Kedi Ve Sokrat

Kedi ve Sokrat

Kıyas (syllogisme), bir akıl yürütme yoludur: Doğru olarak kabul ettiğimiz iki önermeye dayanarak bir üçüncü önerme elde etmektir Şu örneği hepimiz biliriz:
Bütün insanlar ölümlüdür
Esasen Sokrat bir insandır
O halde Sokrat ölümlüdür
Bu kıyasta varılan sonuç doğrudur Fakat, burada kullanılan ve hepimizin bildiğimizden emin olduğumuz bu akıl yürütme yolu, göründüğü kadar kolay ve tehlikesiz değildir Kıyas, mükemmel bir akıl yürütme yoludur, ancak kuralları bilinmediği zaman kolayca yanlışlığa safsataya (mugalâta, sophisme) düşülebilir Bu tip kıyaslar, akla uygun görünürler, fakat aslında doğru değildirler ve bizi tuhaflığa, abese, saçmalığa (absurde) götürürler:
Şu örneği inceleyelim:
Her nadir bulunan pahalıdır
Ucuz bir at nadirdir
O halde ucuz bir at pahalıdır
Buradaki saçmalığı çarşı, pazar tecrübemiz olduğundan hemen kolayca kavrıyoruz Ancak her zaman bu kadar şanslı değiliz:
Bütün kediler ölümlüdür
Esasen Sokrat ölümlüdür
O halde Sokrat kedidir
Bu örnek için fikriniz nedir? Bu kıyas doğru mu yanlış mı? Hemen söyleyelim: Bu kıyas, bir şarta bağlı olarak, hem doğrudur, hem yanlıştır Bu önermelerde, adı “Sokrat” olan bir kediden bahsetmiyorsanız, meşhur filozoftan bahsediyorsanız kıyasınız yanlıştır Bu kıyasın yanlış olmasının sebebi birinci önermedir Ölümlü olanlar sadece kediler değildir, insanlar da ölümlüdür Diğer taraftan bu önermelerde adı Sokrat olan bir kediden bahsediyorsanız, en azından sonuç doğrudur
Şimdilik şu kadarını söyleyelim: Kıyasın çok basit olan temel kurallarını bilmeden yaptığımız her kıyas, tuhaflığa ve abesliğe adaydır!