İlkçağ Filozoflarında Varlık Anlayışı

ILKÇAG FILOZOFLARINDA VARLIK ANLAYISI THALES Aristoteles’ den ögrenilenlere göre;Thales suyu,sivi olani,arkhé,yani her seyin basi,kökü,ilkesi sayiyormus Onun felsefesinin özü bu imis Her sey sudan türer,yine suya döner Düz bir tepsi gibi olan yer de su üstünde,sonsuz Okeanos’ da yüzer Thales’ in ögretisi,kolayca görülebildigi gibi,mythos ile büsbütün ilgisiz degil Örnegin burada Okeanos sözü geçiyor

Yunan mitolojisinde Okeanos (okyanus) tanrilar ile insanlarin babasidir Sonra Thales suya “tanrisal” diyormus Bu da mythos’ un gücünü ayrica göstermektedir Bütün bu gözlemlerden o,suyun hem yapici,hem yikici gücünü,denizin sonsuzluk ve tükenmezligini,vb çikarmis olabilir Ama bu gözlemlerle bir düsünce de temel oluyor:dogayi açiklamak için girisilen bu eski denemelere-soyut olarak dile getirilmis olmasa bile-belli bir düsünce kilavuzluk etmektedir;bu da: “Hiç’ ten hiçbir sey meydana gelmez” düsüncesidir(Aristoteles,bunu hakli olarak belirtiyor)

Bundan dolayi kendisi meydana gelmemis ve yok olmayacak olan bir varligi her seyin ilk nedeni olarak kabul etmek gerekiyordu Meydana gelmemis ve yok olmayacak olan varlik da,kendi kendisiyle özdes kalan,kalici olan bir ana maddedir,arkhé’ dir Thales’ in göz önünde bulundurdugu da maddi bir varlik olan da su’ dur Suya ana madde deniyor,her sey kendisinden olustugu için Her sey sudan,bu ana maddeden çiktigi için de,ondan kurulmustur Bu arkhé kavrami görecegiz,ancak Thales’ ten sonraki gelismede yavas,yavas aydinlanacaktir

Thales’ in kendisi yalniz arkhé sorunu üzerinde durmustur Miletli filozoflar dogayi açiklamalarina temel olarak canli bir maddeyi almislardir Thales,bu anlayisinda,canli ile cansiz arasindaki karsitligi ortadan kaldirip,bunlari daha yüksek bir birlik içinde kavratacak bir kavrami ileri sürmeye kalkmiyor Bu karsitlik,onun için henüz bir sorun degil Sözünü ettigi madde,onun için kendiliginden canlidir Bu madde kendiliginden degisebilir,türlü biçimlere girebilir,yaratici bir sey bu Thales’ in “Her sey tanrilarla dolu” demis oldugunu Aristoteles’ ten ögreniyoruz Bu da su demek:Her sey canlidir,her sey,içinde tanrisal bir yaratici gücü tasiyan su ile doludur Thales bir de miknatis ile elektriklendirilmis kehribarin “ruh” tasidigini söylermis Miknatis gibi etki olan her sey yaraticidir,canlidir,ruhludur

Ancak sonralari birbirinden ayirt edilecek bu “canli” ve “ruhlu” kavramlari,ilkin özdestirler ve baslangiçta ana maddenin degisme yetenegini anlatmak,bundan çesitli varliklarin nasil meydana geldigini açiklamak için kullanilmislardir ANAXIMANDROS Anaximandros da,Thales gibi,arkhé sorunu üzerinde durmustur O da var olanlarin kökeninin,ana maddenin ne oldugunu soruyor Ona göre ilk-maddenin sonsuz,tükenmez olmasi gerekir,çünkü ilk-madde sonsuz yaratmasinda sinirsiz ve tükenmez oldugunu gösteriyor Thales de yeri çevreleyen sonsuz ve sinirsiz Okeanos’ ta ana maddeyi bulmustu

Ama sonsuz kavramini ilkin açik olarak açiklayip,bunu maddeye yükleyen Anaximandros olmustur Bu sonsuz ilk-maddeye o Apeiron(siniri olmayan) adini vermistir Ancak,Anaximandros ana maddeye yalniz sonsuzluk niteligi yüklemekle kalmiyor,daha da ileri gidiyor:Ilk-madde yalniz sonsuz degildir,sonsuz olandir da;çünkü ona,daha yakin olan baska bir belirlenim yüklenemez Thales ilk-maddeyi su ile,demek ki belli,bilinen belli bir madde ile bir tutmustu Anaximandros’ a göre ise,bunu yapamayiz,çünkü her belli,belirli sey sonlu ve sinirlidir da,yani karsiti ile sinirlanmistir:Sicak soguk ile,sivi olan kati olanla,vb sinirlanmistir

Her belirli olan,dolayisiyla sonlu ve sinirli olan sey,meydana gelmis olan bir seydir-sicak soguktan,sivi katida-ve yeniden karsitina döner Böylece,birbirinin karsiti olan seylerden biri,öteki karsisinda zaman,zaman agir basar;bu da,bunlarin içinden çiktiklari sonsuz ana madde içinde yeniden arinmalarina kadar sürer Apeiron anlayisindan Anaximandros çok özgün bir doga görüsü gelistirmistir:Apeiron’ dan önce sicak ile soguk olmustur