena terbiye, istibdat ve cahilliğin eseridir Dünyayı barışı, insanlığa mutluluğu getirecek yol, hürriyet, kültür ve bilim yoludur

II DÜNYA SAVAŞI'NDA TÜRKİYE'NİN DURUMU
Türkiye ile İngiltere ve Fransa arasında 19 Ekim 1939'da Ankara Paktı imzalanmıştı Daha önce de bahsettiğimiz gibi bu paktın hedefi, üç devlet Akdeniz'de yabancı saldırısına uğradıkları takdirde birbirlerine yardımda bulunacaklardı Bu ittifak antlaşması imzalandığı zaman İtalya savaşa girmemişti Almanya yanında Akdeniz'de savaşa girdikten sonra da Türkiye savaş dışı kaldı Çünkü o sırada Almanya ile anlaşmış olan Rusya'nın durumu Türkiye'nin savaşa girmesine engeldi

1940 yılında Balkanlara inen Alman orduları, Bulgaristan ve Yunanistan'da Türk sınırlarına ulaşmıştı Balkanlardaki Alman ordusu, Türkiye'yi tehdit ediyordu Bütün bu tehditlere rağmen Türkiye tarafsızlık siyasetinden ayrılmadı Türkiye ile savaşa girmek istemeyen Hitler, o zamanki Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'ye bir mesaj yollayarak Türkiye'ye karşı dostluk hisleri beslediğini bildirdi Müttefikimiz olan İngiltere'ye bilgi vermek suretiyle Türk-Alman dostluk ve saldırmazlık Paktı imzalandı (18 Haziran1941)

Alman orduları Rusya'da yenilip geri dönmeğe başlayınca İngiltere, Türkiye'nin savaşa girmesini istedi Fakat bu husus için İngiltere ile yapılan yazılı görüşmelerle anlaşma olamadığından Türkiye savaşa girmedi Buna rağmen Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 2 Ağustos 1944 tarihinde Almanya ile siyasi ve ekonomik ilişkilerin kesilmesine karar verildi Bu kararla 1941'de imzalanan Türk-Alman Dostluk ve Saldırmazlık Paktı geçersiz kaldığından Alman elçilik heyeti ve Alman uyruklular memleketimizi terkettiler

23 Şubat 1945'de ise Büyük Millet Meclisi önemli tarihi kararlarından birini verdi O günkü oturumda önce Birleşmiş Milletler Beyannamesini kabul etti, sonra da Almanya ve Japonya'ya karşı savaşa girmeğe karar verdi

İkinci Dünya Savaşında birçok devletler tarafından bozulmuş olan devlet hukuku kurallarına Türkiye sonuna kadar saygı göstermiştir


TÜRK - PAKİSTAN PAKTI
(3 Nisan 1954)

Orta-Doğu bölgesinde barışın korunmasına önem veren Türkiye, katıldığı Batı savunma sistemini doğuya doğru geliştirmek için Pakistan'la Karaşi'de Türk-Pakistan Paktı'nı imzaladı (3 Nisan 1954) Anlaşma, hiç bir devleti hedef almadığı gibi, iyi niyetli bütün devletlere açık bırakmıştır Türk-Pakistan Paktı Orta-Doğu bölgesinin güvenliğini olduğu kadar, hür dünya güvenliğini de kuvvetlendirecek niteliktedir


BAĞDAT PAKTI (CENTO)
1Kuruluşu: 24 Şubat 1955 tarihinde "Bağdat Paktı" kurulmuştur Paktın üyeleri Türkiye, İran, Irak, Pakistan ve İngiltere idi Amerika Birleşik Devletleri önce bu pakta girmemiş, Bağdat'ta toplanan ilk Bakanlar Konseyi'ne gözlemci delege göndermiştir 1959 tarihinde Ankara'da Amerika Birleşik Devletleriyle Türkiye, İran, Pakistan arasında imzalanan ikili anlaşmalarla Amerika, Bağdat Paktı'nın üyesi sayılmıştır


İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI (1939-1945)
Nedenleri :
IDünya Savaşı sonucu Almanya ile imzalanan Versay Antlaşması
İtalya'nın ve Japonya'nın sömürgecilik faaliyetleri
Almanya'nın Polonya'ya saldırması ile savaş başlamıştır (1 Eylül 1939)
Almanya kısa sürede Polonya ve Fransa'yı işgal etmiştir
İtalya, Almanya'yı desteklemiş, birlikte Balkanlar'ı işgal etmişlerdir
İtalya, Libya üzerinden Afrika'nın iç kesimlerine kadar ilerlemiş, diğer yandan Habeşistan'ı işgal etmiştir
Japonlar, Çin topraklarına saldırmışlardır
Japonya, Pearl Harbour'a saldırınca ABD de savaşa katılmıştır
Almanya, İtalya ve Japonya ile bir ittifak kurmuştur (Mihver Devletler)
Fransa, İngiltere, Rusya ve ABD arasında da bir ittifak kurulmuştur (Müttefik Devletler)
ABD ve İngiltere İtalyan Yarımadası'na çıkarak İtalya'yı mağlup etmiştir (1942)
İtalya'da yönetim değişikliği olunca İtalya, İngilizler'in yanında Almanya'ya karşı savaşa devam etmiştir
Almanlar Moskova önlerine kadar ilerlemesine karşılık Ruslar, Almanlar'ı püskürterek Almanya'ya kadar ilerlemiştir (1945)
Almanya'yı doğudan Rusya, batıdan da ABD, İngiltere ve Fransa sıkıştırarak Normandiya Çıkartması'nı gerçekleştirmiş ve Almanya'yı etkisiz hale getirmişlerdir (1945)

Müttefik Devletler Japonya'yı yenemeyince ABD, Hiroşima ve Nagazaki'ye atom bombası atmış ve Japonya teslim olmuştur (10 Ağustos 1945) ALMAN BAŞBAKANI ADOLF HİTLER


IIDünya Savaşı'nın Sonuçları :

Almanya ve İtalya'nın yenilmesi ile ırkçı akımlar etkisini kaybetmiştir
Almanya Doğu ve Batı olarak ikiye ayrılmıştır
Savaşı SSCB hariç demokrasiyi savunan ülkeler kazanmıştır
ABD ve Rusya dünyanın iki süper gücü olmuştur
Sömürgecilik sona ermeye başlamış, sömürge altında yaşayan pek çok ülke bağımsızlığını kazanmıştır (Mısır, Hindistan, Pakistan, Cezayir, Tunus, Libya vb)
Komünizm, Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri ile Çin'de yayılmıştır
Milletler Cemiyeti'nin adı; Birleşmiş Milletler Teşkilatı olarak değiştirilmiştir
Yalta Konferansı ile dengeler yeniden kurulmaya çalışılmıştır
Filistin topraklarında İsrail Devleti kurulmuştur (1948)
Türkiye, Amerika ile ilişkilerini arttırmıştır

Türkiye'nin IIDünya Savaşı'ndaki Tutumu :

Türkiye savaşta tarafsız kalmıştır
Türk ve Alman taraftarları arasında Saldırmazlık Antlaşması imzalanmıştır
Türkiye baskılar sonucu ve savaş sonucu görüşmelere katılmak için Almanya ve Japonya'ya savaş ilan etmiştir (23 Şubat 1945)

IIDÜNYA SAVAŞI SIRASINDAKİ CUMHURBAŞKANIMIZ İSMET İNÖNÜ